"نازاربايەۆ تۇرىكتىڭ كۋرورت قالاسى انتالياعا كەلدى" دەگەن توسىن جاڭالىققا تاڭىرقاپ قالعانىمىز راس. قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن حابار-وشارسىز كەتكەن ەكس-پرەزيدەنتتىڭ تۇركياعا تابان تىرەۋىن سان-ساققا جورىعانىمىز دا وتىرىك ەمەس.
انادولى ەلىنە استانادان ۇشىپ كەلدى مە، ال اۋلەتتىڭ نەگىزگى وكىلدەرى باس ساۋعالاعان دۋباي قالاسىنان جەتتى مە، ول جاعى بىزگە بەيمالىم.
بەلگىلىسى، نازاربايەۆتى تۇركيا پرەزيدەنتى تايىپ ەردوعان ارنايى شاقىرعان. انتاليا قالاسىنداعى ديپلوماتيالىق فورۋمنىڭ قوناعى بولۋدى ۇسىنعان. بۇل جايت تۇركىتىلدەس ماسس-مەديانىڭ نازارىنان تىس قالماپتى.
ماسەلەن، ءازىربايجاننىڭ Haqqin.az باسىلىمى نازاربايەۆتى مۇزتاۋعا (ايسبەرگكە) تەڭەپ، «ونىڭ الەمدىك ساياساتتاعى ورنى بولەك" دەگەن سارىندا اڭگىمە قوزعاعان.
"نازاربايەۆ؟ ول حالىقارالىق دارەجەدەگى ساياسي فيگۋرا. ەردوعاننىڭ ساناتىنداعى تۇلعالارعا ءسوزى وتەتىن ساناۋلى ادامنىڭ ءبىرى. ۇلكەن ساياساتتاعى مۇزتاۋ ىسپەتتەس. ادەتتە ايسبەرگتىڭ تەك 10 پايىزى عانا سۋ بەتىنە شىعىپ جاتادى، وزگەسى سۋ استىندا جاسىرۋلى"،
– دەيدى ماقالا اۆتورى، حالىقارالىق ساراپشى دميتريي روي.
...
تۇركىتىلدەس اقپارات قۇرالدارى تۇنەۋكۇنگى دۇربەلەڭدى ءجىتى باقىلاعانى، ءارى ءوز بەتىنشە زەرتتەۋ جۇرگىزگەنى بايقالادى.
ءازىربايجان باسىلىمىنىڭ جازعانىنداي، نازاربايەۆتى "قۇداي ساقتاپ قالعان". قاڭتارداعى توڭكەرىس كەزىندە ەكس-پرەزيدەنتتىڭ وتباسى مۇشەلەرى حالىقتىڭ قاھارىنان قورقىپ، ەدەل-جەدەل شەتەل اسقان. وتىز جىل ەل بيلەگەن نازاربايەۆ وسى ءبىر وقيعا كەزىندە توبە كورسەتۋدەن قايمىعىپ، تالايعا دەيىن ۇنسىزدىك ساقتاعان.
"سەكسەندەگى، جاسى جەتكەن ادام مۇندايدى كوتەرە الماي، جۇرەكتەن كەتۋى دە مۇمكىن. نازاربايەۆتى قارعاپ-سىلەگەن جۇرت "شال كەت!" دەگەن ۇراننىڭ توڭىرەگىنە توپتاستى. وتىز جىل ەل بيلەگەن ادامعا مۇنىڭ ءبارىن قابىلداۋ وڭايعا سوقپاعانى انىق.
حالىق تاباندىلىق تانىتسا، ەكس-پرەزيدەنت جازادان قاشىپ قۇتىلماس ەدى. الايدا ءدال وسى ساتتە توقايەۆ قول ۇشىن سوزدى. قازاقستاننىڭ قازىرگى پرەزيدەنتى مەن ەكس-پرەزيدەنتى ءسوز بايلاسىپ، كەلىسىمگە كەلدى.
كەلىسىمنىڭ قۇنى - نازاربايەۆ بيلىكتى ءبىرجولاتا بوساتىپ بەردى، ەسەسىنە قۋدالاۋدان قۇتىلدى.
