Shymkent qalalyq juqpaly aýrýlar aýrýhanasy – Óńirlik ınfeksıalyq aýrýhana jańa oqý jyly qarsańynda ata-analar men ustazdardy balalar arasynda juqpaly aýrýlardyń aldyn alý sharalaryna erekshe mán berýge shaqyrady.
Jańa oqý jylynyń bastalýy – bilim berý salasynyń mańyzdy kezeńi ǵana emes, sonymen qatar balalar densaýlyǵyna qaýip tóndiretin kúrdeli epıdemıologıalyq jaǵdaılar jıi kezdesetin ýaqyt. Mektepke jáne mektepke deıingi uıymdarǵa baratyn balalardyń ujymdyq ortada tyǵyz qarym-qatynasta bolýy – túrli juqpaly aýrýlardyń taralýyna qolaıly jaǵdaı týǵyzady.
Juqpaly aýrýlar – adamzat tarıhynda eń kóp zardap ákelgen, qoǵamnyń áleýmettik jáne ekonomıkalyq damýyna eleýli áser etken dertterdiń biri. Qazirgi tańda da bul aýrýlardyń aldyn alý, der kezinde anyqtaý jáne tıimdi em júrgizý – densaýlyq saqtaý júıesiniń basty basymdyqtarynyń biri bolyp qala berýde.
Osy rette Shymkent qalalyq juqpaly aýrýlar aýrýhanasy tek qalanyń ǵana emes, búkil Túrkistan oblysynyń juqpaly aýrýlarmen kúresýdegi senimdi tiregine aınalyp otyr. Qazirgi tańda aýrýhanaǵa densaýlyq saqtaý salasynyń úzdik uıymdastyrýshysy, tájirıbeli dáriger-ınfeksıonıst, joǵary sanatty maman Erejepov Baqtyǵalı Aıýbaıuly basshylyq etedi. Onyń jetekshiligimen mekemeniń materıaldyq-tehnıkalyq bazasy nyǵaıyp, halyqaralyq standarttarǵa saı zamanaýı dıagnostıkalyq jáne emdeý ádisteri engizildi. Baqtyǵalı Aıýbaıulynyń aıtýynsha, jańa oqý jylyna daıyndyq kezinde sanıtarlyq-epıdemıologıalyq qyzmetter men bilim berý mekemeleri ınfeksıalyq aýrýlardyń aldyn alýǵa erekshe nazar aýdarýy tıis:
«Bul – tek ár balanyń jeke densaýlyǵy ǵana emes, jalpy qoǵamnyń densaýlyq saqtaý júıesiniń turaqtylyǵy úshin de mańyzdy. Árbir ata-ana balasynyń jaǵdaıyna muqıat bolýy qajet. Eger balada JRVI, ishek ınfeksıasy nemese ózge de juqpaly aýrý belgileri baıqalsa, ony mektepke nemese balabaqshaǵa aparmaı, dereý medısınalyq kómekke júgingen jón. Aýrýdy erte anyqtap, ýaqytyly em júrgizý – juqpaly indetterdiń taralýyn toqtatýda sheshýshi ról atqarady». Balalar arasynda jıi kezdesetin juqpaly aýrýlar qataryna...
Jedel respıratorlyq vırýstyq ınfeksıalar (JRVI) jáne tumaý:
Kúz-qys maýsymynda eń jıi tirkeletin aýrýlar toby. Qozdyrǵyshtary – tumaý vırýsy, paragrıpp, adenovırýs jáne rınovırýs. Belgileri: dene qyzýynyń kóterilýi, murynnan sý aǵý, jótel, bas aýrýy, jalpy álsizdik. Asqyný jaǵdaıynda bronhıt, pnevmonıa, otıt damýy múmkin. Aldyn alý sharalary: jyl saıynǵy tumaýǵa qarsy vaksınasıa, jeke gıgıena jáne sanıtarlyq talaptardy saqtaý.
Qyzylsha: óte juqpaly vırýstyq ınfeksıa. Sońǵy jyldary vaksınasıa deńgeıiniń tómendeýine baılanysty elimizde qyzylshamen syrqattanýshylyqtyń qaıta órshýi tirkelýde. Aýrý dene qyzýynyń kóterilýi, konúnktıvıt, jótel, bórtpe shyǵýymen sıpattalady. Asqynýlary – pnevmonıa, ensefalıt, tipti ólim jaǵdaılaryna alyp kelýi múmkin. Qyzylshaǵa qarsy vaksınasıa (QQK) – aldyn alýdyń negizgi quraly.
