ق ر ۇلتتىق بانكى ەل ەكونوميكاسىنداعى دوللارلاندىرۋ پروسەسى مەن ينفلياسيانى تەجەۋگە جەڭ تۇرە، شىنداپ كىرىسپەك. وسى ماقساتتا رەتتەۋشى ورگان "اقشا-كرەديت ساياساتىنىڭ قۇرالى تۇرىندەگى مينيمالدى رەزيەۆتىك تالاپتار: حالىقارالىق تاجىريبە مەن قولدانۋ ەرەكشەلىكتەرى" تاقىرىبىندا اناليتيكالىق ماتەريالدى جاريالادى. وعان سايكەس، فيسكالدىق ساياساتتى قاتاڭداتا وتىرىپ، مينيمالدى رەزەرۆتىك تالاپتاردى (مرت) قايتا قاراۋ قاجەتتىگى ۇسىنىلادى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
مينيمالدى رەزەرۆتىك تالاپتاردىڭ دوللارلاندىرۋدى ىرىقتاندىرۋعا قانداي قاتىسى بار؟ مۇنى تۇسىنىكتى تىلمەن جەتكىزۋ ءۇشىن ساراپشىلار پىكىرىن ۇسىنا كەتەلىك.
ەكونوميست عالىمجان ءايتقازيننىڭ ايتۋىنشا، مرت - بانكتەردىڭ ۇلتتىق بانكتە ساقتاۋى مىندەتتى رەزەرۆتەرىنىڭ بەلگىلەنگەن ەڭ از كولەمى. ول ءۇش نەگىزگى فۋنكسيانى ورىندايدى:
- اقشا نارىعىن تۇراقتاندىرۋ: وتىمدىلىكتى، ينفلياسيانى جانە نەسيەلەۋ قارقىنىن باقىلاۋ.
- جۇيەدەگى تاۋەكەلدەردى ازايتۋ: بانكتەردىڭ تۇراقتىلىعىن نىعايتۋ.
- اقشا-نەسيە ساياساتىن قولداۋ: قولجەتىمدى نەسيەلەر كولەمىن رەتتەۋ.
باستاپقىدا مرت قاتاڭ ماكروپرۋدەنسيالدى قۇرال رەتىندە قىزمەت ەتتى، ءبىراق 2015 جىلدان باستاپ (ينفلياسيالىق تارگەتتەۋگە كوشۋ) ونىڭ ءرولى اقشا-كرەديت بولىگىن رەتتەۋگە اۋىستى. 2019 جىلى قورلاندىرۋ قۇرىلىمى وڭتايلاندىرىلدى، ال نورماتيۆتەر ءقازىر تەڭگە تۇرىندەگىسى 0-2%-عا جانە ۆاليۋتا تۇرىندەگىسى 1-3%-عا دەيىن تومەندەدى. الايدا، قازىرگى جاعدايدا مرت-نىڭ تومەن دەڭگەيى ولاردىڭ تيىمدىلىگىن تومەندەتىپ، بۇل وتىمدىلىكتىڭ ءپروفيسيتى مەن نەسيەلەۋدىڭ ءوسىمىن باقىلاۋدى قيىنداتۋدا. ۇلتتىق بانك قازاقستاننىڭ مرت كولەمى ەلەۋسىزدەۋ وڭىردەگى جالعىز ەل بولىپ تابىلاتىنىن ناقتىلايدى. ارمەنيادا، بەلارۋستا، قىرعىزستاندا، رەسەيدە جانە وزبەكستاندا ولار ۇلتتىق جاعدايلارعا بەيىمدەلىپ، بەلسەندى جانە يكەمدى قولدانىلادى.
حالىقارالىق تاجىريبە دە كورسەتىپ وتىرعانداي، مرت-نى قاتاڭداتۋ نەسيەلەۋدى تەجەمەيدى، كەرىسىنشە ارتىق وتىمدىلىكتى سىڭىرۋگە، ستاۆكالاردى تۇراقتاندىرۋعا جانە اقشا-نەسيە ساياساتىنىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋعا كومەكتەسەدى. قازاقستان جاعدايىندا، اتاپ ايتقاندا، جوعارى بازالىق مولشەرلەمە جانە ەكونوميكانىڭ وتىمدىلىگىن جابۋعا جۇمسالاتىن ايتارلىقتاي شىعىندار جاعدايىندا ولاردىڭ اقشا-نەسيە ساياساتىنداعى ءرولىن كۇشەيتۋ جانە قارجىلىق تۇراقتىلىقتى نىعايتۋ ءۇشىن مرت تەتىگىن رەفورمالاۋ قاجەت.
