ەلوردادا پرەزيدەنت جولداۋىنداعى باستى رەفورمالار ستۋدەنتتەرمەن تالقىلاندى

اقتوتى جاپاتوۆا 02 قاز. 2025 12:04

ەلوردادا قازاقستان حالقىنا ارنالعان پرەزيدەنت جولداۋىن تالقىلاۋ جالعاسىپ جاتىر. وسىنداي كەزدەسۋلەردىڭ بىرىندە Maqsut Narikbayev University جانىنداعى كونستيتۋسيالىق جانە ساياسي زەرتتەۋلەر ينستيتۋتىنىڭ ديرەكتورى ءاليا ورازبايەۆا ستۋدەنتتەرگە باعدارلامالىق قۇجاتتا بەلگىلەنگەن نەگىزگى مىندەتتەر جونىندە اڭگىمەلەپ بەردى، - دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.

مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىن تالقىلاۋعا استانا قالاسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەسەت بايكەن، Maqsut Narikbayev University پرورەكتورى، PhD دوكتورى ارمان پىرزادايەۆ، «Kazakh Tourism» ۇلتتىق كومپانياسى باسقارما ءتوراعاسىنىڭ ۋاقىتشا مىندەتىن اتقارۋشى دانيەل سەرجانوۆ، پروفەسسور-وقىتۋشىلار قۇرامى، ساراپشىلار جانە ۋنيۆەرسيتەت ستۋدەنتتەرى قاتىستى.

«پرەزيدەنتتىڭ 8 قىركۇيەكتە جاريالاعان جولداۋى تەك ستراتەگيالىق باعىتتى ايقىنداپ قانا قويمايدى، ول كونستيتۋسيالىق جانە قۇقىقتىق كەڭىستىكتەگى تەرەڭ وزگەرىستەردى بەكىتەدى»، — دەپ اتاپ ءوتتى ءاليا ورازبايەۆا.

ول كونستيتۋسيالىق رەفورمامەن، بيلىك جۇيەسىن قايتا قۇرۋمەن جانە قۇقىقتىق جۇيەنى دامىتۋ ماسەلەلەرىمەن تىكەلەي بايلانىستى نەگىزگى باسىمدىقتارعا توقتالدى.

«ءبىرىنشى باسىمدىق – پارلامەنتتىڭ جاڭا فورماتى. پرەزيدەنت ءماجىلىس پەن سەناتتان تۇراتىن ەكى پالاتالى جۇيەدەن ءبىر پالاتالى پارلامەنتكە كوشۋ مۇمكىندىگىن تالقىلاۋدى تاپسىردى. قازىرگى ەكى دەڭگەيلى قۇرىلىم زاڭ جوبالارىن قابىلداۋ بارىسىندا بەلگىلى ءبىر «بۋفەر» قالىپتاستىرادى: قوعامعا دا، ساراپشىلارعا دا ناقتى قاي تۇستا كىدىرىس تۋىنداعانىن نەمەسە كىمنىڭ جاۋاپتى ەكەنىن ءتۇسىنۋ قيىن.

ال ءبىر پالاتالى مودەلدە مۇنداي «ەكى دەڭگەيلى سۇزگى» بولمايدى. بارلىق زاڭ جوباسى ءبىر پالاتانىڭ ىشىندە تالقىلانىپ، قابىلدانادى، سوندىقتان ۇدەرىس قوعام ءۇشىن بارىنشا اشىق ءارى تۇسىنىكتى بولادى»، – دەپ ءتۇسىندىردى ينستيتۋت ديرەكتورى.

مىسال رەتىندە ول شۆەسيا، دانيا، ەستونيا سەكىلدى ءبىر پالاتالى پارلامەنتى بار مەملەكەتتەردىڭ تاجىريبەسىن كەلتىردى.

ەكىنشى باسىمدىق – وڭىرلەردىڭ قارجىلىق دەربەستىگى. بۇل بيۋدجەتارالىق قاتىناستاردى دەسەنتراليزاسيالاۋدى كۇشەيتۋدى جانە وكىلەتتىكتەردى جەرگىلىكتى وكىلدى ءارى اتقارۋشى ورگاندارعا كوبىرەك بەرۋدى بىلدىرەدى.