Kókjótel (koklúsh): bakterıalyq ınfeksıa. Balalarda tunshyǵý sıpatyndaǵy uzaq jótel ustamalaryn týdyrady. Ásirese jas balalarda apnoe, ensefalopatıa sekildi aýyr asqynýlarǵa alyp kelýi múmkin. AKDS vaksınasıasy – senimdi aldyn alý ádisi.
Dıfterıa: tamaqta fıbrındi qabat túzip, tynys joldarynyń tarylýyna, aýyr ýlaný belgilerine jáne júrek, júıke júıesi tarapynan asqynýlarǵa ákeledi. Aldyn alý – AKDS nemese ADS-M vaksınasıalary.
Sirespe (stolbnák): clostridium tetani bakterıasy jaralar arqyly aǵzaǵa enip, bulshyqetterdiń tyrysýymen sıpattalatyn aýyr aýrý. Aldyn alý – josparly vaksınasıa jáne jaraqattardy ýaqytyly óńdeý.
İshek ınfeksıalary (rotavırýs, dızenterıa, salmonellez, enterovırýstar): negizgi belgileri – ish ótý, qusý, dene qyzýynyń kóterilýi, sýsyzdaný. Infeksıa lastanǵan taǵam men sýdan, sondaı-aq turmystyq-qatynas jolymen taralady. Aldyn alý – jeke gıgıena, taza aýyz sý men durys tamaqtaný.
Menıngıt: Neisseria meningitidis jáne basqa qozdyrǵyshtardan týyndaıtyn aýrý. Aýyr klınıkalyq belgilerimen, sonyń ishinde qatty bas aýrýy, qyzba, moıyn bulshyqetteriniń tartylýy, qusý sıaqty sımptomdarmen ótedi. Aldyn alý – epıdemıologıalyq kórsetkishter boıynsha vaksınasıa.
Aldyn alý sharalarynyń keshendi júıesi
- Ulttyq egý kúntizbesine sáıkes josparly vaksınasıa.
Bul – juqpaly aýrýlardan qorǵaýdyń eń senimdi ári ǵylymı turǵyda dáleldengen ádisi.
- Gıgıenalyq tárbıeni kúsheıtý.
Balalardy qoldy jıi jýýǵa, bóten zattardy aýyzǵa salmaýǵa, jeke súlgi men ydysty paıdalanýǵa úıretý mańyzdy.
- Imýndyq júıeni nyǵaıtý.
Durys tamaqtaný, dárýmender qabyldaý, taza aýada serýendeý jáne sportpen aınalysý – ımýnıtetti qoldaýdyń tıimdi tásilderi.
- Bilim berý uıymdarynda sanıtarlyq-gıgıenalyq tártiptiń saqtalýy.
Synyptardy kúndelikti jeldetý, ylǵaldy tazalaý, balalardyń temperatýrasyn baqylaý jáne oqýshylardyń densaýlyǵyn monıtorıńteý – mektep pen balabaqsha ákimshiliginiń negizgi mindetteriniń biri.
Jańa oqý jyly qarsańynda ınfeksıalyq aýrýlardyń aldyn alý – bul memleket, bilim berý mekemeleri men ata-analardyń ortaq mindeti ári jaýapkershiligi. Qyzylsha, tumaý, kókjótel, ishek ınfeksıalary, dıfterıa, sirespe jáne menıngıt tárizdi juqpaly aýrýlardyń órshýin boldyrmaý – tek ekpe egý men sanıtarlyq baqylaý sharalaryna ǵana emes, sonymen qatar ata-analardyń qyraǵylyǵy men mektepterdiń júıeli, úılesimdi jumysyna tikeleı baılanysty.
Balanyń densaýlyǵy – ult bolashaǵynyń kepili. Deni saý urpaq – deni saý qoǵam men qýatty memlekettiń negizi. Sondyqtan árqaısymyz osy baǵyttaǵy jaýapkershilikti tereń sezinip, óz úlesimizdi qosýymyz qajet.
