BUU Bas hatshysy Antonıý Gýterrıshtiń 2025 jylǵy 3 tamyzdaǵy Qazaqstanǵa sapary mańyzdylyǵy hattamalyq dıplomatıadan asyp túsetin oqıǵa boldy. Ol Qazaqstannyń halyqaralyq arenadaǵy kúsh-jigerin moıyndap qana qoımaı, jahandyq kún tártibin ilgeriletýde BUU-nyń mańyzdy óńirlik seriktesi retindegi eldiń mártebesin nyǵaıtty. Álemdik týrbýlenttilik, halyqaralyq ınstıtýttarǵa degen senim daǵdarystary jáne ósip kele jatqan qaqtyǵystar jaǵdaıynda Qazaqstan ishki turaqtylyqty halyqaralyq belsendilikpen ushtastyra alatyn postkeńestik keńistiktegi sanaýly memleketterdiń biri bolyp qala beredi.

Qazaqstan táýelsizdiktiń alǵashqy jyldarynan bastap egemendikti nyǵaıtý, álemdik qoǵamdastyqtyń jaýapty múshesiniń ımıjin qalyptastyrý jáne ıadrolyq qarýsyzdaný, ornyqty damý, klımat, sý jáne azyq-túlik qaýipsizdigi sıaqty basym taqyryptardy ilgeriletý tásili retinde BUU júıesine belsendi qatysý strategıasyn tańdady. Qazaqta «Kópke taryqpaǵan-kópshilden tarylmaıdy»degen dana sóz bar. Qazaqstan ulttyq shekarada tuıyqtalmaı, sanaly túrde Eýrazıalyq dıplomatıa prızmasy arqyly ámbebap qundylyqtardyń jolserigi boldy.

BUU júıesiniń jumysyna tereń ıntegrasıalanǵan birneshe álemdik kóshbasshylardyń biri Qasym-Jomart Toqaevtyń ómirbaıany osy saparǵa erekshe sımvoldyq mán berdi. Onyń Jeneva bólimindegi tájirıbesi, qarýsyzdaný dıalogtaryna qatysýy jáne halyqaralyq ınstıtýttardyń ózekti sátterin túsinýi BUU men Qazaqstan resmı seriktester emes, uqsas baǵdarlardyń tasymaldaýshylary bolyp tabylatyn yntymaqtastyqtyń biregeı formatyn qurýǵa múmkindik berdi. Bul maqala osy dıalogtyń tarıhı túrde qalaı resimdelgenin, onyń búgingi kúni qalaı jumys isteıtinin jáne BUU Bas hatshysynyń Almatyǵa sapary jahandyq qoǵamdastyqqa qandaı sıgnaldar jiberetinin taldaıdy.

1. Qazaqstannyń BUU-men yntymaqtastyq tarıhy

1992 jyly 2 naýryzda Qazaqstan Birikken Ulttar uıymyna resmı túrde qabyldanyp, 168-shi múshe memleket boldy. Bul qadam jas respýblıkanyń egemendigin halyqaralyq moıyndaýdy jáne onyń álemdik qoǵamdastyqqa kirýin belgiledi. 1945 jyly qurylǵan BUU búkil adamzattyń múddesine qyzmet etetin jalǵyz ámbebap jahandyq uıym bolyp qala beredi. Qazaqstannyń táýelsizdiktiń alǵashqy jyldarynan bastap onyń jumysyna qatysýy respýblıkanyń kópjaqty dıplomatıanyń paıdasyna tańdaýyn bekitti.

