شىعىس قازاقستان وبلىسىندا 2030 جىلعا دەيىنگى وتباسىلىق جانە گەندەرلىك ساياساتتىڭ رەسپۋبليكالىق تۇجىرىمداماسىنىڭ نەگىزگى قاعيداتتارى تولىق ورىندالىپ، وڭىرلىك ەرەكشەلىكتەرگە بەيىمدەلۋدە. ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى كوميسسيالاردىڭ، داعدارىس ورتالىقتارىنىڭ، الەۋمەتتىك باعدارلامالاردىڭ ناتيجەسىندە ايەلدەردىڭ قوعامدىق ومىرگە بەلسەندى ارالاسۋ دەڭگەيى ارتتى. كاسىپكەر ايەلدەرگە گرانتتار ءبولىنىپ، كوپبالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلارعا قولداۋ كورسەتىلىپ كەلەدى.
وبلىستا 380 مىڭنان استام ايەل تۇرادى، بۇل جالپى حالىق سانىنىڭ جارتىسىنان استامىن قۇرايدى. وڭىردە ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى وبلىستىق كوميسسيا، سونداي-اق اۋداندىق جانە قالالىق كوميسسيالار جۇمىس ىستەيدى. ولاردىڭ قۇرامىندا مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەر، قوعام قايراتكەرلەرى، كاسىپكەرلەر، عالىمدار، جۋرناليستەر، سونداي-اق سوت جانە قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ وكىلدەرى بار. ساراپشىلاردىڭ كەڭ اۋقىمدى قاتىسۋى جاستار مەن وتباسىلاردى قولداۋ، اجىراسۋدىڭ الدىن الۋ، قيىن جاعدايداعى وتباسىلارمەن جۇمىس جۇرگىزۋ بويىنشا ءتيىمدى شەشىمدەر قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
– كوميسسيا مۇشەلەرى – قوعامدا بەدەلى بار ازاماتتار. وتباسىلىق جانە گەندەرلىك ساياساتتى جۇزەگە اسىرۋعا مەملەكەتتىك مەكەمە باسشىلارى، قوعامدىق ۇيىم وكىلدەرى، كاسىپكەرلەر، تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىنا كومەك كورسەتۋ ورتالىقتارىنىڭ قىزمەتكەرلەرى، پسيحولوگتار، ۇستازدار جانە ۇلگىلى اتا-انالار تارتىلعان. ءبىز تەك ماسەلەلەردى انىقتاۋمەن شەكتەلمەي، ولاردى شەشۋدىڭ ناقتى قۇرالدارىن ۇسىنۋدى ماقسات ەتەمىز. ءبىزدىڭ جۇمىسىمىزدىڭ باستى ناتيجەسى – ايەلدەردى زورلىق-زومبىلىقتان قورعاۋ، كوپبالالى وتباسىلارعا كومەك كورسەتۋ جانە ايەلدەر كاسىپكەرلىگىن دامىتۋ، – دەيدى وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى ەربول نۇرعالييەۆ.
وڭىردە ءۇش داعدارىس ورتالىعى مەن «جانۇيا» وتباسىنى قولداۋ ورتالىعى جۇمىس ىستەيدى. «ءۇلبى» ورتالىعى زورلىق-زومبىلىققا ۇشىراعان ايەلدەرگە جانە قيىن جاعدايعا تاپ بولعان وتباسىلارعا قولداۋ كورسەتەدى. مۇندا ۋاقىتشا باسپانا، پسيحولوگيالىق جانە زاڭگەرلىك كەڭەس الۋ مۇمكىندىگى بار. 2024 جىلى مۇنداي ورتالىقتاردىڭ قىزمەتىن 57 ادام پايدالانعان.
بالالاردى قورعاۋ ماسەلەلەرى دە نازاردان تىس قالمايدى: بۋللينگ، ەرتە جۇكتىلىك، جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى ءسۋيسيدتىڭ الدىن الۋ باعىتىندا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. شقو مەكتەپتەرىندە ءبىرىڭعاي ساباقتار، اتا-انالارعا ارنالعان ترەنينگتەر، پسيحولوگتاردىڭ كەڭەستەرى وتكىزىلەدى. «قاتىگەزدىك پەن زورلىق-زومبىلىقسىز بالالىق شاق» باعدارلاماسى ون مىڭداعان وقۋشىنى قامتىدى.
