Shyǵys Qazaqstan oblysynda 2030 jylǵa deıingi otbasylyq jáne genderlik saıasattyń respýblıkalyq tujyrymdamasynyń negizgi qaǵıdattary tolyq oryndalyp, óńirlik erekshelikterge beıimdelýde. Áıelder isteri jáne otbasylyq-demografıalyq saıasat jónindegi komısıalardyń, daǵdarys ortalyqtarynyń, áleýmettik baǵdarlamalardyń nátıjesinde áıelderdiń qoǵamdyq ómirge belsendi aralasý deńgeıi artty. Kásipker áıelderge granttar bólinip, kópbalaly jáne az qamtylǵan otbasylarǵa qoldaý kórsetilip keledi.
Oblysta 380 myńnan astam áıel turady, bul jalpy halyq sanynyń jartysynan astamyn quraıdy. Óńirde áıelder isteri jáne otbasylyq-demografıalyq saıasat jónindegi oblystyq komısıa, sondaı-aq aýdandyq jáne qalalyq komısıalar jumys isteıdi. Olardyń quramynda memlekettik qyzmetshiler, qoǵam qaıratkerleri, kásipkerler, ǵalymdar, jýrnalıser, sondaı-aq sot jáne quqyq qorǵaý organdarynyń ókilderi bar. Sarapshylardyń keń aýqymdy qatysýy jastar men otbasylardy qoldaý, ajyrasýdyń aldyn alý, qıyn jaǵdaıdaǵy otbasylarmen jumys júrgizý boıynsha tıimdi sheshimder qabyldaýǵa múmkindik beredi.
– Komısıa músheleri – qoǵamda bedeli bar azamattar. Otbasylyq jáne genderlik saıasatty júzege asyrýǵa memlekettik mekeme basshylary, qoǵamdyq uıym ókilderi, kásipkerler, turmystyq zorlyq-zombylyq qurbandaryna kómek kórsetý ortalyqtarynyń qyzmetkerleri, psıhologtar, ustazdar jáne úlgili ata-analar tartylǵan. Biz tek máselelerdi anyqtaýmen shektelmeı, olardy sheshýdiń naqty quraldaryn usynýdy maqsat etemiz. Bizdiń jumysymyzdyń basty nátıjesi – áıelderdi zorlyq-zombylyqtan qorǵaý, kópbalaly otbasylarǵa kómek kórsetý jáne áıelder kásipkerligin damytý, – deıdi oblys ákiminiń orynbasary Erbol Nurǵalıev.
Óńirde úsh daǵdarys ortalyǵy men «Januıa» otbasyny qoldaý ortalyǵy jumys isteıdi. «Úlbi» ortalyǵy zorlyq-zombylyqqa ushyraǵan áıelderge jáne qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan otbasylarǵa qoldaý kórsetedi. Munda ýaqytsha baspana, psıhologıalyq jáne zańgerlik keńes alý múmkindigi bar. 2024 jyly mundaı ortalyqtardyń qyzmetin 57 adam paıdalanǵan.
Balalardy qorǵaý máseleleri de nazardan tys qalmaıdy: býllıng, erte júktilik, jasóspirimder arasyndaǵy sýısıdtiń aldyn alý baǵytynda jumystar júrgizilýde. SHQO mektepterinde biryńǵaı sabaqtar, ata-analarǵa arnalǵan trenıńter, psıhologtardyń keńesteri ótkiziledi. «Qatigezdik pen zorlyq-zombylyqsyz balalyq shaq» baǵdarlamasy on myńdaǵan oqýshyny qamtydy.
Kópbalaly, jalǵyzbasty jáne qıyn jaǵdaıǵa tap bolǵan ata-analarǵa arnaıy baǵdarlamalar qarastyrylǵan. Analar men ákeler keńesteri, aqsaqaldar alqasy jáne jastarmen jumys toptary jumys isteıdi. Olar otbasylyq qundylyqtardy nasıhattaý, erte júktiliktiń aldyn alý, rýhanı-mádenı tárbıe máselelerimen aınalysady. Kópbalaly jáne az qamtylǵan otbasylardy, sondaı-aq múgedektigi bar azamattardy qoldaý sharalary jalǵasýda. Jumyspen qamtý jáne áleýmettik baǵdarlamalardy úılestirý basqarmasy arnaıy ortalyq quryp, bul sanattaǵy azamattarǵa kásibı biliktilikti arttyrý, kásipkerlik bastamalardy damytý jáne jumysqa ornalasýǵa kómektesý boıynsha qoldaý kórsetedi. 2024 jyly 709 turǵynǵa otbasyndaǵy qarym-qatynasty jaqsartý, balalar men ata-analardyń psıhoemosıonaldyq jaǵdaıyn turaqtandyrý boıynsha psıholog keńesi berildi. Zańgerlik kómek, áleýmettik qoldaý, otbasylyq qundylyqtar, psıhologıa jáne bıznes boıynsha trenıńter ótkizildi.
– Óńirde áıelder kásipkerligine qoldaý kórsetýge erekshe kóńil bólinýde. 2024 jyly 139 áıel memlekettik grant alyp, óz kásibin bastady. 10 myńǵa jýyq áıel turaqty jumysqa ornalasty, al 5 myńnan astamy kásibı oqýdan ótti, – dep atap ótti oblys ákiminiń orynbasary.
Otbasylyq saıasattyń mańyzdy baǵyttarynyń biri – turǵyn úımen qamtamasyz etý. 2024 jyly 523 jeńildikpen beriletin baspana ıelerine tabystaldy, onyń 209-y kópbalaly otbasylarǵa berildi. Bul turǵyn úı jaǵdaıyn jaqsartyp, balalardyń jaıly ortada tárbıelenýine múmkindik jasaıdy. SHQO-da 2023 jyly 12 myń kópbalaly otbasy bolsa, 2024 jyly olardyń sany 13 myńǵa jetti. Olardyń 9 myńǵa jýyǵy tórt jáne odan da kóp balany tárbıelep otyr. 8 naýryz qarsańynda kópbalaly analarǵa «Altyn alqa», «Kúmis alqa» tósbelgileri jáne I, II dárejeli «Ana dańqy» ordenderi tabystalady. Sondaı-aq olar oblystyq búdjetten merekelik tólemder alady. 2024 jyly 1804 otbasy 878 mln teńge kóleminde ataýly áleýmettik kómek aldy. Sonymen qatar 1-6 jas aralyǵyndaǵy 2 myńnan astam balaǵa 164 mln teńge kóleminde qosymsha aı saıynǵy tólemder berildi.
2024 jyly oblysta 5 myńǵa jýyq neke tirkelip, tek 2 myń ajyrasý oryn aldy. Áıelderge qatysty qylmystar sany azaıdy: 2022 jyly 2467 jaǵdaı tirkelse, 2024 jyly bul kórsetkish 1961-ge deıin tómendedi. Áıelderdiń qoǵamdyq ómirdegi úlesi artyp keledi. Oblystyq máslıhat depýtattarynyń 28%-y, aýdandyq máslıhat depýtattarynyń 26,6%-y áıelder, aýdan jáne qala ákimderiniń arasynda bir, aýdan ákimderi orynbasarlarynyń jeteýi, sýdıalardyń 73-i áıel, quqyq qorǵaý organdarynda áıelderdiń úlesi – 17,6%. Memleket ana men balany qorǵaýdy basty baǵyt retinde qarastyrady. Osy maqsatta áleýmettik qoldaý sharalary jetildirilip, jańa baǵdarlamalar iske asyrylyp jatyr.