وسى كۇنگە دەيىن وعان ادالدىق ساقتاپ كەلگەن توقايەۆ نازاربايەۆتىڭ ساياسي جۇيەدەگى قۇزىرەتىن تولىق شەكتەدى. اۋلەتتتىڭ ىقپالىن السىرەتتى.
ءدال ءقازىر ەكس-پرەزيدەنتتىڭ ەلدەگى ساياسي احۋالعا اسەر ەتەر قاۋقارى جوق. نازاربايەۆ ءوزى قۇرعان پارتيانى، اسسەمبلەيانى توقايەۆقا تابىستادى، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىندەگى ورنىن بوساتىپ بەردى. قاڭتارداعى دۇربەلەڭ نازاربايەۆتىڭ مىزعىماستاي كورىنگەن پوزيسياسىن شاتقاياقتاتىپ كەتتى.
ول قۇرعان "نۇر وتان" ءقازىر "امانات" دەپ اتالادى. حالىق ەكس-پرەزيدەنتتىڭ ەسىمى ءارى ونىمەن بايلانىستى دۇنيەلەردى بىرتىندەپ ۇمىتىپ جاتىر"، – دەيدى ءازىربايجان باسىلىمى.
...
ماقالا اۆتورىنىڭ پايىمداۋىنشا، حالىق نازاربايەۆپەن سىبايلاس ادامداردىڭ، سونىڭ ىشىندە وتباسى مۇشەلەرىنىڭ قولىنا كىسەن سالىنىپ، اباقتىعا قامالۋىن قۇپتاپ وتىر.
ايتا كەتەلىك، قاڭتار وقيعاسىنان كەيىن نازاربايەۆ اۋلەتىنىڭ كاپيتالىن حالىققا قايتارۋ ناۋقانى باستالىپ، وتىز جىل ەل بيلەگەن كلان قارجىلىق ءارى ەكونوميكالىق ىقپالىنان تولىق ايىرىلعان.
"ونىڭ جاسىنداعى ادام بايلىققا قىزىعا قويماس. ول وسىناۋ الاساپىراندا امان قالعانىنا شۇكىر دەيدى. قازىرگى پرەزيدەنت ەكس-پرەزيدەنتتىڭ مۇراسىن اشىق تۇردە تابانعا تاپتاعان جوق. كەرىسىنشە، تۇڭعىش پرەزيدەنت رەتىندەگى ءرولىن ايرىقشا اتاپ ءوتىپ، ونىڭ ەڭبەگى مەن مۇراسىنا وبەكتيۆتى باعا بەرۋ كەرەكتىگىن ايتۋدا"، – دەيدى ءازىربايجاندىق ارىپتەستەر.
ماقالا اۆتورى وسى ورايدا كەلەسىدەي قىزىقتى مالىمەتپەن ءبولىسىپتى.
"توقايەۆ ەكس-پرەزيدەنتتى حالىقتىڭ الدىندا اشىق سىناماسا دا، بيلىكتىڭ ءوز ىشىندەگى وتىرىستاردا نازاربايەۆ كلانىن تالقانداۋ تۋرالى بۇيرىق بەرگەن.
"ەكونوميكانى اۋلەتتەن تولىق تازالاۋ كەرەك. سول كەزدە ساياسي ىقپالى دا تومەندەيدى. نازاربايەۆ وتباسىمەن اۋىز جالاسقان ادامدار بيلىكتە وتىرماۋى ءتيىس. ال نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنا تيمەڭىزدەر. ونىڭ حالىقارالىق ساياساتتاعى بەدەلى مول، كەرەك بولادى" دەپتى-مىس توقايەۆ. كۇنى كەشەگى قۇرىقتاۋلار وسى اڭگىمەنىڭ ايتىلعان راستاپ تۇرعانداي"، – دەيدى ماقالا اۆتورى.
...