"شىن مانىندە، مرت-نى قاتاڭداتۋ تۇرعىسىندا قايتا قاراستىرۋ تۋرالى ۇسىنىستى ساراپشىلار قاۋىمى، سونىڭ ىشىندە ءبىز دە بۇرىننان ايتىپ كەلەمىز. اسىرەسە، بۇل ەدب تاراپىنان حالىققا كرەديت بەرۋ كولەمىنىڭ كۇرت وسۋىنەن كەيىن وزەكتى بولا تۇسۋدە. سوندىقتان، مرت-نى ينفلياسيا جانە جۇيەلىك تاۋەكەلدەردى تومەندەتۋ بويىنشا ۇلتتىق بانكتىڭ اقشا-نەسيە ساياساتى ماقساتتارىنا بەيىمدەۋ جانە رەفورمالاۋ قاجەتتىگى ماسەلەسى الدەقاشان پىسىپ-جەتىلگەن"، - دەپ سانايدى ول.
قازاقستان مينوريتارلىق اكسيونەرلەر قاۋىمداستىعى ۇلتتىق بانك ەكونوميكاداعى اقشا مولشەرىن جاقسىلاپ باقىلاۋ ءۇشىن بانكتەردىڭ ەرەجەلەرىن وزگەرتۋدى جوسپارلاپ، بۇل ارادا بانكتەر نەسيەلەندىرۋدە پايدالانباۋى ءتيىس، ياعني "رەزەرۆتە" ۇستاۋعا مىندەتتى اقشا - مينيمالدى رەزەرۆتىك تالاپتار (مرت) دەپ اتالاتىنىن قۇرال تۋرالى ءسوز بولىپ وتىرعانىن ايتادى.
"ءقازىر قازاقستانداعى بانكتەر ءوز اقشاسىنىڭ وتە از پايىزىن — 0%-دان 3%-عا دەيىنگى كولەمدەگىسىن رەزەرۆتە ۇستايدى. ايماقتىڭ باسقا ەلدەرىندە، مىسالى، رەسەيدە، بەلارۋستا جانە وزبەكستاندا بۇل ساندار الدەقايدا جوعارى: جەرگىلىكتى ۆاليۋتا ءۇشىن 4-4،5% جانە شەتەل ۆاليۋتاسى ءۇشىن 15%-عا دەيىن دەڭگەيدە. ەندى ۇلتتىق بانك وسى سەكىلدى بانكتەردىڭ رەزەرۆتە كوبىرەك اقشا ۇستاۋى ءۇشىن تالاپتاردى قاتاڭداتۋدى جوسپارلاپ وتىر"، - دەيدى قاۋىمداستىقتاعىلار.
ۇلتتىق بانك مۇنىڭ قاجەتتىلىگىن بىلاي تۇسىندىرەدى:
- بانكتەردە بوس اقشا تىم كوپ: قازاقستاندا ءقازىر بانكتەردە بوس اقشا كوپ. بۇل دەگەنىمىز، ولار وپ-وڭاي ءارى شەكتەۋسىز نەسيە بەرە بەرەدى، ءسويتىپ ينفلياسيانى كۇشەيتىپ، باعالاردى ءوسىرۋى مۇمكىن.
- كورشى ەلدەردىڭ تاجىريبەسى: باسقا ەلدەردە جوعارى مولشەر بۇرىننان قولدانىلىپ كەلەدى جانە بۇل ەكونوميكانى باقىلاۋعا جاقسى كومەكتەسەدى. ۇلتتىق بانك ولاردىڭ تاجىريبەسىن زەردەلەپ، قازاقستاننىڭ دا وسى باعىتتا ارەكەت كوشەتىنىن ۋاقىتى كەلدى دەپ شەشكەن.
- ينفلياسيامەن كۇرەس جانە تۇراقتىلىق: تۇراقسىز الەمدىك ەكونوميكا جاعدايىندا باعالار ءوسىمىن تەجەۋگە جانە قارجى نارىعىندا تۇراقتىلىقتى ساقتاۋعا كومەكتەسەتىن قۇرالداردىڭ بولۋى ماڭىزدى.
بۇعان دەيىن سايتىمىزدا "ينفلياسيا بولجامدى كورسەتكىشتەن اسىپ ءتۇسىپ، ساراپشىلار شۋ ەتتى" دەگەن ماقالا جاريالانعان بولاتىن. وندا 2025 جىلى قاڭتارداعى دەرەك بويىنشا، قازاقستانداعى ينفلياسيا 8،9% قۇراعانى ايتىلادى. بۇل سيفر بولجامدى كورسەتكىشتەردەن دە جوعارى بولىپ، ساراپشىلار دەر ۋاقىتىندا شارا قابىلداماعان ۇلتتىق بانكتى ايىپتادى. ال ۇلتتىق بانك ەلىمىزدە توقتاۋسىز ءوسىپ جاتقان تۇتىنۋشىلىق نەسيە بۇعان سەبەپ ەكەنىن ايتقان ەدى.
