Elordada Qazaqstan halqyna arnalǵan Prezıdent Joldaýyn talqylaý jalǵasyp jatyr. Osyndaı kezdesýlerdiń birinde Maqsut Narikbayev University janyndaǵy Konstıtýsıalyq jáne saıası zertteýler ınstıtýtynyń dırektory Álıa Orazbaeva stýdentterge baǵdarlamalyq qujatta belgilengen negizgi mindetter jóninde áńgimelep berdi, - dep habarlaıdy Dalanews.kz.

Memleket basshysynyń Joldaýyn talqylaýǵa Astana qalasy ákiminiń orynbasary Eset Baıken, Maqsut Narikbayev University prorektory, PhD doktory Arman Pirzadaev, «Kazakh Tourism» ulttyq kompanıasy basqarma tóraǵasynyń ýaqytsha mindetin atqarýshy Danıel Serjanov, profesor-oqytýshylar quramy, sarapshylar jáne ýnıversıtet stýdentteri qatysty.

«Prezıdenttiń 8 qyrkúıekte jarıalaǵan Joldaýy tek strategıalyq baǵytty aıqyndap qana qoımaıdy, ol Konstıtýsıalyq jáne quqyqtyq keńistiktegi tereń ózgeristerdi bekitedi», — dep atap ótti Álıa Orazbaeva.

Ol konstıtýsıalyq reformamen, bılik júıesin qaıta qurýmen jáne quqyqtyq júıeni damytý máselelerimen tikeleı baılanysty negizgi basymdyqtarǵa toqtaldy.

«Birinshi basymdyq – Parlamenttiń jańa formaty. Prezıdent Májilis pen Senattan turatyn eki palataly júıeden bir palataly Parlamentke kóshý múmkindigin talqylaýdy tapsyrdy. Qazirgi eki deńgeıli qurylym zań jobalaryn qabyldaý barysynda belgili bir «býfer» qalyptastyrady: qoǵamǵa da, sarapshylarǵa da naqty qaı tusta kidiris týyndaǵanyn nemese kimniń jaýapty ekenin túsiný qıyn.

Al bir palataly modelde mundaı «eki deńgeıli súzgi» bolmaıdy. Barlyq zań jobasy bir palatanyń ishinde talqylanyp, qabyldanady, sondyqtan úderis qoǵam úshin barynsha ashyq ári túsinikti bolady», – dep túsindirdi ınstıtýt dırektory.

Mysal retinde ol Shvesıa, Danıa, Estonıa sekildi bir palataly parlamenti bar memleketterdiń tájirıbesin keltirdi.

Ekinshi basymdyq – óńirlerdiń qarjylyq derbestigi. Bul búdjetaralyq qatynastardy desentralızasıalaýdy kúsheıtýdi jáne ókilettikterdi jergilikti ókildi ári atqarýshy organdarǵa kóbirek berýdi bildiredi.

«Mundaǵy naqty nátıje nede? Azamattar óz salyqtarynyń jergilikti jerde qalaı jumsalyp jatqanyn kóre alady jáne Konstıtýsıada bekitilgen quqyqtary aıasynda esep berýdi talap ete alady. Bul tek bıliktiń tıimdiligin arttyryp qana qoımaı, qoǵamnyń quqyqtyq qorǵalýyn da kúsheıtedi», – dedi ol.

Spıker úshinshi basymdyq retinde stýdentterdiń nazaryn Jer kodeksi men sıfrlyq kadastrǵa aýdardy.

«Prezıdent: «Jer resýrstary ashyq bólinýi tıis. Barlyq konkýrs elektrondy formatta ótedi», – dep atap kórsetti. Mundaı bastamanyń quqyqtyq mańyzy – jarıalylyq pen teń qoljetimdilik qaǵıdatyn tikeleı zań júzinde bekitý.

Prosesterdi sıfrlyq kadastr arqyly avtomattandyrý laýazymdy tulǵalardyń erkin sheshim qabyldaý múmkindigin joıady jáne sybaılas jemqorlyq táýekelderin azaıtady», – dedi Álıa Orazbaeva.