Táýelsizdiktiń búkil kezeńinde Qazaqstan BUU Jarǵysynyń maqsattary men qaǵıdattaryna adaldyǵyn únemi kórsetip, uıym júıesimen belsendi ózara is-qımyl jasaıdy. Yntymaqtastyqty nyǵaıtýda joǵary deńgeıdegi turaqty baılanystar mańyzdy ról atqardy: 1992 jyldan bastap Nursultan Ábishuly Nazarbaev Nú-Iorktegi BUU shtab-páterine 11 ret bardy jáne Bas assambleıanyń jalpy saıası pikirtalastarynda 9 ret sóz sóıledi; BUU Bas hatshylary – Kofı Annan, Pan Gı Mýn jáne Antonıý Gýterrısh Qazaqstanǵa birneshe ret resmı saparlarmen keldi. Qasym-Jomart Toqaevtyń 2011 jyly Jenevadaǵy BUU bólimshesiniń Bas hatshysynyń orynbasary – Bas dırektory laýazymyna taǵaıyndalýy elge degen joǵary senimniń aıqyn dáleli boldy, bul Qazaqstannyń uıymnyń basshy qurylymdarynyń jumysyna tartylǵanyn rastady.

Qazaqstan ózin BUU alańynda mańyzdy halyqaralyq bastamalardyń bastamashysy retinde kórsetti. Bas Assambleıa trıbýnasynan ár jyldary el basshylyǵy Azıadaǵy ózara is-qımyl jáne senim sharalary jónindegi keńesti (AÓSSHK) shaqyrýdy jáne BUU-nyń Ortalyq Azıa ekonomıkalaryna arnalǵan arnaıy baǵdarlamasyn (SPEKA)iske qosýdy qosa alǵanda, qaýipsizdik pen damýdy nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan usynystar usyndy; respýblıkanyń jahandyq qaýipsizdikke qosqan eleýli úlesi ıadrolyq qarýsyzdaný jónindegi bastamalardy ilgeriletý boldy: Qazaqstannyń usynysy boıynsha BUU Bas Assambleıasy biraýyzdan 29 tamyzdy Halyqaralyq ıadrolyq synaqtarǵa qarsy is-qımyl kúni dep jarıalady. Sonymen qatar, Qazaqstan KSRO-dan muraǵa qalǵan ıadrolyq arsenaldan (álemdegi tórtinshi, 1410 oqtumsyq) óz erkimen bas tartty jáne 1991 jyly Semeı ıadrolyq polıgonyn birjola jaýyp tastady, osylaısha jappaı qyryp-joıý qarýyn taratpaýǵa beıildiligin rastady. Sondaı-aq, Qazaqstannyń bastamasymen bıologıalyq qaýipsizdik jónindegi halyqaralyq agenttik qurý usynyldy.

Qazaqstannyń BUU-men ózara is-qımylynyń sharyqtaý shegi eldi Ortalyq Azıa memleketteri arasynda BUU Qaýipsizdik Keńesiniń 2017-2018 jyldarǵa arnalǵan birinshi turaqty emes múshesi etip saılaý boldy. Bul qyzmette Qazaqstan halyqaralyq bedeldi nyǵaıta otyryp, ıadrolyq qarýdy taratpaý, terorızmge qarsy kúres jáne óńirlik turaqtylyqty nyǵaıtý máselelerin alǵa tartty. Qaýipsizdik Keńesine múshelik Qazaqstanǵa álemdik qoǵamdastyqtyń belsendi jáne jaýapty seriktesi retinde bedelin nyǵaıtýǵa múmkindik berdi. Dıplomatıalyq kúsh-jigerdi tolyqtyra otyryp, respýblıka beıbitshilikti qoldaýǵa praktıkalyq úles qosa bastady: 2018 jyly Qazaqstan BUU-nyń Lıvandaǵy ýaqytsha kúshteriniń mısıasyna alǵashqy bitimgershilik kontıngentin (120 áskerı qyzmetshi) jiberip, «kók dýlyǵa» BUU operasıalaryna qatysatyn Ortalyq Azıanyń alǵashqy memleketi boldy.

Qazaqstannyń BUU-men yntymaqtastyǵy ulttyq deńgeıde de belsendi damyp keledi. Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti BUU-men birlesip 2021-2025 jyldarǵa arnalǵan Ornyqty damý maqsatynda yntymaqtastyqtyń úsh basym baǵytqa baǵyttalǵan negizdemelik baǵdarlamasyn iske asyrady: adam áleýetin damytý jáne teń qatysýdy qamtamasyz etý; tıimdi ınstıtýttar, adam quqyqtary jáne genderlik teńdik; ornyqty qorshaǵan orta jáne ınklúzıvti ekonomıkalyq damý. Elde ártúrli jobalardy júzege asyratyn BUU júıesiniń 23 mekemesi jumys isteıdi. Tyǵyz seriktestiktiń sımvoly 2019 jylǵy 1 mamyrda Almatyda BUU agenttikteriniń 16 ókildigi ornalasqan halyqaralyq uıymdar ǵımaratynyń ashylýy boldy.

