MediaNet Halyqaralyq jýrnalısıka ortalyǵynyń DEMOSCOPE qoǵamdyq pikirdiń espress-monıtorıń búrosy qazaqstandyqtar arasynda qyzyq saýalnama júrgizgen. 13-24 qarasha aralyǵynda júrgizilgen saýalnama taqyryby - "Qazaqstandyqtardyń shetelge ketken bilikti mamandar týraly oıy". Saýalnama nátıjesinde ár besinshi qazaqstandyq elden kóshýdi oılaıtyny anyqtalǵan,- dep habarlaıdy Dalanews.kz.
DEMOSCOPE búrosy Qazaqstan azamattarynyń kóshi-qonǵa qatysty oıyn jáne bilikti mamandardyń elden ketý sebepterine degen kózqarasyn zerttedi. Saýalnama nátıjesi boıynsha ár besinshi respondent (21%) elden kóshý týraly oılanatynyn aıtty.
Olardyń ishinde 6,9%-i aldaǵy 2-3 jylda kóshýge nıetti. 5,6%-i kóshýdi josparlap otyrǵanymen, ázirge múmkindigi joq, al 8,4%-i belgili bir jaǵdaı bolsa, kóshý múmkindigin qarastyryp otyr. Sonymen qatar, saýalnamaǵa qatysýshylardyń 78,5%-i jaqyn arada elden ketýdi josparlamaıtynyn aıtty.
Analız kórsetkendeı, kóshýge degen nıet kóbinese respondentterdiń jasyna baılanysty.
Kóship ketýge eń kóp nıet bildirgen respondentter – jastar men orta jastaǵy adamdar arasynda baıqaldy. Mysaly, 18-29 jas aralyǵyndaǵy jastardyń shamamen 25% kóshý týraly oılansa, 30 jastaǵylar arasynda bul kórsetkish 30%-ke jaqyn. Odan keıingi jas sanatyndaǵy ár onynshy adam naqty kóshýge nıetti (10,7% – «aldaǵy 2-3 jylda kóshýdi josparlap otyr»).
Respondentterdiń basym kópshiligi (83,7%) Qazaqstanda týǵan, 9,3%-i elde 20 jyldan astam ýaqyt turyp keledi. Al 6,8%-i Qazaqstanda 20 jyldan az ýaqyt turady.
Elden ketýdi josparlaǵan respondentterden olardy kóship ketýge ıtermeleıtin naqty sebepter týraly suraq qoıyldy.
Kópshiligi joǵary jalaqy alýǵa (24,5%), ózderi men balalary úshin perspektıvanyń joqtyǵyn (23,9%), sondaı-aq jaqsy jumys tabý nıetin (14%) atady. Bir qyzyǵy, jastardyń kóbi sapaly bilim alýǵa jáne ózin-ózi damytýǵa jaǵdaı jasaýǵa umtylady, al orta jáne úlken jastaǵy toptar ózderi men balalary úshin múmkindikterdiń joqtyǵyn jıi aıtady.
Sondaı-aq, respondentter kóshi-qonǵa qatysty tómendegi sebepterdi atady:
- Ózin-ózi damytýǵa jaqsy jaǵdaı (13,2%)
- Sapaly bilim (11,7%)
- Sapaly medısınalyq qyzmet (4,9%)
- Kásibı ósý múmkindigi (4,4%)
- Qolaıly ekologıa men klımat (3,8%)
- Saıahattaý (3,3%)
- Ómir súrýge qaýipsiz jer (3%)
- Týystarǵa jaqyn jerge kóshý (2,6%)
- Ortasyn keńeıtý (1,3%)
- Bıznes damytý (0,7%)
- Tarıhı otanyna oralý (0,6%).
Resmı derekterge sáıkes sońǵy eki jylda Qazaqstanda – elge kelgen adam sany ketkenderge qaraǵanda kóp. Ulttyq statısıka búrosynyń derekterine sáıkes, 2024 jyldyń alǵashqy úsh toqsanynda Qazaqstanǵa 20 myńnan astam adam kóship kelgen, al elden ketkenderdiń sany eki ese az – 10,2 myń adam.
Alaıda kóshi-qonnyń oń saldosy tek sandyq kórsetkishterdi ǵana kórsetedi, sapalyq kórsetkishterdi eskermeıdi. Kóshi-qon prosesterin taldaýdaǵy negizgi ındıkator mıgranttardyń bilim deńgeıi men kásibı biliktiligi.
Elden ketkenderdiń arasynda suranysqa ıe tehnıkalyq mamandyq ıeleri (1,2 myń adam), ekonomıser (589 adam), pedagogtar (385 adam), sáýletshiler men qurylysshylar (261 adam), sondaı-aq zańgerler (170 adam) úlesi kóp.
Resmı derekterge qaramastan, DEMOSCOPE saýalnamasynyń nátıjesi boıynsha, respondentterdiń jartysyna jýyǵy (45,9%) sońǵy 2-3 jylda tanystary, dostary nemese áriptesteriniń shetelge birjola kóship ketkenin aıtty.
Qazaqstandyqtardyń basym bóligi (63,3%) otandastarynyń shetelge qonys aýdarýyna túsinistikpen qaraıdy. Respondentterdiń 11,4%-i olardy synasa, 21%-i beıtarap ekenin aıtty.
Syrtqy kóshi-qon tendensıalaryn boljaý máselesinde respondentterdiń kóbi (39,2%) aldaǵy 3-5 jylda Qazaqstannan bilikti mamandardyń ketýi arta túsedi dep sanaıdy. Qarsy pikir bildirgender 21,7%-ti quraıdy, olar kerisinshe, elge mıgranttar aǵymy artady degen oıda. Al 18,7%-i kelýshiler men ketýshiler sany shamamen teń bolady dep eseptese, 20,4%-i naqty jaýap bere almady.
Zertteý qazaqstandyqtar úshin emıgrasıaǵa eń tartymdy elderdi de anyqtady. Kósh bastap turǵan elder – AQSH (7,7%), Reseı (6,2%), Eýropa elderi (5,1%), Túrkıa (4,6%) jáne Kanada (2,6%). Sonymen qatar, respondentterdiń 35%-i kóshýge nıet bildiretin el joq ekenin aıtty.
