Ekonomıkalyq sarapshy Aıbar Oljaı aqsha aıyrbas oryndary dollar baǵamyn qaıda qarap, ósirip jatqandaryn aıtty. Onyń aıtýynsha, bul arada psıho-emosıonaldy áser basym. Sondyqtan ol "dollar qymbattap jatyr" dep aqsha aıyrbas ornyna tura júgirmeýge keńes beredi, dep jazady Dalanews.kz.
"Astana ýaqytymen saǵat 15:12 kezinde Forekstegi teńgeniń dollarǵa shaqqandaǵy kros-quny 515-ke jetti. Negizi biz Qazaqstan qor bırjasyndaǵy (KASE) saýda-sattyq nátıjelerine kóbirek kóńil bólýimiz kerek. Biraq KASE-degi saýda sesıasy aıaqtalmaǵandyqtan búgingi naqty naryqtyq kýrs boıynsha aqparat shyqqan joq. Sondyqtan dál qazir valúta aıyrbastaý beketteri óz kýrsyn Forekstegi baǵamǵa súıenip otyryp qoıýda. Keshke aqyrǵy kýrs 515-ten tómen bolady dep senemin. 510 tóńiregine jaıǵasýy ǵajap emes", dep jazady Aıbar Oljaı Facebook-tegi paraqshasynda.
Ol qazir myna eki máseleniń basyn ashyp alý kerektigin aıtady:
- Birishisi - teńgemen depozıt ustap otyrǵandar utty ma, álde utyldy ma?
- Ekinshisi – baǵamnyń jyldam qubylýyna ne sebep boldy? Dollar kúsheıdi me, álde teńge álsiredi me?
"Osylarǵa ret-retimen jaýap bere ketsem. Eń aldymen bizge, osy 2024 jyl bastala salǵanda kýrs qandaı boldy, sony anyqtap alý kerek. Qor bırjasy óz jumysyn bastaǵan 3 qańtarda, ıaǵnı 2024 jyldyń alǵashqy jumys kúnindegi saýda-sattyq nátıjesinde teńge kýrsy bir dollarǵa 457,06 kórsetken. Búgin baǵam 510 bolady dep topshylasaq, onda teńgeniń 11 aı ishinde dollarǵa shaqqanda 11,6 paıyzǵa arzandaǵanyn baıqaımyz. Bıyl bank depozıtterindegi ortasha syıaqy mólsherlemesi 13,6% bolǵanyn eskersek, onda teńgelik depozıt ustaǵandar qazir 2 paıyz plúste. Dollarly depozıttiń ortasha syıaqysy 0,9-1% deńgeıinde boldy. Onda dollar ustaǵandar 1% plúste dep aıta alamyz. Demek, ınflásıa faktoryn eskermesek, onda teńgelik depozıt kiristiligi boıynsha dollarly depozıtke qaraǵanda tıimdirek boldy. Biraq bul ınflásıasyz esep qana", - deıdi sarapshy.
Al ınflásıany qossaq, onda kartına ózgerip shyǵa keledi eken.
"Bıylǵy teńgedegi ınflásıanyń qazirgi jyldyq máni - 8,5%. Onda 11,6+8,5 = 20,1. 20,1-13,6 = 6,5. Teńgedegi ınflásıa faktorymen eseptesek, bıyl teńgeleı depozıt ustaǵandar 6,5 paıyzǵa mınýsqa ketti. Al qazir AQSH-ta dollardyń ortasha ınflásıasy 3% deńgeıinde. 3-1 = 2. Sonda dollarmen depozıt ustaǵandar 2% mınýsta".
Teńgeni qulap bara jatqan rúbl ózimen birge tómen tartýda
"Sebebi, Forekstegi rúbldiń kros-kýrsy Gazprombankka sanksıa salynǵaly beri kúrt qulady. Qazir Forekstegi baǵamy 109,9. Rúbl/teńge parıtetin 5 dep sanaǵanda ol 549,5 kros-kýrsyna, al 4,7 dep sanaǵanda ol 516,53 kros-kýrsyna tirep tur. Demek, Foreks qazir teńge rúbl parıtetin 4,7 deńgeıinde qabyldaǵanyn anyqtaı alamyz. Gazprombank gaz kontrakttary boıynsha Eýropa jáne basqa da elderden valúta ákelip turǵan Reseıdegi jalǵyz resmı kanal bolatyn. Onyń buǵattalýy naryqta ajıotaj týǵyzdy jáne ınvestorlardyń rúbldan tezirek qutyla bastaýyna alyp ketti. Qazir bırjalarda barlyǵy jappaı rúbl satýda jáne Reseıde basqa valútalardy aıtpaǵanda, tipti ıýán tapshylyǵy qatty seziledi", - deıdi Aıbar Oljaı.
Dollar barlyq álemdik valútalardyń "murnyn qanatyp jatyr"
Dál osyndaı jaǵdaıda AQSH kerisinshe dollardy kúsheıtýge baryn saldy.
"DXY ındeksi 106,2-ge jetip otyr. Bul dollar barlyq álemdik valútalardyń "murnyn qanatyp jatyr" degen sóz. Tramp antıglobalıst jáne ol dollar ınflásıasyn boldyrmaýǵa ýáde bergen. Bul ınvestorlardyń álsiz valútalardan ketip, dollardyń aınalasyna qaıta toptasa bastaýyna jol ashady. Shyndyǵyn aıtsaq, teńgege aýyrlaý zaman kele jatyr. Ony osy qarasha aıyndaǵy KASE-degi saýda-sattyq kóleminen baıqaýǵa bolady. Bir kúndik ortasha saýda kólemi rekordtyq 240 mıllıon dollarǵa jeteıin dep qaldy. Demek ınvestorlar teńgeden dollarǵa jappaı aýysýda".
Al endi mundaı jaǵdaıda kóp nárseden tartyp ustap, az-maz jınaqtaǵan jınaǵy bar qarapaıym azamattarǵa qaıtken durys?
"Eń bolmaıtyn is – dál qazir aıyrbastaý beketine júgirý. Qazir dollardyń spekýlátıvti, emosıonaldy tolqynda ósip turǵan kezi. Erteń spekýlásıa kóbigi basylǵanda siz utylyp qalasyz. 2022 jyly Reseı soǵys ashqanda dollardy 512 teńgege satyp alǵan adamdardy jeke tanımyn. Olar eki jyl kútip, sol kýrsqa endi ǵana kelip otyr. Ulttyq banktiń konvertasıaly jáne ıntervensıalyq jumysynyń áseri kelesi aptada anyq baıqalatyn bolady. Qatty dollar alǵyńyz kelip bara jatsa, quryǵynda kelesi aptany kútińizder dep aıtar edim", - deıdi sarapshy Aıbar Oljaı.
Aıta ketsek,búginderi, máselen Almatydaǵy keıbir aqsha aıyrbas oryndarynda 1 AQSH dollary 526 teńgeden satylýda. Al Ulttyq bank valútalyq ıntervensıa júrgizip jatqanyn moıyndady.