2. Qazaqstan BUU baǵalaýynda: ınvestısıalyq tartymdylyq, ornyqty damý jáne genderlik teńdik

Sońǵy jyldary Qazaqstan ornyqty damý, ınvestısıalyq belsendilik jáne áleýmettik transformasıa serpinin kórsetetin jahandyq reıtıńterdegi óz pozısıasyn dáıekti túrde nyǵaıtýda. IýNKTAD-tyń 2025 jylǵy Álemdik ınvestısıalar týraly sońǵy baıandamasyna sáıkes, respýblıka Ortalyq Azıanyń negizgi ınvestısıalyq ortalyǵynyń mártebesin taǵy da rastady: onyń úlesine óńirdegi barlyq tikeleı sheteldik ınvestısıalardyń (TSHI) shamamen 70%-y tıesili. 1991 jyly táýelsizdik alǵannan beri Qazaqstan 151 mıllıard dollardan astam TSHI jınaı aldy, bul ony sózsiz óńirlik kóshbasshy etedi jáne jahandyq bıznes tarapynan senimdi kórsetedi.

Degenmen, 2024 jyl ınvestısıalyq aǵyndardaǵy qurylymdyq ózgeristerdi kórsetti. Táýelsizdik tarıhynda tuńǵysh ret Qazaqstan taza ınvestısıalardyń teris saldosyn (-2,6 mıllıard dollary) tirkedi, bul bir jyl burynǵy 3,7 mıllıard dollardyń aǵynymen salystyrǵanda. Alaıda, bul qubylystyń sebepteri, Kazakh Invest ulttyq kompanıasy atap ótkendeı, daǵdarystyq emes, ınstıtýsıonaldyq sıpatta: bul dıvıdendter tóleý maqsatynda buryn kompanıalar qaıta ınvestısıalaǵan paıdany repatrıasıalaý týraly ekendigin aıtqan bolatyn. Mundaı dınamıka, kerisinshe, Qazaqstan ekonomıkasynyń jetilgendigin aıǵaqtaıdy: kásiporyndar ınvestısıalyq kezeńnen kapıtaldy qaıtarý kezeńine aýysady, bul rette el ishinde paıda tabýdy jalǵastyrýda.

IýNKTAD sonymen qatar Qazaqstan jańa ınvestısıalyq jobalar sany boıynsha teńizge shyǵa almaıtyn damýshy memleketter arasynda jetekshi oryn alatynyn atap ótti. 2024 jyly elge quny 1 mıllıard dollardan asatyn bes aýqymdy jobanyń tórteýi qajet boldy.Eń irileriniń qatarynda 5,5 mıllıard dollar somasyna tabıǵı gaz óndirý jónindegi Katar jobasy jáne 1,8 mıllıard dollarǵa metalýrgıa óndirisin qurý jónindegi Qytaı bastamasy bar. Budan basqa, Qazaqstan kólik ınfraqurylymyna ınvestısıalar tartý boıynsha óńirdiń kóshbasshysy boldy, ol shamamen 8 mıllıard dollar somasyndaǵy 19 joba. Bul derekter jahandyq geosaıası turaqsyzdyq jaǵdaıynda da transulttyq kapıtaldyń joǵary senim deńgeıiniń saqtalýyn kórsetedi.

Instıtýsıonaldyq turaqtylyq, rásimderdi sıfrlandyrý, jedeldetilgen lısenzıalaýdy engizý jáne basym jobalar úshin «bir tereze» platformasyn iske qosý da mańyzdy draıverlerge aınaldy. BUU Qazaqstanda ınvestorlardyń shaǵymdarynyń biryńǵaı tizilimin qurý qajettigin atap kórsetedi, bul ınvestısıalyq ahýaldyń quqyqtyq qorǵalýy men sapasyn nyǵaıtýǵa jasalǵan qadam retinde qarastyrylady.

