"Nazarbaev túriktiń kýrort qalasy Antalıaǵa keldi" degen tosyn jańalyqqa tańyrqap qalǵanymyz ras. Qańtar oqıǵasynan keıin habar-osharsyz ketken eks-prezıdenttiń Túrkıaǵa taban tireýin san-saqqa joryǵanymyz da ótirik emes.
Anadoly eline astanadan ushyp keldi me, al áýlettiń negizgi ókilderi bas saýǵalaǵan Dýbaı qalasynan jetti me, ol jaǵy bizge beımálim.
Belgilisi, Nazarbaevty Túrkıa prezıdenti Taıyp Erdoǵan arnaıy shaqyrǵan. Antalıa qalasyndaǵy dıplomatıalyq forýmnyń qonaǵy bolýdy usynǵan. Bul jaıt túrkitildes mass-medıanyń nazarynan tys qalmapty.
Máselen, ázirbaıjannyń Haqqin.az basylymy Nazarbaevty muztaýǵa (aısbergke) teńep, «onyń álemdik saıasattaǵy orny bólek" degen sarynda áńgime qozǵaǵan.
"Nazarbaev? Ol halyqaralyq dárejedegi saıası fıgýra. Erdoǵannyń sanatyndaǵy tulǵalarǵa sózi ótetin sanaýly adamnyń biri. Úlken saıasattaǵy muztaý ispettes. Ádette aısbergtiń tek 10 paıyzy ǵana sý betine shyǵyp jatady, ózgesi sý astynda jasyrýly",
– deıdi maqala avtory, halyqaralyq sarapshy Dmıtrıı Roı.
...
Túrkitildes aqparat quraldary túneýkúngi dúrbeleńdi jiti baqylaǵany, ári óz betinshe zertteý júrgizgeni baıqalady.
Ázirbaıjan basylymynyń jazǵanyndaı, Nazarbaevty "qudaı saqtap qalǵan". Qańtardaǵy tóńkeris kezinde eks-prezıdenttiń otbasy músheleri halyqtyń qaharynan qorqyp, edel-jedel shetel asqan. Otyz jyl el bılegen Nazarbaev osy bir oqıǵa kezinde tóbe kórsetýden qaımyǵyp, talaıǵa deıin únsizdik saqtaǵan.
"Seksendegi, jasy jetken adam mundaıdy kótere almaı, júrekten ketýi de múmkin. Nazarbaevty qarǵap-silegen jurt "shal ket!" degen urannyń tóńiregine toptasty. Otyz jyl el bılegen adamǵa munyń bárin qabyldaý ońaıǵa soqpaǵany anyq.
Halyq tabandylyq tanytsa, eks-prezıdent jazadan qashyp qutylmas edi. Alaıda dál osy sátte Toqaev qol ushyn sozdy. Qazaqstannyń qazirgi prezıdenti men eks-prezıdenti sóz baılasyp, kelisimge keldi.
Kelisimniń quny - Nazarbaev bılikti birjolata bosatyp berdi, esesine qýdalaýdan qutyldy.
Osy kúnge deıin oǵan adaldyq saqtap kelgen Toqaev Nazarbaevtyń saıası júıedegi quziretin tolyq shektedi. Áýletttiń yqpalyn álsiretti.
Dál qazir eks-prezıdenttiń eldegi saıası ahýalǵa áser eter qaýqary joq. Nazarbaev ózi qurǵan partıany, Assembleıany Toqaevqa tabystady, Qaýipsizdik keńesindegi ornyn bosatyp berdi. Qańtardaǵy dúrbeleń Nazarbaevtyń myzǵymastaı kóringen pozısıasyn shatqaıaqtatyp ketti.
Ol qurǵan "Nur Otan" qazir "Amanat" dep atalady. Halyq eks-prezıdenttiń esimi ári onymen baılanysty dúnıelerdi birtindep umytyp jatyr", – deıdi ázirbaıjan basylymy.
...
Maqala avtorynyń paıymdaýynsha, halyq Nazarbaevpen sybaılas adamdardyń, sonyń ishinde otbasy músheleriniń qolyna kisen salynyp, abaqtyǵa qamalýyn quptap otyr.
Aıta ketelik, Qańtar oqıǵasynan keıin Nazarbaev áýletiniń kapıtalyn halyqqa qaıtarý naýqany bastalyp, otyz jyl el bılegen klan qarjylyq ári ekonomıkalyq yqpalynan tolyq aıyrylǵan.
