QR Ulttyq Banki el ekonomıkasyndaǵy dollarlandyrý prosesi men ınflásıany tejeýge jeń túre, shyndap kirispek. Osy maqsatta retteýshi organ "Aqsha-kredıt saıasatynyń quraly túrindegi mınımaldy rezevtik talaptar: halyqaralyq tájirıbe men qoldaný erekshelikteri" taqyrybynda analıtıkalyq materıaldy jarıalady. Oǵan sáıkes, fıskaldyq saıasatty qatańdata otyryp, mınımaldy rezervtik talaptardy (MRT) qaıta qaraý qajettigi usynylady, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Mınımaldy rezervtik talaptardyń dollarlandyrýdy yryqtandyrýǵa qandaı qatysy bar? Muny túsinikti tilmen jetkizý úshin sarapshylar pikirin usyna ketelik.
Ekonomıs Ǵalymjan Aıtqazınniń aıtýynsha, MRT - bankterdiń Ulttyq Bankte saqtaýy mindetti rezervteriniń belgilengen eń az kólemi. Ol úsh negizgi fýnksıany oryndaıdy:
- Aqsha naryǵyn turaqtandyrý: ótimdilikti, ınflásıany jáne nesıeleý qarqynyn baqylaý.
- Júıedegi táýekelderdi azaıtý: bankterdiń turaqtylyǵyn nyǵaıtý.
- Aqsha-nesıe saıasatyn qoldaý: qoljetimdi nesıeler kólemin retteý.
Bastapqyda MRT qatań makroprýdensıaldy qural retinde qyzmet etti, biraq 2015 jyldan bastap (ınflásıalyq targetteýge kóshý) onyń róli aqsha-kredıt bóligin retteýge aýysty. 2019 jyly qorlandyrý qurylymy ońtaılandyryldy, al normatıvter qazir teńge túrindegisi 0-2%-ǵa jáne valúta túrindegisi 1-3%-ǵa deıin tómendedi. Alaıda, qazirgi jaǵdaıda MRT-nyń tómen deńgeıi olardyń tıimdiligin tómendetip, bul ótimdiliktiń profısıti men nesıeleýdiń ósimin baqylaýdy qıyndatýda. Ulttyq Bank Qazaqstannyń MRT kólemi eleýsizdeý óńirdegi jalǵyz el bolyp tabylatynyn naqtylaıdy. Armenıada, Belarýsta, Qyrǵyzstanda, Reseıde jáne Ózbekstanda olar ulttyq jaǵdaılarǵa beıimdelip, belsendi jáne ıkemdi qoldanylady.
Halyqaralyq tájirıbe de kórsetip otyrǵandaı, MRT-ny qatańdatý nesıeleýdi tejemeıdi, kerisinshe artyq ótimdilikti sińirýge, stavkalardy turaqtandyrýǵa jáne aqsha-nesıe saıasatynyń tıimdiligin arttyrýǵa kómektesedi. Qazaqstan jaǵdaıynda, atap aıtqanda, joǵary bazalyq mólsherleme jáne ekonomıkanyń ótimdiligin jabýǵa jumsalatyn aıtarlyqtaı shyǵyndar jaǵdaıynda olardyń aqsha-nesıe saıasatyndaǵy rólin kúsheıtý jáne qarjylyq turaqtylyqty nyǵaıtý úshin MRT tetigin reformalaý qajet.
"Shyn máninde, MRT-ny qatańdatý turǵysynda qaıta qarastyrý týraly usynysty sarapshylar qaýymy, sonyń ishinde biz de burynnan aıtyp kelemiz. Ásirese, bul EDB tarapynan halyqqa kredıt berý kóleminiń kúrt ósýinen keıin ózekti bola túsýde. Sondyqtan, MRT-ny ınflásıa jáne júıelik táýekelderdi tómendetý boıynsha Ulttyq Banktiń aqsha-nesıe saıasaty maqsattaryna beıimdeý jáne reformalaý qajettigi máselesi áldeqashan pisip-jetilgen", - dep sanaıdy ol.
Qazaqstan mınorıtarlyq aksıonerler qaýymdastyǵy Ulttyq Bank ekonomıkadaǵy aqsha mólsherin jaqsylap baqylaý úshin bankterdiń erejelerin ózgertýdi josparlap, bul arada bankter nesıelendirýde paıdalanbaýy tıis, ıaǵnı "rezervte" ustaýǵa mindetti aqsha - mınımaldy rezervtik talaptar (MRT) dep atalatynyn qural týraly sóz bolyp otyrǵanyn aıtady.
"Qazir Qazaqstandaǵy bankter óz aqshasynyń óte az paıyzyn — 0%-dan 3%-ǵa deıingi kólemdegisin rezervte ustaıdy. Aımaqtyń basqa elderinde, mysaly, Reseıde, Belarýsta jáne Ózbekstanda bul sandar áldeqaıda joǵary: jergilikti valúta úshin 4-4,5% jáne shetel valútasy úshin 15%-ǵa deıin deńgeıde. Endi Ulttyq Bank osy sekildi bankterdiń rezervte kóbirek aqsha ustaýy úshin talaptardy qatańdatýdy josparlap otyr", - deıdi qaýymdastyqtaǵylar.
Ulttyq bank munyń qajettiligin bylaı túsindiredi:
- Bankterde bos aqsha tym kóp: Qazaqstanda qazir bankterde bos aqsha kóp. Bul degenimiz, olar op-ońaı ári shekteýsiz nesıe bere beredi, sóıtip ınflásıany kúsheıtip, baǵalardy ósirýi múmkin.
- Kórshi elderdiń tájirıbesi: basqa elderde joǵary mólsher burynnan qoldanylyp keledi jáne bul ekonomıkany baqylaýǵa jaqsy kómektesedi. Ulttyq Bank olardyń tájirıbesin zerdelep, Qazaqstannyń da osy baǵytta áreket kóshetinin ýaqyty keldi dep sheshken.
- Inflásıamen kúres jáne turaqtylyq: turaqsyz álemdik ekonomıka jaǵdaıynda baǵalar ósimin tejeýge jáne qarjy naryǵynda turaqtylyqty saqtaýǵa kómektesetin quraldardyń bolýy mańyzdy.
Buǵan deıin saıtymyzda "Inflásıa boljamdy kórsetkishten asyp túsip, sarapshylar shý etti" degen maqala jarıalanǵan bolatyn. Onda 2025 jyly qańtardaǵy derek boıynsha, Qazaqstandaǵy ınflásıa 8,9% quraǵany aıtylady. Bul sıfr boljamdy kórsetkishterden de joǵary bolyp, sarapshylar der ýaqytynda shara qabyldamaǵan Ulttyq bankti aıyptady. Al Ulttyq bank elimizde toqtaýsyz ósip jatqan tutynýshylyq nesıe buǵan sebep ekenin aıtqan edi.