Tórtinshi basymdyq retinde ol jańa Salyq kodeksin atady. Jańa kodeks qarapaıym ári túsinikti bolýy tıis. Salyq normalaryn jeńildetý kásipkerlerge túsetin ákimshilik qysymdy azaıtyp, olardyń mindettemelerin boljamdy ári ashyq etedi.

Sonymen qatar, jańa kodeks jergilikti búdjetterge jetkilikti kiris kózin qamtamasyz etip, óńirler óz fýnksıalaryn tolyqqandy oryndaı alatyndaı bolýy qajet.

«Besinshi basymdyq. Prezıdent: «Salany ornyqty, ashyq ári qaýipsiz damytý úshin berik zańnamalyq negizdi jańa Qurylys kodeksi qalyptastyrýy tıis», – dedi. Bul degenimiz, jańa Qurylys kodeksi sıfrlyq jobalaýdy engizedi degen sóz. Qurylysty baqylaýdyń ashyq júıesi jasalady. Eń aldymen, qurylys sapasy artady, merzimderi qysqarady. Barlyq úderis ár kezeńde qatań qadaǵalanyp otyrady.

Mektepter, joldar, aýrýhanalar – bári sıfrlyq baqylaýmen salynady», – dep atap ótti zertteý ınstıtýtynyń basshysy.

Sonymen birge ol Prezıdenttiń bank zańnamasy men sıfrlyq aktıvterge qatysty qoıǵan mindetterin de erekshe atap ótti. Onyń aıtýynsha, «Bankter jáne bank qyzmeti týraly» zań naqty sektordy nesıeleýdi qoldaý maqsatynda ózgeredi. Sıfrlyq aktıvter men sıfrlyq teńge týraly zań qabyldanady.

«Eger Qazaqstan Prezıdent aıtqandaı sıfrlyq teńgeni keńinen qoldanysqa engizip, Memlekettik sıfrlyq aktıvter qoryn qursa, memleket búdjet qarajatyn maqsatty baǵytta paıdalaný quralyna ıe bolady (mysaly, stıpendıa, járdemaqy, áleýmettik jeńildikter). Bul ashyqtyqty kúsheıtip, azamattardyń memlekettik baǵdarlamalarǵa senimin arttyrady jáne eń mańyzdysy – sıfrlyq ekonomıkaǵa ınvestısıa tartýǵa jol ashady», – dep túsindirdi spıker.

Ol sondaı-aq Prezıdent aıqyndaǵan «Zań jáne tártip» qaǵıdaty memlekettiliktiń myzǵymas tiregi ekenin atap ótti.

Joldaýdaǵy taǵy bir mańyzdy baǵyt retinde spıker sıfrlandyrý men jasandy ıntellektti atady.

«Prezıdent jańa tehnologıalar qoǵam ıgiligine qyzmet etýi tıis ekenin erekshe aıtty. Onyń artyqshylyqtary kóp: mysaly, memlekettik qyzmetterdi jedeldetý, qujattar men ótinishterdi jasandy ıntellekt arqyly jyldam óńdeý; algorıtmder adamı faktordy joıady; İİ áleýmettik-ekonomıkalyq úderisterdi boljap otyrady. Sonymen qatar, zamanaýı tehnologıalar eldi bıznes úshin tartymdy etedi. Sıfrlandyrý jáne jasandy ıntellektini retteý baǵytymyz úzdik álemdik tájirıbelerge tolyq sáıkes keledi», — dedi Álıa Orazbaeva.

Sóz sońynda ol stýdentterdiń bolashaqta osy reformalardy júzege asyratyn mamandar ekenin erekshe atap ótti.

«Prezıdent Joldaýy – Konstıtýsıany, búdjet jáne salyq normalaryn, jer qatynastaryn ózgertetin, jańa sıfrlyq standarttar engizetin reformalardyń jol kartasy. Biraq reforma – bir rettik shara emes, ol úzdiksiz úderis. Jańa zańdar qoǵamdaǵy naqty suranysqa qaraı jasalady. Olardyń tabysty bolýy memleket, qoǵam jáne jańa býyn mamandarynyń jaýapkershiligine baılanysty. Bizdiń stýdentterimiz – erteńgi mamandar, bolashaq reformalardy júzege asyratyndar», – dep qorytyndylady ol.