"Onyń jasyndaǵy adam baılyqqa qyzyǵa qoımas. Ol osynaý alasapyranda aman qalǵanyna shúkir deıdi. Qazirgi prezıdent eks-prezıdenttiń murasyn ashyq túrde tabanǵa taptaǵan joq. Kerisinshe, Tuńǵysh prezıdent retindegi rólin aıryqsha atap ótip, onyń eńbegi men murasyna obektıvti baǵa berý kerektigin aıtýda", – deıdi ázirbaıjandyq áriptester.
Maqala avtory osy oraıda kelesideı qyzyqty málimetpen bólisipti.
"Toqaev eks-prezıdentti halyqtyń aldynda ashyq synamasa da, bıliktiń óz ishindegi otyrystarda Nazarbaev klanyn talqandaý týraly buıryq bergen.
"Ekonomıkany áýletten tolyq tazalaý kerek. Sol kezde saıası yqpaly da tómendeıdi. Nazarbaev otbasymen aýyz jalasqan adamdar bılikte otyrmaýy tıis. Al Nursultan Ábishulyna tımeńizder. Onyń halyqaralyq saıasattaǵy bedeli mol, kerek bolady" depti-mys Toqaev. Kúni keshegi quryqtaýlar osy áńgimeniń aıtylǵan rastap turǵandaı", – deıdi maqala avtory.
...
Ázirbaıjan basylymynyń jazǵanyndaı Nazarbaev Qazaqstandaǵy yqpalyn joǵaltqanmen, syrtqy saıasattaǵy abyroı-bedelin saqtap qalǵan. Halyqaralyq saıasatta eks-prezıdentpen sanasatyn aýdıtorıanyń aýqymy úlken. Ol Qytaıdyń tilin taba bilgen sanaýly basshylardyń biri. Túrki álemindegi baılanystaryn da kádege asyrýǵa bolady.
Sóı degen Haqqin.az Nazarbaevtyń qolynda ózimen istes bolǵan el basshylarynyń tanym-talǵamyna qatysty asa qundy "málimet bazasy" bar deıdi. Ótken otyz jylda dúnıeniń túkpir-túkpirin sharlap shyqqan ol álemdik saıasattyń aýanyn kúni buryn boljaı biletin qabiletke ıe.
"Erdoǵannyń Nazarbaevqa júginýi beker emes. Túrik lıderi Nazarbaevtyń aqyl-keńesine muhtaj. Bálkim, aldaǵy ýaqytta Nursultan Ábishulyna Túrki keńesiniń qurmetti tóraǵasy degen ataq berilip qalar. Erdoǵan Nazarbaevtyń tájirıbesin barynsha paıdalanǵysy keledi. Qazaqstannyń eks-prezıdenti endigi ómirin osy iske arnaıtyn bolar. Biz ol týraly áli talaı estıtin bolamyz", – dep túıindegen eken maqala avtory.
...
Qańtar oqıǵasyna deıin tanymal rejıser Olıver Stoýnmen suhbat qurǵan Nazarbaev el basqarǵan jyldardy eske alyp, óz-ózine baǵa bergen.
“Otyz jylda ne tyndyrdyńyz? Nazarbaev murasy dep aýyz toltyryp aıtýǵa turarlyq qandaı, nendeı jetistigińiz bar?” dep saýal qoıǵan Stoýnǵa:
“Bizdiń býyn? Bizdiń býyn Qazaqstannyń táýelsizdigin jarıa etti. Bizdiń býynnyń tusynda Qazaqstan egemen el atandy. Ataǵy alty qyrdan asyp, alty qurlyqty sharlady. Aınalasy 20 jylda (1911-2011) ekonomıka men áleýmettiń ál-qýaty 10 ese ósti!
Joqshylyqty jeńdik. Kedeıshilikten aryldyq. 1991 jyly jurttyń 47 paıyzy isherge asy, kıerge kıimi joq, shyqpa janym shyqpa dep otyrǵan shaq edi. Búgin bul kórsetishti 4 paıyzǵa deıin tómendettik.
Búgin bizdiń el naryqtyq ekonomıkanyń negizderin meńgergen, ortasha ómir súretin memleket. Bizdiń el eshkimmen araz emes, osy kúnge deıin eshkimmen janjaldasqan joqpyz. Táýelsizdiktiń otyz jylyn tynyshtyq pen turaqtylyqta, yrys pen yntymaqta qarsy aldyq. Minekeı, dál osyndaı Qazaqstandy sońyma qaldyryp baramyn", – dep jaýap qatqan edi eks-prezıdent.
Ázirlegen, Dýman BYQAI
