Saýdagerlerge ótemaqy tólendi me?
Bul baılardyń oıyny. Kek alý. Bızneske talas. Qyrýar aqsha. Áıtpese, munshalyqty birinen soń biri órtenerdeı qazaq bazaryna ne kórindi? Kóz tıdi me? Shymkentte eki bazar órtengen edi. Odan keıin ózge oblystarda da birneshe bazar otqa orandy. Al Almaty... Aıtý qıyn. «Baraholkany» jabamyz dep júrip, barlyq bazardy órtep boldy.
Bılik pe kináli? Solaı bolsa, onda aqymaqtyq. Qalalyq ákimshiliktiń senarıi bolsa, naǵyz bezbúırektik. Onsyz amal joq pa edi? Qalalyq ákimshilikten kúmándanatyn halyq kóp. Óıtkeni, osyǵan deıin birde-bir bazar órteýshi, nemese órttiń shyǵý sebebine kináli ustaldy degendi estimedik. Taýary kúlge aınalǵan saýdagerlerge qarjylyq kómek, ótemaqy berildi me? Joq, estimedik. Biz habarlasqan, biz tanıtyn saýdagerlerdiń eshqaısysy ótemaqy almaǵandaryn aıtady. Aldy 1000 000 (mıllıon) dollar, sońy 10 myń dollar qarjysynyń kúlin ýystap qaldy. Talaı ana «balamdy qalaı asyraımyn» dep zar jylady. Talaı jastar «nesıemdi qaıtip tóleımin» dep óksidi. Ýaqyt ótti. Olar esh qaıyr bolmasyn bilip, jaı-jaıyna ketti. Keıbiri bul tyǵyryqtan shyǵa almastan, qaryz arqalap júr...
Bazar basshylary ne isteıdi?
Almatydaǵy bazarlar birinen soń biri órteldi. Myńdaǵan adam birinen soń biri kúıredi. Bazar qojaıyndaryn ary qoıyńyz, qarapaıym saýdagerlerdiń mańdaı terin laýlaǵan otqa aınaldyrý qaı elde bar eken?
Bir bazar órtense, durys, baıqaýsyzda órtendi der edik. Eki bazar órtense, tehnıkalyq aqaý, bazardyń sapasyz qurylysy, anaý-mynaý deýge bolady. Úsh bazar... Yqtımaldyqqa salsańyz da, múldem kóńilge qonymsyz faktiler aldyńyzdan shyǵady. Bazar basshylary tolaıym tabystan qaǵyldy delik, biraq olar kelesi bir jerden bazar sala alady. Nemese, aıaǵyn shalǵan, bazaryn órtegenderden kek alýdy kókseıdi...
«Baraholka» nege órteldi?
Qalalyq ákimshilik jóndeý jumystaryn júrgizgisi keldi. Qara bazardy azaıtýdy uıǵardy. Halyqtyń densaýlyǵyn kúıttedi. Sol ǵana ma? Al onyń ornyna zamanaýı bazar saldy ma? Eger ákimshiliktegiler zamanaýı bazar salyp, soǵan bazar basshylaryn májbúrlep, sodan keıin saýdagerlerge myna bazarǵa kóshińder dese, búgingideı shý-shurqan bolmas edi.
«Ójet», «Kenjehan», «Arlan» sekildi qaptaǵan bazarlar salyndy. Solar «Baraholkadan» artyq pa? Qaı jaǵynan? Joq, kerisinshe, burynǵy qara bazar shashyrap, qalanyń ár túkpirinen boı kóterip jatyr. Birin órtep, ekinshisin saldyq. Ne uttyq?.. Eshteńe. Almatydaǵy bazar órteý dástúri munymen toqtaryna shúbálimiz.
Al «Adem» she?..
Almaty qalasy ákimshiligindegiler eki jyl buryn «Baraholkany» súrý kezinde jabaıy bazarlardyń ornyna «Adem» sekildi zamanaýı bazar turǵyzamyz dedi. Sol sóz osy kúnge deıin aıtylyp keldi. Bunda álde bir astar bar ma? Baılardyń, bazar ıeleriniń bir-birine kek qaıtarýy emes pe? Bizde osy kúdik basym. Múmkin, «Baraholkadaǵy» bazarlardyń ıeleri óz bazarlarynyń órtenýine «Ademniń» qojasyn kináli dep biler?..
Baılar bazar órteıdi. Ózderiniń múddesi, saýdadaǵy básekelesterin qurtý úshin. Sonda qara halyq, shaǵyn kásipkerlikpen aınalysyp júrgen myńdaǵan adam qalaı kúneltedi? Olar endi ne isteıdi? Elimizdegi shaǵyn jáne orta bıznes mundaı jaǵdaıdan keıin qalaı damıdy? Túsiniksiz...
Ahmet Saǵyndyq
