Balasynyń tirligine qarap, babasynyń kim ekenin bilýge bolady. Kezinde Ult kósemi Álıhan Bókeıhan «Han balasynda qazaqtyń qaqysy bar, tiri bolsam, qazaqqa qyzmet etpeı qoımaımyn» dep ult úshin kúresip, ómirin arnaǵan edi. Álıhan Bókeıhan sıaqty hannyń urpaǵy bolmasa da, batyrdyń urpaǵymyz dep júrgender nege ulttyq maıdanda boı kórsetpeıdi? Demek, olardyń atasynyń batyrlyǵyna kúmán keltirýge negiz bar.
Ulttyq deńgeıdegi ortaq tulǵa bolǵan batyrlarymyz az emes, biraq sońǵy kezderi aýyl aınalasyndaǵy jortýyrshylyq pen qaraqshylyqty kásip etkenderdi de batyrǵa jatqyzyp júrgendeımiz. Aýyz júzindegi batyrlar men belgili bir kezeńdegi ádebı keıipkerdi jaqynnan izdegen saýatsyzdyqtyń kesirinen 5 qytaıdyń, 3 mońǵoldyń, eki orystyń basyn alǵandardy da batyr atandyryp jiberdik. Al jasandy batyrlar týraly tarıh betinde oń baǵa bolmasa da, biz óz tanymymyz ben senimimizdi tarıhtan asyryp jiberip jatyrmyz. Endi kelip qarasańyz, qoldan jasalǵan batyrdyń balasy óz atasynyń batyrlyǵyna saı áreketter jasaýda. «Batyrǵa» saı jershildik pen rýshyldyqtyń kóshin bastaýshy, ultty biriktirýshilik emes, bólshekteýshiliktiń quraldaryna aınalyp bara jatyr. Bolmasa, keshe aýyl-aýyldy shaýyp, óz qazaǵyna qyrǵıdaı tıgen qaraqshy, bandy atasynyń jolymen «bandıt» bolyp júr. Kúshtige basyn ıip, álsizge kúsh kórsetip, bazar jaǵalap, bireýdiń bir dóńgelek nanynyń jartysyn tartyp jegen jigitsymaqtarymyz qanshama?!
Biz, endi joqtan batyr jasaǵansha, keshegi «bizdiń eldiń jigitteri» dep súısindirgen 90-jyldardaǵy qazaq dalasy men qalasyn bir tazalap ketken azamattarymyzdy batyr dep tanýymyz kerek. Taǵy da, biz olardy batyr dep shyqsaq, jalǵan batyrlardyń urpaǵy olardy «qylmys áleminiń adamdary» dep órkenıettiń jarshysy bola shyǵady. Iá, olar qazaq dalasy men balasyna pana bolý úshin qylmys álemine bardy. Olardyń ol joldy tańdaýy zaman talaby boldy, olarǵa basqa jol da joq edi. «Qylmys áleminiń serkeleri» atalsa da, qazaqtyń ult-azattyq jolyndaǵy kúreskerleriniń bir túri retinde olar da óz baǵasyn alady. Onyń aldyndaǵy jalǵan batyrlar da óz ornyn tabady.
Men bul sózderimmen qazaqtyń batyrlaryna shek keltirip otyrǵan joqpyn, bolmasa belgili bireýlerdi negizge alyp otyrǵan da joqpyn. Biz osy kúnge qazaqtyń er júrek batyrlarynyń arqasynda jetkenimiz de barshaǵa málim. Biraq, qazir saıda sany, qumda izi joq batyrlar paıda bolyp, naǵyz batyrlar umytylyp jatyr. Ótkenniń «batyryn» aıtpaǵanda, qazir de bireýdi qoldan batyr jasaı salamyz. Urandatyp tulǵa jasaımyz. ultqa ortaq taqyrypqa kóshýdiń ornyna, rý-rý bolyp bólinýge ilik izdeımiz. Bunyń bári ulttyń arynan, rýdyń qamyn alǵa qoıǵandyqtan bolsa kerek.
«Bas basyna bı bolǵan, óńkeı qıqym» degendeı, bas basymyzǵa «batyr» bolyp, qazaqty qyryq jamaýǵa aınaldyrmaı, hannyń, qaranyń, batyrdyń urpaǵy bolsaq ta, bir qazaq degen urandy tý etip, ulttyń uıtqysy bolaıyqshy.
Al, batyrlardyń urpaqtaryna aıtarym, atańnyń naǵyz batyr ekeni ras bolsa, bar áreketiń batyrǵa saı bolsyn, atańnyń atyna kúmán keltirer urpaq bolma! «Ár qazaq – batyr» degen atqa laıyq bolaıyq. Qashanda naǵyz batyrlarymyzben maqtanaıyq!
Turdybek Qurmethan