Áleýmettik progres turǵysynan Qazaqstan turaqty oń dınamıkany kórsetip otyr. 2023-2024 jyldardaǵy adam damýy týraly baıandamaǵa (BUUDB) sáıkes, el 193 memleket arasynda 67-shi orynda, tabysy ortashadan joǵary elder tobyna kiredi. TDM Qazaqstandy 166 elden 66-shy pozısıada belgileıdi, bul 2030 jahandyq kún tártibine qol jetkizý boıynsha eleýli kúsh-jigerdi kórsetedi.

Genderlik saıasatqa erekshe nazar aýdaryldy. Qazaqstan-Ortalyq Azıadaǵy onyń ókili 2024 jyly áıelderge qatysty kemsitýshilikti joıý komıtetine saılanǵan jalǵyz memleket, bul halyqaralyq qoǵamdastyqtyń teńdik salasyndaǵy progresti moıyndaýyn bildiredi. El Jahandyq genderlik alshaqtyq ındeksinde 76-shy orynda tur, bul bilim berý men densaýlyq saqtaý salasyndaǵy erekshe joǵary kórsetkishterdi kórsetedi. Alaıda, jalaqydaǵy aıtarlyqtaı alshaqtyq (2022 jyly 25,2%), sondaı-aq áıelder úshin mansaptyq múmkindikterdegi shekteýler saqtalýda.

BUU-elimizde 1999 jyldan beri jumys istep kele jatqan áıelder, áıelderdiń quqyqtaryn keńeıtý, zorlyq-zombylyqty joıý, genderlik-sezimtal saıasatty engizý jáne ekonomıkalyq teńdik jónindegi baǵdarlamalardy iske asyrýda Qazaqstandy belsendi qoldaıdy. 2030 jylǵa deıin jańartylǵan ulttyq genderlik teńdik strategıasy sheshim qabyldaý deńgeıinde áıelderdiń 30% ókildigine qol jetkizýdi jáne negizgi sektorlardaǵy genderlik alshaqtyqty azaıtýdy kózdeıdi.

BUU-nyń jıyntyq derekteri Qazaqstannyń ınvestısıalyq tartymdylyqty, ınstıtýsıonaldyq ashyqtyqty jáne ornyqty áleýmettik reformalardy biriktiretin el retinde áreket etetinin kórsetedi. Bul IýNKTAD, BUUDB jáne BUU-áıelderdiń quqyǵyn qorǵaý máselelerin qosa alǵanda, halyqaralyq qurylymdarmen júıeli ózara is-qımyl, ulttyq damýdyń ishki jańǵyrýyna, halyqaralyq senimine jáne uzaq merzimdi turaqtylyǵyna jaǵdaı jasaıdy.

3. BUU Bas hatshysynyń Qazaqstanǵa sapary: saıası-strategıalyq mańyzy jáne ınstıtýsıonaldyq qorytyndylary

BUU Bas hatshysy Antonıý Gýterrıshtiń 2025 jylǵy 3 tamyzdaǵy Qazaqstanǵa sapary, bir jaǵynan, Qazaqstannyń jahandyq basqarý júıesiniń belsendi jáne senimdi qatysýshysy retinde tanylýyn rastaǵan, al ekinshi jaǵynan, Ortalyq Azıa men BUU arasyndaǵy qarym-qatynastardaǵy jańa ınstıtýsıonaldyq kezeńniń bastalýyn belgilegen mańyzdy syrtqy saıası oqıǵa boldy. BUU Bas Assambleıasynyń 80-shi sesıasyna daıyndyq aıasynda Birikken Ulttar uıymy basshysynyń Almatyǵa kelýi strategıalyq sıgnal boldy: Ortalyq Azıa, ásirese Qazaqstan reformalanatyn uıymnyń basymdyqtarynyń orbıtasyna kiredi.

