Qazaqstannyń aýmaǵy shóleıtti jáne kontenıtaldiń bolǵandyqtan el aýmaǵynda jer asty sýlarynyń taralýy ár túrli. Almaty, Jetisý, Jambyl, Shyǵys Qazaqstan oblystarynda jer asty sýlarynyń mol qory bolsa, elimizdiń Batys aımaǵynda jer asty sý kózderiniń mólsheri az.
Sondyqtan Mańǵystaý oblysynda Kaspııdiń tuzdy sýyn tushshytsa, Atyraý oblysynda aýyz sýdyń biraz bóligi kórshiles Reseıden tasymaldaýǵa májbúrmiz.
Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Úkimetke aldaǵy 2026 jylǵa deıin Qazaqstan halqyn sapaly aýyz sýmen qamtý úshin naqty tapsyrma bergeni belgili. Eger qolǵa alynǵan jumystar sátimen atqarylsa aldaǵy ýaqytta 1500-den astam aýyl aýyz sýǵa qol jetkizetin bolady.
Osy rette Sý resýrstar komıteti elimiz boıynsha 9 toptyq sý qubyryn salýdy bastap ketti. Taıaý bolashaqta SQO, Qyzylorda jáne elimizdiń Batys óńirinde bul másele tolyqtaı óz sheshimin tabatyn bolady.
Sý tapshy Mańǵystaý oblysynda jer asty sý kózderi bar aımaqtar bar. Solardyń biri Beıneý aýdany. Jaqynda atalǵan aýdanǵa qarasty Boranqul aýylynan 60 shaqyrym jerde ornalasqan «Tóńirekshyń» jer asty sýlaryn paıdalaýnǵa qatysty jumystar qolǵa alyndy. Mamandardyń aıtýynsha, bir ǵana Boranqul aýylyndaǵy jer asty sý kózderinen táýligine 104 myń tekshe metr sý alýǵa bolady eken. Sýdyń tuzdylyǵy 1 lıtrge 3-4 gramnan keledi eken. Aldaǵy ýaqytta bul máseleni jańa tehnologıalardyń kómegimen oń baǵytta sheshýge bolady.
– Mańǵystaý oblysynda tabıǵı sý qory joq dep aıtýǵa bolmaıdy. Beıneý aýdanynyń aýmaǵynda 11 uńǵymadan sý shyǵyp tur. Ony jergilikti turǵyndar mal sharýashylyǵyna paıdalanady. Endi sol sý kózderin tıimdi paıdalaný tehnologıasyn engizý qajet. Ol úshin aldymen aldaǵy 27 jylǵa sý qoryn qaıta eseptep, jaqyn mańdaǵy eldi mekende sý sorǵy beketin ornatyp, sý tushytý qondyrǵysyn salý qajet, – deıdi «Mańǵystaý-Geologıa» mekemesiniń dırektory Avtandıl Gavashelıshvılı.
Aıtalyq, ótken jyly Mańǵystaý oblystyq energetıka jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq basqarmasynyń tapsyrysymen «Mańǵystaý-Geologıa» ǵylymı-óndiristik ortalyǵy» JSHS-men qosymsha barlaý jáne jer asty sý qoryn baǵalaý boıynsha jobalyq smetalyq qujat daıyndaǵan. Jobaǵa sáıkes osy aýmaqta qosymsha 11 jańa uńǵyma qazý josparlanýda. Osylaısha ár óńir jer asty sý kózderin anyqtap, halyqtyń aýyz sýǵa qol jetimdiligin arttyrýǵa kúsh salyp jatyr.
Q.Sátbaev atyndaǵy QazǴZÝ-diń bilikti geology Erǵalı Áýelhan myrza Aqtóbe oblysyndaǵy «Kókjeıde» ken oryny aýmaǵynda aýyz sýdyń orasan zor qory bar ekenin aıtty. Aldaǵy ýaqytta Úkimet osy jer asty sý qoryn ıgerip, Mańǵystaý men Atyraý oblysyna qaraı sý qubyryn tartyp, Batys óńirindegi aýyz sý máselesin túbegeıli sheshýge bolady eken.
Mundaı jaǵdaıda tuzdy sýlardy tushshytyp, Reseıden aýyz sý tasymaldap áýrege túspeıtin bolamyz.
Sonyman qatar bilikti ǵalym jer asty sý kózderi áldekimder aıtqandaı sarqylmaıtynyn da aıty. Onyń paıymdanýsha, jer asty sýlary jaýyn-shashynmen udaıy tolyǵyp otyrady eken. Jaýyn-shashyn az túsken jyldar jer asty sýlarynyń mólsheri birshama azaıatyn bolsa kerek. Osy jaıtty eskergen ǵalymdar jer asty sýlaryn ıgergende onyń 25 jylǵa deıin jetýin basshylyqqa alýy tıis. Geolog ǵalym Batys Qazaqstan oblysyndaǵy jer asty sýlaryn anyqtaý úshin ǵylymı-zertteý jumystaryn júrgizip, ózekti máseleni sheshýge bolatynyn eskertti.
