Aspanmen talasqan taýlardyń ortasynda oryn tepken ásem kól «Kólsaı kólderi» memlekettik ulttyq tabıǵı parkiniń qorǵaýynda.
Atalǵan aımaqtaǵy ósimdikter álemi, janýarlar dúnıesi kelýshi jurttyń tanym-túısiginiń óris alýyna yqpal etpek. Ulttyq park aýmaǵynda tiri jannyń qoly tımegen tabıǵattyń quramdas bóligi kezdesedi. Bul adamzat balasyna táńirdiń tartý etken syıy dersiz.
Jan rahaty sanalǵan mekende sheten, barbarıs, ıt muryn, tańqýraı, jalbyz, qylqan japyraq ósedi. Quzar shyńy kókke jetip turǵan taýly ólkede únemi nur jaýyp, joǵaryda atalǵan ósimdikterdiń jaınap turýyna óz septigin tıgizedi desek artyq aıtqandyq emes. Kólsaı kólderindegi 230-ǵa jýyq jan-janýar, ásem únimen estir qulaqty eleń etkizer orman qustarynyń 197 túri ulttyq parktiń baǵa jetpes asyly, hám jádigeri. Sondaı-aq, qar barysy men jándikterdiń 700-den astam túrin dál osy ólkeden kezdestirýge bolady.
Atalǵan Kólsaı ózeni aýmaǵynda Joǵary, Ortańǵy jáne Tómengi Kólsaı dep atalatyn 3 kól bar. Joǵary Kólsaı kóli teńiz deńgeıinen 2650 metr bıiktikte ornalasqan, uzyndyǵy 580 metr, kóldiń jalpy aýmaǵy 180 myń sharshy metr. Ortańǵy Kólsaı teńiz deńgeıinen 2280 metr bıiktikte ornalassa, uzyndyǵy 1180 metrge deıin jetedi.
Kól aýmaǵy 343 myń sharshy metrdi quraıdy. Kólsaıǵa barǵan kezde birden kóz jaýyn alatyn Tómengi Kólsaı teńiz deńgeıinen 1800 metr joǵary ornalasqan. Kóldiń jalpy aýmaǵy 33 myń sharshy metr, tereńdigi 75 metr.
Búgingi tańda, Kólsaıdyń tóńireginde ekotýrızm damyp kele jatyr. Sáıkesinshe, janardyń qarashyǵyna syımaıtyn sulýlyqty kórmekke keletin týrıser sanyda joǵary kórsetkishti kórsetip otyr. «Kólsaı kólderi» memlekettik ulttyq tabıǵı parki» respýblıkalyq MM ekologıalyq aǵartý jáne týrızm bóliminiń basshysy Saǵynysh Ázimovtyń aqparyna súıensek, 2019 jyly 87 myń adam kóldiń kórkemdigin óz kózimen kórýge kelse, 2020 jyly pandemıa jaǵdaıyna qaramastan 83 153 jan jaqut jerge taban tiregen.
«Bıylǵy jyly maýsymnyń jańadan bastalǵanyna qaramastan Kólsaı kólderi 46 myń kelýshini qabyldap úlgerdi. Ótken jyly 53 shet el azamaty osy óńirge at basyn bursa, bıyl bul kórsetkish 70-ke jetip otyr. Qazirgi kezde Kólsaı kóldereniń ózinde qyzyqtap kelgen azamattarǵa arnap baǵytty ekige bólgeli otyrmyz. Ol atpen jáne jaıaý júrý. Buny bas josparǵa engizemiz»,-dep atap ótti Saǵynysh Ázimov.
Jalpy Ulttyq park aýmaǵynda 7 týrısik baǵyt bar. Onyń ekeýi joǵary suranysqa ıe. Birinshisi, Sarybulaq asýyndaǵy Tómengi Kólsaı kóli, ekinshisi Qaıyńdy kóli.
Qazaqstannyń ońtústik asatanasynan 280 shaqyrym jerdegi kól, tańdaı qaǵyp, bas shaıqaýǵa turarlyq aımaq. Shekara asyp kóńil qoshyn tabatyn oryn izdeýdiń qajeti joq. Jaratylysy tym erek kóldiń ózine tán mańǵazdyǵy maýjyraǵan jandy jadyratady. 1991 jyly jer silkinisinen paıda bolǵan kól týrıser jıi keletin, baýraıy jasyl jelekke oranǵan kórkem mekenge aınaldy.
Atalmysh mańda jadyraǵan jaz mezgilinde adam qarasy úzilmeıdi. Alys-jaqyn shet elderden bólek, respýblıkanyń túkpir-túkpirinen aǵylyp kelip jatqan adamdar jeterlik.
Sonyń biri, Kereký jerinen kelgen Turlybekovtar otbasy. Olar tumsa tabıǵatty óz kózderimen qyzyqtaý úshin at arlytyp, 1700 shaqyrymdy artqa tastap, bir táýlikten asa jol júrip, Almaty oblysydaǵy jerdegi jumaq, sulýlyqtyń qaınar kózi sanalǵan Qaıyńdyǵa arnaıy kelgen.
«Telearnalardan kórsetkende ózge memlekette ornalasqan shyǵar dep oılap júrgenbiz. Keıin Almaty oblysynda ekenin bildik. Shynyn aıtý kerek, tańdanysymdy jasyra almadym estigen sátte. Osy ólkeniń topyraǵyn basý bıylǵy jylǵa buıyrypty. Otbasymyzben demalysty paıdalanyp, Pavlodar oblysynan kelip qaldyq. Erekshe sezimge bólenip jatyrmyz. Rýhanı kemeldenip, ishki oıdy tazartyp, álde bir jeńildikti sezinýdemiz. Jalpy tabıǵatpen ózara úndestik tabý sózben aıtyp jetkize almaıtyn sezim. Barsha otandastarymyz týǵan elimizdiń sulý, altynǵa para-par demalys oryndaryn kórip, ishki týrızmniń damýyna úles qossaq nur-ústine nur bolar edi. Elimiz kórkeıip, alty alashtyń aspanyndaǵy shoq juldyzy ispetti mekenderimiz gúldene bersin»,-dep boıamasyz áserin jetkizdi otaǵasy Dıdar Turlybekov.
2010 jyldyń maýsym aıynda Qaıyńdy kóliniń sel tasqynymen shaıylyp ketýiniń áserinen kóldiń búgingi kúndegi deńgeıi 10 metrge tómendegen.
Bul týrısik aımaqtyń basty máselesine aınalyp otyr. Mamandar aldaǵy tańda atalǵan túıitkildiń sheshimi tabady dep sendirýde. Soǵan qaramastan, bos ýaqyttaryn tabıǵat aıasynda ótkizgisi keletinderdiń sany artýda. Bul óz kezeginde otandyq týrızmniń alǵa basýyna muryndyq bolmaq. Óńir órkendesin, el damysyn. Táńiri táleıine jazǵan, uly dalany qazynasy ulttyq parktiń qaraýynda qaıta jandasyn degen nıet qana bizdegi.