Almatyda Bas hatshyny jeke qabyldaǵan Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev onyń saparyn elge degen qurmet aktisi jáne sonymen birge turaqty damýdyń óńirlik kún tártibin qoldaý retinde sıpattady. Turaqty damý maqsattary boıynsha Óńirlik ortalyqtyń ashylýyn «búkil óńir úshin mańyzdy jetistik» retinde kórsete otyryp, Toqaev Qazaqstan BUU bastamalaryn qabyldap qana qoımaı, olardyń sáýletshisi jáne ınstıtýsıonaldyq kepilgeri bolyp tabylatynyna basa nazar aýdardy. Bul ásirese jahandyq fragmentasıanyń kúsheıýi jaǵdaıynda mańyzdy: Ortalyq Azıa elderi básekeles kúsh ortalyqtary arasyndaǵy ómir súrý úlgilerin izdeıdi, al Qazaqstan syndarly deldaldyq pen kópjaqty ózara is-qımyl formatyn usynady.

Gýterrıshtiń dáıeksózi –«Qazaqstan – beıbitshilik pen dıalog sımvoly, halyqtar arasyndaǵy altyn kópir ári kóptegen jaǵdaıda ádil mámileger ekenin kórsetip keledi. Buǵan osydan ondaǵan jyl buryn ıadrolyq qarýdan bas tartý týraly tarıhı sheshim negiz qalady. Bul shyn máninde búkil álem úshin ónegeli is boldy» degeni rıtorıkalyq reverans emes, BUU-nyń júıeli ustanymynyń kórinisi. Bas hatshy negizgi presedent, Qazaqstannyń ıadrolyq qarýdan óz erkimen bas tartýy týraly eske saldy. Jahandyq mılıtarızasıanyń jańa kezeńi men halyqaralyq quqyqqa degen senim daǵdarysy jaǵdaıynda bul sheshim qaıtadan ózekti bolyp otyr. Osylaısha, Qazaqstan perıferıalyq aktor retinde emes, «normatıvtik kapıtaldyń» tasymaldaýshysy retinde halyqaralyq júıede jaýapty minez-qulyq standarttaryn belgileýge qabiletti el retinde pozısıalanady.

Ortalyq Azıa men Aýǵanstan úshin TDM boıynsha BUU Óńirlik ortalyǵyn qurý týraly kelisimge qol qoıý rásimi erekshe mańyzǵa ıe boldy. Mundaı ortalyqtyń qurylýy tarıhta alǵash ret óńirlik kún tártibin ınstıtýttandyryp qana qoımaı, Almatyny óńirdegi BUU-nyń koordınatalyq ortalyǵyna aınaldyrady. Prezıdent Toqaev muny Ortalyq Azıanyń strategıalyq mańyzdylyǵyn moıyndaý dep ádil túsindirip, bul búkil halyqaralyq jurtshylyq úshin qýatty sıgnaldep atap ótti. Budan bylaı Qazaqstan tek qabyldaýshy tarapqa ǵana emes, BUU agenttikteri, úkimetter, ÚEU jáne saraptamalyq qoǵamdastyqtar úshin ózara is-qımyl platformasyna aınalýda.

Toqaev bastamasynyń ishki mazmunyn geoekonomıka prızmasy arqyly taldaý mańyzdy. Qazaqstan Ortalyq Azıanyń ınklúzıvti ınstıtýttar, jańǵyrtý reformasy jáne strategıalyq ashyqtyqóńiri retindegi ıdeıasyn alǵa tartyp, ekonomıkanyń ártaraptandyrylýyn, adamı kapıtalǵa ınvestısıalardy, tabıǵatty turaqty paıdalanýdy kezdesý barysynda atap ótkenin eskerý kerek. Aral jáne Kaspıı teńizderiniń problemalaryn sheshýdi kúsheıtýdi talap etetin naqty syn-qaterler retinde keltirildi. 2026 jyldyń sáýir aıynda Qazaqstan BUU agenttikteriniń qatysýymen alǵashqy óńirlik ekologıalyq samıt ótkizedi. Bul aımaqtyń naqty máselelerine basa nazar aýdarýdy jáne jahandyq ınstıtýttardy jergilikti turaqtylyq tetikterine tartýdy bildiredi.

