Qazaqstanda smartfondardyń jańa IMEI-kodtaryn tirkeý júıesine baılanysty taǵy bir úlken daýly másele týyndap otyr. Máseleniń máni mynada: jaqynda elimizge ákelinetin árbir smartfondy mindetti túrde IMEI-kod boıynsha verıfıkasıadan ótkizý týraly talap engizildi. Biraq munyń astarynda smartfon ımporttaýshylarynan árbir qurylǵy úshin jeke menshik kompanıaǵa 3932 teńge (1 AEK) mólsherinde tólem alatyn jańa júıe jatyr, - dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Bul qarajat memlekettik búdjetke emes, arnaıy tirkelgen jeke kompanıanyń esepshotyna túsetini belgili bolyp otyr. Jyl saıyn Qazaqstanǵa orta eseppen 4 mıllıondaı smartfon ákelinedi eken. Ony jańa tarıf boıynsha eseptesek, jyl saıyn 16 mıllıard teńge shamasyndaǵy qarajat jeke kompanıanyń qaltasyna ketedi degen sóz.
Bul týraly qoǵam belsendisi, Májilis depýtaty Murat Ábenov óz pikirin bildirip, ashyq alańdaýshylyq tanytty. Onyń aıtýynsha, mundaı shema eldegi uıaly baılanys naryǵyndaǵy "jańa ýtıl alymyna" aınalyp ketýi múmkin.
Ábenovtiń aıtýynsha, bul júıeni engizýge jaýapty Sıfrlyq damý, ınovasıalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrligine úlken suraqtar týyndaıdy:
"Mınıstrlik bul bastamany azamattardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý qajettiligimen túsindiredi. Biraq shyn máninde, bul bastamanyń astarynda jeke kompanıanyń múddesi tur ma degen oryndy kúdik bar. Eger memleket azamattardyń qaýipsizdigi týraly shynynda da qam jese, bul fýnksıa nege ashyq emes, jabyq ári benefısıarlary belgisiz jeke kompanıaǵa tapsyryldy?" - dep ashyndy ol.
Depýtat bul shemany "ýtıl alymy 2.0" dep atap, onyń zıany men qaýpine aıryqsha toqtaldy:
"Munyń nátıjesinde smartfondar qymbattaıdy, ımporttaýshylardyń shyǵyny artady, aqyry bul shyǵyndy tutynýshy, ıaǵnı qarapaıym halyq kóteredi. Memlekettik fýnksıany jekemenshik qurylymǵa berip, ony bıznestiń jeke tabys kózine aınaldyrý - óte qaýipti tendensıa. Eger osyndaı jańa shemalar engizile berse, memleket búdjetin toltyrýdyń ornyna, jekelegen adamdardyń ǵana baıýyna jol ashyp beremiz. Salyq pen tólemderge qarsy emespin. Biraq olar ashyq bolýy kerek, búdjetke túsip, áleýmettik máselelerdi sheshýge jumsalýy qajet", – deıdi Murat Ábenov.
Bul jaǵdaıdy tereńirek zerttegen jýrnalıs Qanat Ámirkınniń derekteri de alańdatady. Onyń aıtýynsha, smartfondardy verıfıkasıalaý úshin arnaıy qurylǵan kz-imei.kz saıtynyń ózi jeke tulǵanyń atyna tirkelgen jáne ıesi týraly aqparat tolyqtaı jabyq. Iaǵnı saıttyń naqty ıesi kim ekeni belgisiz. Domen 2024 jyldyń qyrkúıeginde, dál osy shema qolǵa alynar aldynda ǵana tirkelgen, barlyq aqparat jasyrylǵan. Bul - ashyqtyq pen jarıalylyqty talap etetin memlekettik bastamaǵa esh saı kelmeıtin jaǵdaı.
Sonymen qatar, bul qyzmetti atqaratyn TOO "AT ...Z" kompanıasy 2023 jyly ǵana qurylǵan. Bastapqyda basqa ataýmen tirkelgen kompanıa 2025 jyly ǵana jańa ataý alyp, IMEI-kodtaryn tekserý isin qolǵa alǵan. Bul kompanıanyń negizin qalaýshy jáne jalǵyz basshysy – Vladıslav S. esimdi azamat. Kompanıa IT-kodtar jazýmen aınalysady, memlekettik organdarmen tikeleı baılanysy joq, salyq tóleýshi retinde QQS esebine tirkelmegen, memlekettik satyp alýlarǵa qatyspaıdy, Astana Hub quramynda joq, lısenzıalar da almaǵan.
Osylaısha, "jeke kompanıaǵa memlekettik fýnksıany berý" shemasy naqty jumys isteı bastaǵany anyq baıqalady.
Murat Ábenov bul iske qatysty mınıstrlik tarapynan jaýap alý keregin ashyq aıtady:
"Jańa alymnyń mólsheri qalaı anyqtaldy? Aqsha nege búdjetke emes, jeke menshik kompanıanyń esebine túsedi? Mınıstrlik bul bastamanyń osylaı iske asýyna nege jol berdi? Biz osy saýaldarǵa naqty ári ashyq jaýap talap etemiz. Qoǵamnan túsetin aqsha qoǵam ıgiligine jumsalýǵa tıis, jekelegen adamdardyń qaltasyna ketpeýi kerek. Bul ashyqtyq pen ádilettilik qaǵıdatyna saı emes. Memlekettik fýnksıalardyń mundaı jolmen jeke qoldarǵa ótýi - óte qaýipti úrdis", – dep qorytyndylady depýtat.
IMEI-kodtaryn verıfıkasıalaý júıesiniń astarynda shynymen de úlken ári túsiniksiz bıznes-múddeler turǵany anyq baıqalady. Mundaı bastamalar qoǵam tarapynan ashyq talqyǵa salynyp, barynsha ashyq ári ádil júzege asýǵa tıis. Ázirshe mınıstrlik bul máselege naqty jaýap bermeı otyr. Al qoǵam alańdaýly jáne bul máseleni ashyq talqylaýdy talap etip otyr.
Eske salaıyq, jýyrda Pavel Aleksandrov esimdi ekolog elge ákelinetin ár smartfon úshin jeke kompanıaǵa shamamen 4000 teńgeden tólem jasalatynyn anyqtady.
Buǵan deıin de dál osy tólemniń memlekettik búdjetke emes, jeke menshik kásiporynnyń qorjynyna quıylatyny jurttyń narazylyǵyn týdyrdy.
