"Sáláftar, qazaqsha aıtqanda - ilgeridegiler"
Eger áldekim «biz – sáláfıtpiz» nemese «sáláfıt bolýymyz kerek» dese, álbette, durys emes. Óıtkeni, sáláftar degen - paıǵambar Muhammed (s.ǵ.s) keıingi úsh býyn. Musylmandardyń úsh býyny. Sáláftar, qazaqsha aıtqanda - ilgeridegiler. Dindi álemge taratqan solar. Biraq qazirgi «sáláfılermiz» degen adamdardyń olarǵa eshqandaı qatysy joq.
Sáláfımiz dep júrgender - ilgeridegilerdiń atyn maldanýshylar. Jol kórseter ǵalymǵa jolyqpaǵandyqtan joly tarylǵandar, qoǵammen til tabysa almaı qoly qaǵylǵandar. Kitaptaǵy bilimdi jan-jaqtaǵy jaǵdaımen úılestire almaı shekten shyǵýshylar. Jaǵdaıdyń ýshyǵýyna «jazǵyshtardyń da» úlesi joq emes. Qazir biz sál oǵashtaý qylyq tanytqan musylmannyń bárin bir atpen, bir boıaýmen, bir qalypqa salyp aıtyp, jazýǵa beıim bop baramyz.
«Ysyrap qylma, yqylasty bol, Allaǵa ǵana sıyn, adamdardyń da aqysyn umytpa» degen ımamdardyń ózin salafı deýge daıar turamyz. Osy durys emes. Tipti qazir árkim ózi unatpaǵan adamyn «salafı» deýmen aınalysyp jatqandaı. Nemese, ózin «sáláfı» dep aıtpasyn degen qorqynyshtan tapyraqtap shaýyp, baıybyna barmaı-aq, baıbalam salyp jatqandar bar. Biz shynynda da qoǵamǵa zıan keltirip jatqan shekten shyǵýshylarmen kúresýimiz kerek. Saqal qoıǵany úshin ǵana kez kelgen jigitti nemese typ-tynysh kúndelikti tirshiligimen ǵana júrgen áldebir oramal salǵan áıel kisini syrtynan «sáláfı» deı salýǵa quqymyz joq. «Ekstremızmmen kúres áıteýir jazyqsyzdy izdep tabýǵa aınalyp ketpeýge jáne dinmen kúreske jalǵasyp ketpeýi tıis» degen Elbasymyzdyń alańy árkimniń oıynda bolýǵa tıis jaýapkershilik.
Danıar Eleýsinov týraly
Eskertý: Rıo olımpıadasynyń chempıony Danıar Eleýsinov «Alla jalǵyz, oǵan serik qosqan adamdardy jaqtyrmaımyn, árýaqtarǵa tabyný durys emes» degen bolatyn.
- Qazaqtyń bir qasıeti – mán-jaıdyń artyn kútý, tekserip alý, kózi jetpeı kesip aıtpaý edi. Biraq, ókinishke qaraı, biz osy artyqshylyǵymyzdan da aıyrylyp bara jatqandaımyz. Nege degende, osy Danıar baýyrymyzdyń aıtqanyna baılanysty da parqyna barmaı kesir sóılegen kóp komentarı kórdim. Keıbireýler sekildi Quran oqymańdar, ata-babamyz adasqan, qabir ataýlyny qırataıyq nemese uıat, ıba degen sezimdi óltirý kerek degen joq qoı. Ózimizdiń QMDB ımamdarynyń kúnde meshitte aıtyp júrgen sózin, ıaǵnı, Allaǵa ǵana qulshylyq etý kerek, Alladan ǵana suraý kerek degenin nege sonsha sóz qyldyq?
Munda qandaı Hanafı mázhabyna qaıshy oı bar? Sosyn Danıar Eleýsinov – ózińiz aıtqandaı boksshy, qaltarys-bultarystyń bárin eskerip otyryp sóz saptaıtyn saıasatker emes qoı. «Batyr – ańǵal» degendeı, eldiń alaqanynda júrgen bir ulymyzdyń erkelep otyryp er jigitke saı salyp uryp aıtyp tastaǵanyn sonsha gáp qylatyndaı munsha maıda ult emespiz dep oılaımyn. Danıar – batyrymyz emes pe? Keshe ǵana kók týymyzdy jelbiretip, búkil álemge Ánuranymyzdy tyńdatqyzǵan kim edi? Biz nege jaqsylyqty ońaı, tez umytamyz?
Aqtóbedegi terakt
Osy salada júrgen adamdarmen sóılesip júrmin, olardyń aıtýynsha, qolyna qarý alyp, shetin ketýdiń sebebi bireý ǵana emes. Bir adamda, shynynda da, áleýmettik máseleler oryn alady. Al bireýlerde psıhıkalyq, tálim-tárbıeden ketken máseleler bar. Al endi bireýlerde týystyq qarym-qatynastyń saqtalmaýynan bolatyn sýyq kózqarastyń sebebi bilinip jatady. Keıde áleýmettik jeli arqyly jigitter habarlasady. Osyndaı qatty kózqarastaryn bildirip jatady. «Nege bizdiń bılik búıtedi, nege súıtpeıdi» degen sıaqty. Olardy kezdesýge shaqyram. Sóılese kele, eger ol adamǵa shynynda da teris nasıhat aıtylsa, qolyna qarý alýy ábden múmkin ekendigi sezilip turady. Al olarǵa kerisinshe, shyn janashyrlyqpen, qazaqy baýyrlyq meıirimmen túsindirgen kezde, raıynan qaıtyp, baıypty oı túıip qaıtady. Sondyqtan, kóp nárse keıde ózimizge de baılanysty. «Meıirim kórsetpeseń, meıirim kútpe» degendeı, aınalamyzdyń bárinen túrtinektep jaý izdemeı, uıysatyn, tutas bolatyn jolǵa túsimiz kerek. Ol jol – Elbasy saıasaty, QMDB qara shańyraǵy.