Gýmanıtarlyq daǵdarys aıasynda Aýǵanstandy qoldaý týraly málimdeme erekshe mańyzdy boldy. Prezıdent: «Aýǵanstandaǵy beıbitshilik pen damý qatar júrýi kerek», - dep atap ótti. Halyqaralyq qoǵamdastyq aýǵan kún tártibine qyzyǵýshylyǵyn joǵaltqan qazirgi jaǵdaıda, Qazaqstan bilim berý baǵdarlamalary, saýda jáne azyq- túlikpen qoldaý arqyly moraldyq jáne gýmanıtarlyq jaýapkershilikti óz moınyna aldy. Bul eldiń syrtqy yntymaqtastyq saıasatynqalyptastyrý qabiletin kórsetip qana qoımaı, onyń turaqsyz aımaqtaǵy deldal mártebesin nyǵaıtady.

Turaqty damý maqsattary, Toqaevtyń aıtýynsha, ulttyq strategıa qurylymyna engizilgen. Bul jerde sıfrlandyrý, kóliktik logıstıka, jasandy ıntellekt týraly ǵana emes, sonymen qatar Qazaqstannyń TDM-ny «Ádiletti memleket» tujyrymdamasymen baılanystyratyny da mańyzdy. Osylaısha, jahandyq maqsattar ishki transformasıa arqyly qaıta túsindirildi, bul BUU turǵysynan seriktestiń jetilýiniń mańyzdy kórsetkishi.

Antonıý Gýterrıshtiń jaýap sózderi de ınstıtýsıonaldyq júktemege ıe boldy. Ol ortalyqtyń ashylýyn «aımaq úshin jańa taraýdyń bastalýy» dep atap, «Ortalyq Azıa kóshbasshylary arasyndaǵy berik baılanystar tereń ekonomıkalyq ıntegrasıaǵa ákelýi múmkin» dep málimdedi. Bul BUU óńirdi birtutas saıası-ekonomıkalyq klaster retinde, al Qazaqstan osy birlestiktiń úılestirýshisi jáne moderatory retinde qarastyratynyn bildiredi.

«Qazaqstan Endi teńizge shyǵa almaıtyn el emes» degen málimdeme erekshe mańyzdy boldy. Bul tujyrym geografıalyq metafora emes, ekonomıkanyń qurylymdyq ózgerýin moıyndaý. Halyqaralyq kólik dálizderiniń, sıfrlyq ınfraqurylymnyń jáne logıstıkalyq habtyń róliniń arqasynda Qazaqstan jahandyq qun tizbeginiń qatysýshysy bolady.

BUU Bas hatshysy«Qazaqstan árdaıym parasattylyq tanytqan ári sol bıiginde qalady. Ókinishke qaraı, qazirgi álemge osyndaı baıypty ustanym jetpeı tur» dep atady. Bul formýla Qazaqstannyń 2025 jylǵy saıası kapıtalyn utymdy, bitimgershilik, júıeli baǵalaýy bolyp tabylady. Halyqaralyq ınstıtýttar men normalar daǵdarysyn bastan ótkerip jatqan álemde Qazaqstan damýdy, qaýipsizdikti jáne dıplomatıalyq kóshbasshylyqty biriktiretin «jaýapty egemendik» úlgisin kórsetýde.

Osylaısha, Antonıý Gýterrıshtiń sapary jáne Almatydaǵy óńirlik ortalyqtyń iske qosylýy BUU- nyń Ortalyq Azıadaǵy ınstıtýsıonaldyq qatysýyn kúsheıtip qana qoımaı, sonymen qatar Qazaqstanǵa jańa róldiSHyǵys pen Batys arasyndaǵy geografıalyq qana emes, saıası, dıplomatıalyq jáne gýmanıtarlyq kópirge ıe eldi bekitedi.

