Izraıldiń burynǵy baılanys mınıstri Aıýb Kara jaqynda Jewish News Syndicate (JNS) basylymynda Qazaqstan men Ázerbaıjannyń «Avraam kelisimine» qosylý yqtımaldyǵyn saralap, eki eldiń Izraıl jáne AQSH-pen áriptestigin tereńdetýge múmkindigi zor ekenin jazdy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Avtordyń paıymynsha, Qazaqstan men Ázerbaıjan musylman halqy basym bolǵanyna qaramastan, Izraılmen ashyq ári belsendi baılanys ornatqan memleketter. Sońǵy jyldary atalǵan elderdiń Izraılmen qarym-qatynasy strategıalyq deńgeıge jetip, yntymaqtastyq ekonomıkalyq jáne qorǵanys salalaryna deıin keńeıgen.
Qazaqstannyń Izraılden aýyl sharýashylyǵy men medısınalyq ınovasıalar, sý tushshylandyrý qurylǵylary jáne zamanaýı qarý-jaraq júıelerin alýǵa qyzyǵýshylyǵy zor. Ázerbaıjan bolsa Izraılmen qorǵanys pen baılanys salasynda erekshe tyǵyz áriptestik ornatqan. Qazir eki memleket te Izraılge energıa kózderin, atap aıtqanda, munaı men gaz jetkizip otyr.
Aıýb Karanyń aıtýynsha, «Avraam kelisimine» qosylý arqyly Qazaqstan men Ázerbaıjan tehnologıalyq turǵyda Izraılmen qatar AQSH-pen de tyǵyz baılanys ornatyp, aımaqtaǵy yqpalyn nyǵaıta alady.
Ásirese, eki eldiń geosaıası ornalasýy bul qadamnyń strategıalyq mánin arttyra túsedi. Ázerbaıjannyń Reseı men Iran sekildi alyp kórshileri bar, al Qazaqstan bolsa Qytaı men Reseıdiń arasynda ornalasqan jáne Irannyń yqpalynan tys emes. Aımaqtaǵy osy úsh alpaýyt derjava Shyǵys-Batys saýda joldaryn baqylaýda ustaıdy. Sondyqtan Ortalyq Azıa elderi syrtqy saıasatta kópvektorlyq ustanymdy basshylyqqa alǵan.
Avtordyń baǵalaýynsha, atalǵan kelisimge qosylý Qazaqstan men Ázerbaıjannyń aımaqtaǵy ustanymyn kúsheıtip, Reseı, Qytaı jáne Iran sekildi derjavalarǵa qatysty pozısıasyn nyǵaıtýǵa jol ashady.
Ázerbaıjan úshin Iranmen aradaǵy shıeleniste ses kórsetetin kúshke aınalýy yqtımal. Óıtkeni Tegeran Bakýge qarsy astyrtyn áreket jasap, Armenıany qoldaýmen qatar, Ázerbaıjandaǵy evreı nysandaryna qatysty ekstremıstik josparlar quryp keledi degen derekter bar.
Al AQSH turǵysynan Ázerbaıjannyń kelisimge qosylýy Irandy tejeıtin tetikterdiń birine aınalýy múmkin. Sebebi, Iran aýmaǵyndaǵy eń iri etnıkalyq azshylyq ázerbaıjan ultynyń yqpaly arqyly Vashıngton Iranǵa qosymsha qysym jasaýdyń múmkindigin ıelenedi.
Qazaqstan týraly sóz qozǵaǵanda avtor eldiń Qytaı men Reseıge táýeldilikti azaıtýǵa múddeli ekenine nazar aýdarǵan. AQSH jáne Izraılmen yntymaqtastyqtyń nyǵaıýy Qazaqstannyń Eýropaǵa baǵyttalǵan balama eksporttyq dálizderdi damytýyna yqpal eter edi.
Sonyń ishinde Kaspıı arqyly Ázerbaıjan aýmaǵymen ótetin «Orta dáliz» jobasy mańyzdy oryn alady. Osylaısha, Qazaqstan men Ázerbaıjan eýropalyq naryqqa reseılik munaıdan bólek energetıkalyq balama usynyp, AQSH-qa Qytaıdyń yqpalynan tys sırek kezdesetin qundy mıneraldyq resýrstarǵa jol asha alady.
Kara maqalasynda túrkilik yntymaqtastyq máselesin de erekshe atap ótken. 2023 jyldan beri Qazaqstan men Ázerbaıjan túrkitildes elder koalısıasyn qurýǵa belsene kiristi. Ortaq til, tarıh pen mádenıetke negizdelgen bul birlestik Túrkıadan Qyrǵyzstanǵa deıingi aımaqty qamtıdy. Eki iri túrki memleketiniń «Avraam kelisimine» qosylýy aımaqtaǵy basqa elderge de úlgi bolyp, Izraıldiń musylman álemimen baılanysyn nyǵaıta túsedi degen boljam bar.
Qorytyndysynda avtor Qazaqstan men Ázerbaıjannyń kelisimge qosylýyn «barlyq tarap utatyn» strategıalyq qadam dep baǵalaıdy. Izraıl jańa áriptester tabady, AQSH Eýrazıada senimdi seriktesterge ıe bolady, Eýropa energetıkalyq qaýipsizdigin nyǵaıtyp, aımaqtaǵy elder tehnologıalyq jáne dıplomatıalyq múmkindikterge keńinen qol jetkizedi. Sondyqtan avtor osy múmkindikti der kezinde tıimdi paıdalanýǵa shaqyrady.