«مۇنداعى ناقتى ناتيجە نەدە؟ ازاماتتار ءوز سالىقتارىنىڭ جەرگىلىكتى جەردە قالاي جۇمسالىپ جاتقانىن كورە الادى جانە كونستيتۋسيادا بەكىتىلگەن قۇقىقتارى اياسىندا ەسەپ بەرۋدى تالاپ ەتە الادى. بۇل تەك بيلىكتىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرىپ قانا قويماي، قوعامنىڭ قۇقىقتىق قورعالۋىن دا كۇشەيتەدى»، – دەدى ول.

سپيكەر ءۇشىنشى باسىمدىق رەتىندە ستۋدەنتتەردىڭ نازارىن جەر كودەكسى مەن سيفرلىق كاداسترعا اۋداردى.

«پرەزيدەنت: «جەر رەسۋرستارى اشىق ءبولىنۋى ءتيىس. بارلىق كونكۋرس ەلەكتروندى فورماتتا وتەدى»، – دەپ اتاپ كورسەتتى. مۇنداي باستامانىڭ قۇقىقتىق ماڭىزى – جاريالىلىق پەن تەڭ قولجەتىمدىلىك قاعيداتىن تىكەلەي زاڭ جۇزىندە بەكىتۋ.

پروسەستەردى سيفرلىق كاداستر ارقىلى اۆتوماتتاندىرۋ لاۋازىمدى تۇلعالاردىڭ ەركىن شەشىم قابىلداۋ مۇمكىندىگىن جويادى جانە سىبايلاس جەمقورلىق تاۋەكەلدەرىن ازايتادى»، – دەدى ءاليا ورازبايەۆا.

ءتورتىنشى باسىمدىق رەتىندە ول جاڭا سالىق كودەكسىن اتادى. جاڭا كودەكس قاراپايىم ءارى تۇسىنىكتى بولۋى ءتيىس. سالىق نورمالارىن جەڭىلدەتۋ كاسىپكەرلەرگە تۇسەتىن اكىمشىلىك قىسىمدى ازايتىپ، ولاردىڭ مىندەتتەمەلەرىن بولجامدى ءارى اشىق ەتەدى.

سونىمەن قاتار، جاڭا كودەكس جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەرگە جەتكىلىكتى كىرىس كوزىن قامتاماسىز ەتىپ، وڭىرلەر ءوز فۋنكسيالارىن تولىققاندى ورىنداي الاتىنداي بولۋى قاجەت.

«بەسىنشى باسىمدىق. پرەزيدەنت: «سالانى ورنىقتى، اشىق ءارى ءقاۋىپسىز دامىتۋ ءۇشىن بەرىك زاڭنامالىق نەگىزدى جاڭا قۇرىلىس كودەكسى قالىپتاستىرۋى ءتيىس»، – دەدى. بۇل دەگەنىمىز، جاڭا قۇرىلىس كودەكسى سيفرلىق جوبالاۋدى ەنگىزەدى دەگەن ءسوز. قۇرىلىستى باقىلاۋدىڭ اشىق جۇيەسى جاسالادى. ەڭ الدىمەن، قۇرىلىس ساپاسى ارتادى، مەرزىمدەرى قىسقارادى. بارلىق ۇدەرىس ءار كەزەڭدە قاتاڭ قاداعالانىپ وتىرادى.

مەكتەپتەر، جولدار، اۋرۋحانالار – ءبارى سيفرلىق باقىلاۋمەن سالىنادى»، – دەپ اتاپ ءوتتى زەرتتەۋ ينستيتۋتىنىڭ باسشىسى.