Qorytyndy

Antonıý Gýterrıshtiń 2025 jylǵy tamyzdaǵy Qazaqstanǵa sapary tek qoldaýdyń dıplomatıalyq qımyly ǵana emes, BUU men Ortalyq Azıa arasyndaǵy qurylymdyq ózara is-qımyldy kúsheıtý núktesi boldy. Ol ınstıtýsıonaldyq áriptestiktiń jańa deńgeıine kóshýdi belgiledi, onda Qazaqstan baǵdarlamalardyń perıferıalyq benefısıary retinde emes, sheshimder usynýǵa, óńirlik kún tártibin qalyptastyrýǵa jáne uıymdastyrýshylyq jaýapkershilikti óz moınyna alýǵa qabiletti memleket retinde qabyldanady. Almatyda Turaqty damý maqsattary boıynsha BUU Óńirlik ortalyǵyn qurýbuǵan tikeleı dálel.

Kezdesý barysynda aıtylǵan saıası sıgnaldardy sımvoldyq rásimder retinde qarastyrýǵa bolmaıdy, olardyń artynda naqty strategıalyq ustanymdar bar. Qazaqstan óziniń syrtqy saıasatynyń turaqty uzaq merzimdi tiregi retinde kópjaqtylyqqa baǵdarlanǵanyn rastaıdy. İri derjavalar ámbebaptylyqtan alshaqtaýdy kórsetken jaǵdaıda, Qazaqstan, kerisinshe, boljamdylyqqa, dıalogqa jáne ózara is-qımyldyń ınstıtýsıonaldyq nysandaryna súıene otyryp, jahandyq basqarý arhıtektýrasyndaǵy pozısıany nyǵaıtady.

Prezıdent Toqaevtyń BUU reformasyn qoldaýy Antonıý Gýterrıshpen yntymaqtastyqtyń qımyly ǵana emes, jahandyq ınstıtýttardyń tıimdiligi úshin utymdy tańdaý bolyp tabylady. Qazaqstan jahandyq retteý júıeleriniń fýnksıonaldy bolyp qalýyna múddeli, olar arqyly gýmanıtarlyq kómek iske asyrylady, bitimgershilik mısıalarǵa qoldaý kórsetiledi, klımattyq jáne áleýmettik bastamalar qurylymdalady.

Aıta ketý kerek, aımaqtyq turaqtylyq qana emes, sonymen qatar Aýǵanstan halyqaralyq kúsh-jigerdiń sátsizdigi erekshe ótkir el. Bul taqyryp boıynsha Qazaqstandyq ustanym standartty dıplomatıalyq málimdemelerden erekshelenedi, ol naqty is-áreketterge negizdelgen, ıaǵnı bilim berý baǵdarlamalarynan bastap azyq-túlik kómegine deıin usynýda. Bul turaqtylyqqa ınklúzıasyz qol jetkizýge bolmaıtynyn jáne gýmanıtarlyq qaýipsizdik qosymsha emes, aımaqtyq tepe-teńdiktiń sharty ekenin túsinedi.

Sońynda, dıalog formatynyń ınstıtýsıonaldyq mańyzdylyǵyn atap ótý mańyzdy. Kezdesý elordada emes, Almatyda, kópjaqty yntymaqtastyqtyń jańa óńirlik torabyna aınalǵan qalada ótti. Bul Qazaqstannyń syrtqy saıasatyn ortalyqsyzdandyrý prosesin jáne dıplomatıalyq ınfraqurylymdy óńirlik qatysýǵa qaraı qaıta bólýdi kórsetedi.

Osylaısha, Gýterrıshtiń sapary bir rettik oqıǵa retinde qabyldanbaýy kerek. Ol Qazaqstannyń jahandyq dıalogqa qatysýshydan onyń uıymdastyrýshysy men platforma ustaýshysyna aýysýyn tirkedi. BUU úshin bul ınstıtýsıonaldy shoǵyrlandyrýǵa qabiletti álemniń turaqsyz bóliginde jańa ortalyqtyń paıda bolýyn bildiredi. Aımaq úshin, álemmen teń dárejede sóılesý múmkindigi. Al Qazaqstannyń ózi úshinbul boljamdylyqqa, dáıektilikke jáne qaǵıdattylyqqa negizdelgen syrtqy saıasattyń uzaq merzimdi jáne strategıalyq salystyryp tekserilgen nátıjeler ákelýge qabiletti ekendiginiń dáleli.

Aınur Baqytjanova