Islamnyń orys tilinde ýaǵyzdalýy
Qazaqtildi ortaǵa kóbine kimder nasıhat jasaıdy? Óz ómirin Qazaqstanmen baılanystyrǵan adamdar. Iaǵnı, belgili bir dárejede patrıot, osy eldiń janashyrlary. Onyń ishinde ımamdar, zıaly qaýym, ǵalym aǵalarymyz, jazýshylar degendeı. Sondyqtan, qazaq aýdıtorıasyna kóp jaǵdaıda kerekti, dál, durys nasıhat jasalady.
Al orystildi aýdıtorıaǵa, qazaqstandyq jastarǵa aqparat kózi tek Qazaqstannan alynbaıdy. Reseıdiń ártúrli óńirinen, sheteldegi orystildi ortalardan aqparat jetip jatady. Al Qazaqstanda qanshama orystildi aımaq bar? Olardyń bári qazaqtildi ımamnyń ýaǵyzyna uıyp otyr deı almaısyz. Al sheteldik azamattyń sharıǵı áńgimesi Qazaqstan azamatynyń rýxanı jaǵdaıyna, mentalıtetine ólshengen aqparat bolmaıdy. Jáne ol ýaǵyzdy Kavkazdyk, Tatarstandyq nemese Máskeýde turatyn, musylman dinin qabyldaǵan orys jigiti aıtyp otyrýy múmkin. Arab elderiniń ózinde qanshama orys, qazaq tilinde ýaǵyz aıtatyn ataqty adamdar bar. Aqparattyq shekara jabyq bolmaǵandyqtan, adamdar ony tutynyp jatyr. Negizgi bir sebep sol.
"Áıeline sózi ótpeıtin adamdar áleýmettik jeli arqyly ultqa aqyl aıtatyn bolyp aldy"
Biz ómir súrip jatqan kezeń – jaı zaman emes. Qazir tehnologıa óte joǵary dárejede damydy. Ol tehnologıanyń jaqsy jaǵyn biz óz deńgeıinde paıdalanyp jatqan joqpyz, oǵan bilimimiz de biligimiz de jetpeıdi. Kerisinshe, jaman jaǵynan meılinshe qur qalmaýǵa tyrysyp jatyrmyz. Bilesiz be, osy tehnologıa damyǵan ýaqytta zerdeleýimiz kerek eki jaıt bar. Birinshisi, adamzat tarıhyna qarap otyrsańyz, esh ýaqytta elge sóz aıtýǵa laıyqty emes adamdarǵa mundaı dárejede minber berilmegen.
Kez kelgen adam aqparat qabyldaýshy, aqparat taratýshyǵa aınaldy. Tuǵyrǵa shyǵyp nemese gazet betinen kópshilikke sóz aıtý quqyǵy buryn kimge beriletin? Qaýym moıyndaǵan aqyl ıelerine, parasatty, kópke janashyr adamdarǵa. Eki adamnyń basyn qosyp esiktiń aldyn sypyrta almaıtyn, ne áıel, bala-shaǵasyna sózi ótpeıtin adamdar qazir áleýmettik jeli arqyly ultqa aqyl aıtatyn bop aldy. Bul - psıhologıalyq qaıshylyqtar men qoǵamdyq pikirdegi kóptegen shatasýlardyń týyndaýyna ákeledi.
Ekinshi jaǵdaı, er men áıeldiń bir-birin buzýǵa, birin-biri eliktirýge degen sıaqty jynystyq qoljetimdiligi buryn-sońdy bolmaǵan dárejege jetti. Eki jynystyń bir-birine tym jaqyndap ketýi de biz buryn oılamaǵan dárejedegi azǵyndyqtar men buzǵynshylyqtardy alyp kelýi múmkin. Al, qoǵamnyń irip-shirýi- jeke tulǵalardyń rýxanı deńgeıinen bastaý alady.
Qazaq qyzy jaıly
«Qyzǵa qyryq úıden tyıý» degendi kóp adam durys túsinbeı jatady. Ol - qyzdyń kishkentaı kezinen onyń kimge jaqyn, kimnen qashyq bolýyna, kimge jabyq, kimge ashyq bolýyna úıdegi barlyq adamnyń bolysýy degendi bildiredi. Otbasynda áke, aǵa nemese ini sol úıdegi marjandaı asyl qyzdy qundylyq dep esepteıtin. Osy qundylyqtyń quny ketip qalǵan ýaqytta arýlarymyz óziniń qandasynan tappaǵan «jylýdy, qamqorlyqty» basqa ult jigitinen tabady da, aqyrynda, taǵdaryna tap kelgen adamǵa urynady.
