Aqsholaqovtyń atap ótkenindeı Qazaqstandaǵy otyn baǵasy irgedegi kórshi-qolańǵa qaraǵanda aıtarlyqtaı arzan: álemdegi janarmaıy sý teginge saýdalanatyn 10 eldiń sapyndamyz.
Teriskeıdegi kórshimiz baǵadaǵy aıyrmashylyqtyń "qyzyǵyn" kórip otyr. Toǵyz joldyń torabyndaǵy Qazaqstandy basyp ótetin sheteldik kólikter bizdegi dızeldiń baǵasyn kórgende tań-tamasha bolady.
Aıtalyq, Reseıdegi dızeldiń orta baǵasy lıtrine 345 teńge, bizden 45 paıyzǵa qymbat. Qyrǵyzstandaǵy baǵa 64 paıyzǵa joǵary (lıtrine 390 teńge), Ózbekstandaǵy baǵa bizden eki ese qymbat - lıtrine 480 teńge.
"Tranzıttik kólikter dızelge suranystyń ósýine basty sebepker. Byltyr sheteldik tranzıttik kólikter tutynǵan dızel kólemi shamamen 150 myń tonnany qurady, budan basqa kózden tasa, "sur eksportpen" ketken otynnyń kólemi shamamen 200 myń tonna", – dep ashyndy Aqsholaqov.
Qazaqstandaǵy arzan dızeldi alyp-satyp jatqandar kól-kósir paıdaǵa kenelgen. Ártúrli aıla-amalǵa salyp, qazaqstandyq arzan otyndy shetelge satqandar jylyna 140 mln dollarǵa jeteqabyl tabys tapqan.
Jańa Qazaqstan dızel shyǵarýǵa kende emes. Máselen byltyr óndirilgen dızeldiń kólemi 5,2 mln tonnany qurap, rekord ornatqan, solaı bola tura elimizdiń birqatar óńirlerge janarmaıǵa jarymaı otyr.
Aqsholaqovtyń mınıstrligi 350 myń tonna kólemdegi defısıtti (qysqy DT qospaǵanda) qymbat baǵadaǵy ımporttyq otynmen jabýǵa májbúr bolǵan.
Aqsholaqovtan inside:
Júk kólikteri qosymsha sısternalarmen jabdyqtalǵan faktiler tirkeldi. Osylaısha, bir júk kóligi birden bir tonnadan tórt tonnaǵa deıin janarmaı quıa alady.
Eger mundaı fýra Qazaqstanda janarmaı quıyp, Ózbekstanǵa «aǵyzýǵa» barsa, 1 tonnadan 700 dollar tabýǵa bolady; eger ol Qyrǵyzstanǵa barsa – 250 dollar. Ruqsat etilgen 300 lıtrdi toltyryp, tógip tastasańyz da, tabys báribir óte joǵary (kiristilik 50% - dan 120% - ǵa deıin).
...
Mınıstrlik mamandarynyń aıtýynsha byltyr Reseıdiń bólshek saýdasyndaǵy dızel baǵasy Qazaqstanmen teńesip, arzandaǵan. Sol kezde Reseımen shekaralas óńirlerde otyn satý kólemi kúrt azaıǵan, bylaısha aıtqanda Qazaqstannan janarmaı shyǵarý tıimsiz bolyp qalǵan.
«Alaıda bıyl baǵadaǵy aıyrmashylyq aıqyn biline bastady. Reseımen shekaralas óńirlerde dızeldi tutyný kólemi 15 paıyzǵa artqan.
Buǵan toqtaý salmasaq, onsyz da shetel asyp jatqan qazaqstandyq dızeldiń kólemi artyp, bıyldyń ózinde 850 myń tonna defısıtke ushyraımyz. Ál-ázir bar múmkindigimizdi sarqa paıdalanyp jatyrmyz. Aldaǵy 6 jylda (Shymkent zaýytyn keńeıtkenshe, red.) dızel kólemin birneshe ese arttyratyn múmkindik joq.
Toq eterin aıtqanda basqa elderdiń ekonomıkasyn arzan otynmen sýbsıdıalandyryp, ulttyq múddemizge zıan tıgizip jatyrmyz», – dedi mınıstr.
...
Úkimet osy kúnge deıin aı qarady ma sonda? Aqsholaqovtyń aıtýynsha mınıstrlik qol qýsyryp otyrmaǵan. Atap aıtqanda, Jańa Qazaqstanda:
– janarmaıdy temir jol jáne kólikpen shyǵarýǵa tyıym salynǵan;
– resýrs ıelerine janarmaıdy tikeleı janarmaı stansıalaryna satýǵa mindetteıtin zańnamalyq normalar qabyldanǵan;
– munaıdy jetkizý jáne munaı ónimderin satý kezindegi ónimsiz deldaldar alynyp tastalǵan.
Solaı bola tura Energetıka mınıstrligi «kóleńkeli eksportty» aýyzdyqtaı almaı otyr. Eshbir shekteýden qaıyr bolmaǵan.
Aqsholaqovtyń aıtýynsha baǵadaǵy jer men kókteı alshaqtyqty joımaıynsha kórshi eldiń kólik júrgizýshilerin "asyraýdy" jalǵastyra beremiz, ol jaqtan aǵylatyndar da arta beredi. Kúnderdiń kúni bul Jańa Qazaqstannyń ekonomıkasyn turalatyp, jarǵa jyǵady.
...
Sóı degen mınıstr janarmaı naryǵyndaǵy arzan baǵa - munaı-gaz salasyna ınvestısıa tartýǵa, geologıalyq barlaý jumysyn júrgizýge, resýrstyq bazany tolyqtyrýǵa múmkindik bermeı turǵanyn qynjyla habarlady.
Muny sheshýdiń jalǵyz joly – baǵany kóterý.
"İshki naryqtaǵy janarmaı tapshylyǵyna jol bermeý úshin baǵadaǵy aıyrmashylyqty joıý qajet. Mundaı sheshim qabyldaý ońaı bolmady, alaıda odan ózge amal joq. Energetıkalyq qaýipsizdikti qazirden bastap qamdaýymyz qajet. Janar-jaǵarmaıdan taryǵyp, kórshilerge alaqan jaıatyn kiriptar kúıge túspeýimiz kerek", – dedi Aqsholaqov.
Mınıstr bólshek saýdadaǵy janarmaı baǵasyn kelesideı etip kóterýdi usyndy:
- AI-92 ı AI-93 markaly benzınge baǵany lıtrine 182-187 teńgeden 205 teńge qylý (óńirge baılanysty), ósim – 11%;
- dızel otynynyń baǵasyn lıtrine – 295 teńgege, ortasha eseppen ósim – 20 paıyz. Qazir óńirge baılanysty baǵa 230 teńgeden 260 teńgege deıin bolyp tur.