ءازىربايجان باسىلىمىنىڭ جازعانىنداي نازاربايەۆ قازاقستانداعى ىقپالىن جوعالتقانمەن، سىرتقى ساياساتتاعى ابىروي-بەدەلىن ساقتاپ قالعان. حالىقارالىق ساياساتتا ەكس-پرەزيدەنتپەن ساناساتىن اۋديتوريانىڭ اۋقىمى ۇلكەن. ول قىتايدىڭ ءتىلىن تابا بىلگەن ساناۋلى باسشىلاردىڭ ءبىرى. تۇركى الەمىندەگى بايلانىستارىن دا كادەگە اسىرۋعا بولادى.
ءسوي دەگەن Haqqin.az نازاربايەۆتىڭ قولىندا وزىمەن ىستەس بولعان ەل باسشىلارىنىڭ تانىم-تالعامىنا قاتىستى اسا قۇندى "مالىمەت بازاسى" بار دەيدى. وتكەن وتىز جىلدا دۇنيەنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىن شارلاپ شىققان ول الەمدىك ساياساتتىڭ اۋانىن كۇنى بۇرىن بولجاي بىلەتىن قابىلەتكە يە.
"ەردوعاننىڭ نازاربايەۆقا جۇگىنۋى بەكەر ەمەس. تۇرىك ليدەرى نازاربايەۆتىڭ اقىل-كەڭەسىنە مۇحتاج. بالكىم، الداعى ۋاقىتتا نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنا تۇركى كەڭەسىنىڭ قۇرمەتتى ءتوراعاسى دەگەن اتاق بەرىلىپ قالار. ەردوعان نازاربايەۆتىڭ تاجىريبەسىن بارىنشا پايدالانعىسى كەلەدى. قازاقستاننىڭ ەكس-پرەزيدەنتى ەندىگى ءومىرىن وسى ىسكە ارنايتىن بولار. ءبىز ول تۋرالى ءالى تالاي ەستيتىن بولامىز"، – دەپ تۇيىندەگەن ەكەن ماقالا اۆتورى.
...
قاڭتار وقيعاسىنا دەيىن تانىمال رەجيسسەر وليۆەر ستوۋنمەن سۇحبات قۇرعان نازاربايەۆ ەل باسقارعان جىلداردى ەسكە الىپ، وز-وزىنە باعا بەرگەن.
“وتىز جىلدا نە تىندىردىڭىز؟ نازاربايەۆ مۇراسى دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا تۇرارلىق قانداي، نەندەي جەتىستىگىڭىز بار؟” دەپ ساۋال قويعان ستوۋنعا:
“ءبىزدىڭ بۋىن؟ ءبىزدىڭ بۋىن قازاقستاننىڭ تاۋەلسىزدىگىن جاريا ەتتى. ءبىزدىڭ بۋىننىڭ تۇسىندا قازاقستان ەگەمەن ەل اتاندى. اتاعى التى قىردان اسىپ، التى قۇرلىقتى شارلادى. اينالاسى 20 جىلدا (1911-2011) ەكونوميكا مەن الەۋمەتتىڭ ءال-قۋاتى 10 ەسە ءوستى!
جوقشىلىقتى جەڭدىك. كەدەيشىلىكتەن ارىلدىق. 1991 جىلى جۇرتتىڭ 47 پايىزى ىشەرگە اسى، كيەرگە كيىمى جوق، شىقپا جانىم شىقپا دەپ وتىرعان شاق ەدى. بۇگىن بۇل كورسەتىشتى 4 پايىزعا دەيىن تومەندەتتىك.
بۇگىن ءبىزدىڭ ەل نارىقتىق ەكونوميكانىڭ نەگىزدەرىن مەڭگەرگەن، ورتاشا ءومىر سۇرەتىن مەملەكەت. ءبىزدىڭ ەل ەشكىممەن اراز ەمەس، وسى كۇنگە دەيىن ەشكىممەن جانجالداسقان جوقپىز. تاۋەلسىزدىكتىڭ وتىز جىلىن تىنىشتىق پەن تۇراقتىلىقتا، ىرىس پەن ىنتىماقتا قارسى الدىق. مىنەكەي، ءدال وسىنداي قازاقستاندى سوڭىما قالدىرىپ بارامىن"، – دەپ جاۋاپ قاتقان ەدى ەكس-پرەزيدەنت.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