سونىمەن بىرگە ول پرەزيدەنتتىڭ بانك زاڭناماسى مەن سيفرلىق اكتيۆتەرگە قاتىستى قويعان مىندەتتەرىن دە ەرەكشە اتاپ ءوتتى. ونىڭ ايتۋىنشا، «بانكتەر جانە بانك قىزمەتى تۋرالى» زاڭ ناقتى سەكتوردى نەسيەلەۋدى قولداۋ ماقساتىندا وزگەرەدى. سيفرلىق اكتيۆتەر مەن سيفرلىق تەڭگە تۋرالى زاڭ قابىلدانادى.

«ەگەر قازاقستان پرەزيدەنت ايتقانداي سيفرلىق تەڭگەنى كەڭىنەن قولدانىسقا ەنگىزىپ، مەملەكەتتىك سيفرلىق اكتيۆتەر قورىن قۇرسا، مەملەكەت بيۋدجەت قاراجاتىن ماقساتتى باعىتتا پايدالانۋ قۇرالىنا يە بولادى (مىسالى، ستيپەنديا، جاردەماقى، الەۋمەتتىك جەڭىلدىكتەر). بۇل اشىقتىقتى كۇشەيتىپ، ازاماتتاردىڭ مەملەكەتتىك باعدارلامالارعا سەنىمىن ارتتىرادى جانە ەڭ ماڭىزدىسى – سيفرلىق ەكونوميكاعا ينۆەستيسيا تارتۋعا جول اشادى»، – دەپ ءتۇسىندىردى سپيكەر.

ول سونداي-اق پرەزيدەنت ايقىنداعان «زاڭ جانە ءتارتىپ» قاعيداتى مەملەكەتتىلىكتىڭ مىزعىماس تىرەگى ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

جولداۋداعى تاعى ءبىر ماڭىزدى باعىت رەتىندە سپيكەر سيفرلاندىرۋ مەن جاساندى ينتەللەكتتى اتادى.

«پرەزيدەنت جاڭا تەحنولوگيالار قوعام يگىلىگىنە قىزمەت ەتۋى ءتيىس ەكەنىن ەرەكشە ايتتى. ونىڭ ارتىقشىلىقتارى كوپ: مىسالى، مەملەكەتتىك قىزمەتتەردى جەدەلدەتۋ، قۇجاتتار مەن وتىنىشتەردى جاساندى ينتەللەكت ارقىلى جىلدام وڭدەۋ؛ الگوريتمدەر ادامي فاكتوردى جويادى؛ ءىى الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق ۇدەرىستەردى بولجاپ وتىرادى. سونىمەن قاتار، زاماناۋي تەحنولوگيالار ەلدى بيزنەس ءۇشىن تارتىمدى ەتەدى. سيفرلاندىرۋ جانە جاساندى ينتەللەكتىنى رەتتەۋ باعىتىمىز ۇزدىك الەمدىك تاجىريبەلەرگە تولىق سايكەس كەلەدى»، — دەدى ءاليا ورازبايەۆا.

ءسوز سوڭىندا ول ستۋدەنتتەردىڭ بولاشاقتا وسى رەفورمالاردى جۇزەگە اسىراتىن ماماندار ەكەنىن ەرەكشە اتاپ ءوتتى.

«پرەزيدەنت جولداۋى – كونستيتۋسيانى، بيۋدجەت جانە سالىق نورمالارىن، جەر قاتىناستارىن وزگەرتەتىن، جاڭا سيفرلىق ستاندارتتار ەنگىزەتىن رەفورمالاردىڭ جول كارتاسى. ءبىراق رەفورما – ءبىر رەتتىك شارا ەمەس، ول ۇزدىكسىز ۇدەرىس. جاڭا زاڭدار قوعامداعى ناقتى سۇرانىسقا قاراي جاسالادى. ولاردىڭ تابىستى بولۋى مەملەكەت، قوعام جانە جاڭا بۋىن ماماندارىنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىنە بايلانىستى. ءبىزدىڭ ستۋدەنتتەرىمىز – ەرتەڭگى ماماندار، بولاشاق رەفورمالاردى جۇزەگە اسىراتىندار»، – دەپ قورىتىندىلادى ول.


ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار