ءيزرايلدىڭ بۇرىنعى بايلانىس ءمينيسترى ايۋب كارا جاقىندا Jewish News Syndicate (JNS) باسىلىمىندا قازاقستان مەن ازەربايجاننىڭ «اۆراام كەلىسىمىنە» قوسىلۋ ىقتيمالدىعىن سارالاپ، ەكى ەلدىڭ يزرايل جانە اقش-پەن ارىپتەستىگىن تەرەڭدەتۋگە مۇمكىندىگى زور ەكەنىن جازدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
اۆتوردىڭ پايىمىنشا، قازاقستان مەن ازەربايجان مۇسىلمان حالقى باسىم بولعانىنا قاراماستان، يزرايلمەن اشىق ءارى بەلسەندى بايلانىس ورناتقان مەملەكەتتەر. سوڭعى جىلدارى اتالعان ەلدەردىڭ يزرايلمەن قارىم-قاتىناسى ستراتەگيالىق دەڭگەيگە جەتىپ، ىنتىماقتاستىق ەكونوميكالىق جانە قورعانىس سالالارىنا دەيىن كەڭەيگەن.
قازاقستاننىڭ يزرايلدەن اۋىل شارۋاشىلىعى مەن مەديسينالىق يننوۆاسيالار، سۋ تۇششىلاندىرۋ قۇرىلعىلارى جانە زاماناۋي قارۋ-جاراق جۇيەلەرىن الۋعا قىزىعۋشىلىعى زور. ازەربايجان بولسا يزرايلمەن قورعانىس پەن بايلانىس سالاسىندا ەرەكشە تىعىز ارىپتەستىك ورناتقان. ءقازىر ەكى مەملەكەت تە يزرايلگە ەنەرگيا كوزدەرىن، اتاپ ايتقاندا، مۇناي مەن گاز جەتكىزىپ وتىر.
ايۋب كارانىڭ ايتۋىنشا، «اۆراام كەلىسىمىنە» قوسىلۋ ارقىلى قازاقستان مەن ازەربايجان تەحنولوگيالىق تۇرعىدا يزرايلمەن قاتار اقش-پەن دە تىعىز بايلانىس ورناتىپ، ايماقتاعى ىقپالىن نىعايتا الادى.
اسىرەسە، ەكى ەلدىڭ گەوساياسي ورنالاسۋى بۇل قادامنىڭ ستراتەگيالىق ءمانىن ارتتىرا تۇسەدى. ازەربايجاننىڭ رەسەي مەن يران سەكىلدى الىپ كورشىلەرى بار، ال قازاقستان بولسا جۇڭگو مەن رەسەيدىڭ اراسىندا ورنالاسقان جانە يراننىڭ ىقپالىنان تىس ەمەس. ايماقتاعى وسى ءۇش الپاۋىت دەرجاۆا شىعىس-باتىس ساۋدا جولدارىن باقىلاۋدا ۇستايدى. سوندىقتان ورتالىق ازيا ەلدەرى سىرتقى ساياساتتا كوپۆەكتورلىق ۇستانىمدى باسشىلىققا العان.
اۆتوردىڭ باعالاۋىنشا، اتالعان كەلىسىمگە قوسىلۋ قازاقستان مەن ازەربايجاننىڭ ايماقتاعى ۇستانىمىن كۇشەيتىپ، رەسەي، جۇڭگو جانە يران سەكىلدى دەرجاۆالارعا قاتىستى پوزيسياسىن نىعايتۋعا جول اشادى.
ازەربايجان ءۇشىن يرانمەن اراداعى شيەلەنىستە سەس كورسەتەتىن كۇشكە اينالۋى ىقتيمال. ويتكەنى تەگەران باكۋگە قارسى استىرتىن ارەكەت جاساپ، ارمەنيانى قولداۋمەن قاتار، ازەربايجانداعى ەۆرەي نىساندارىنا قاتىستى ەكسترەميستىك جوسپارلار قۇرىپ كەلەدى دەگەن دەرەكتەر بار.
ال اقش تۇرعىسىنان ازەربايجاننىڭ كەلىسىمگە قوسىلۋى يراندى تەجەيتىن تەتىكتەردىڭ بىرىنە اينالۋى مۇمكىن. سەبەبى، يران اۋماعىنداعى ەڭ ءىرى ەتنيكالىق ازشىلىق ازەربايجان ۇلتىنىڭ ىقپالى ارقىلى ۆاشينگتون يرانعا قوسىمشا قىسىم جاساۋدىڭ مۇمكىندىگىن يەلەنەدى.
قازاقستان تۋرالى ءسوز قوزعاعاندا اۆتور ەلدىڭ جۇڭگو مەن رەسەيگە تاۋەلدىلىكتى ازايتۋعا مۇددەلى ەكەنىنە نازار اۋدارعان. اقش جانە يزرايلمەن ىنتىماقتاستىقتىڭ نىعايۋى قازاقستاننىڭ ەۋروپاعا باعىتتالعان بالاما ەكسپورتتىق دالىزدەردى دامىتۋىنا ىقپال ەتەر ەدى.
سونىڭ ىشىندە كاسپيي ارقىلى ازەربايجان اۋماعىمەن وتەتىن «ورتا ءدالىز» جوباسى ماڭىزدى ورىن الادى. وسىلايشا، قازاقستان مەن ازەربايجان ەۋروپالىق نارىققا رەسەيلىك مۇنايدان بولەك ەنەرگەتيكالىق بالاما ۇسىنىپ، اقش-قا قىتايدىڭ ىقپالىنان تىس سيرەك كەزدەسەتىن قۇندى مينەرالدىق رەسۋرستارعا جول اشا الادى.
كارا ماقالاسىندا تۇركىلىك ىنتىماقتاستىق ماسەلەسىن دە ەرەكشە اتاپ وتكەن. 2023 جىلدان بەرى قازاقستان مەن ازەربايجان تۇركىتىلدەس ەلدەر كواليسياسىن قۇرۋعا بەلسەنە كىرىستى. ورتاق ءتىل، تاريح پەن مادەنيەتكە نەگىزدەلگەن بۇل بىرلەستىك تۇركيادان قىرعىزستانعا دەيىنگى ايماقتى قامتيدى. ەكى ءىرى تۇركى مەملەكەتىنىڭ «اۆراام كەلىسىمىنە» قوسىلۋى ايماقتاعى باسقا ەلدەرگە دە ۇلگى بولىپ، ءيزرايلدىڭ مۇسىلمان الەمىمەن بايلانىسىن نىعايتا تۇسەدى دەگەن بولجام بار.
قورىتىندىسىندا اۆتور قازاقستان مەن ازەربايجاننىڭ كەلىسىمگە قوسىلۋىن «بارلىق تاراپ ۇتاتىن» ستراتەگيالىق قادام دەپ باعالايدى. يزرايل جاڭا ارىپتەستەر تابادى، اقش ەۋرازيادا سەنىمدى سەرىكتەستەرگە يە بولادى، ەۋروپا ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن نىعايتىپ، ايماقتاعى ەلدەر تەحنولوگيالىق جانە ديپلوماتيالىق مۇمكىندىكتەرگە كەڭىنەن قول جەتكىزەدى. سوندىقتان اۆتور وسى مۇمكىندىكتى دەر كەزىندە ءتيىمدى پايدالانۋعا شاقىرادى.