كوپبالالى، جالعىزباستى جانە قيىن جاعدايعا تاپ بولعان اتا-انالارعا ارنايى باعدارلامالار قاراستىرىلعان. انالار مەن اكەلەر كەڭەستەرى، اقساقالدار القاسى جانە جاستارمەن جۇمىس توپتارى جۇمىس ىستەيدى. ولار وتباسىلىق قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋ، ەرتە جۇكتىلىكتىڭ الدىن الۋ، رۋحاني-مادەني تاربيە ماسەلەلەرىمەن اينالىسادى. كوپبالالى جانە از قامتىلعان وتباسىلاردى، سونداي-اق مۇگەدەكتىگى بار ازاماتتاردى قولداۋ شارالارى جالعاسۋدا. جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالاردى ۇيلەستىرۋ باسقارماسى ارنايى ورتالىق قۇرىپ، بۇل ساناتتاعى ازاماتتارعا كاسىبي بىلىكتىلىكتى ارتتىرۋ، كاسىپكەرلىك باستامالاردى دامىتۋ جانە جۇمىسقا ورنالاسۋعا كومەكتەسۋ بويىنشا قولداۋ كورسەتەدى. 2024 جىلى 709 تۇرعىنعا وتباسىنداعى قارىم-قاتىناستى جاقسارتۋ، بالالار مەن اتا-انالاردىڭ پسيحوەموسيونالدىق جاعدايىن تۇراقتاندىرۋ بويىنشا پسيحولوگ كەڭەسى بەرىلدى. زاڭگەرلىك كومەك، الەۋمەتتىك قولداۋ، وتباسىلىق قۇندىلىقتار، پسيحولوگيا جانە بيزنەس بويىنشا ترەنينگتەر وتكىزىلدى.
– وڭىردە ايەلدەر كاسىپكەرلىگىنە قولداۋ كورسەتۋگە ەرەكشە كوڭىل بولىنۋدە. 2024 جىلى 139 ايەل مەملەكەتتىك گرانت الىپ، ءوز كاسىبىن باستادى. 10 مىڭعا جۋىق ايەل تۇراقتى جۇمىسقا ورنالاستى، ال 5 مىڭنان استامى كاسىبي وقۋدان ءوتتى، – دەپ اتاپ ءوتتى وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارى.
وتباسىلىق ساياساتتىڭ ماڭىزدى باعىتتارىنىڭ ءبىرى – تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋ. 2024 جىلى 523 جەڭىلدىكپەن بەرىلەتىن باسپانا يەلەرىنە تابىستالدى، ونىڭ 209-ى كوپبالالى وتباسىلارعا بەرىلدى. بۇل تۇرعىن ءۇي جاعدايىن جاقسارتىپ، بالالاردىڭ جايلى ورتادا تاربيەلەنۋىنە مۇمكىندىك جاسايدى. شقو-دا 2023 جىلى 12 مىڭ كوپبالالى وتباسى بولسا، 2024 جىلى ولاردىڭ سانى 13 مىڭعا جەتتى. ولاردىڭ 9 مىڭعا جۋىعى ءتورت جانە ودان دا كوپ بالانى تاربيەلەپ وتىر. 8 ناۋرىز قارساڭىندا كوپبالالى انالارعا «التىن القا»، «كۇمىس القا» توسبەلگىلەرى جانە I، II دارەجەلى «انا داڭقى» وردەندەرى تابىستالادى. سونداي-اق ولار وبلىستىق بيۋدجەتتەن مەرەكەلىك تولەمدەر الادى. 2024 جىلى 1804 وتباسى 878 ملن تەڭگە كولەمىندە اتاۋلى الەۋمەتتىك كومەك الدى. سونىمەن قاتار 1-6 جاس ارالىعىنداعى 2 مىڭنان استام بالاعا 164 ملن تەڭگە كولەمىندە قوسىمشا اي سايىنعى تولەمدەر بەرىلدى.
2024 جىلى وبلىستا 5 مىڭعا جۋىق نەكە تىركەلىپ، تەك 2 مىڭ اجىراسۋ ورىن الدى. ايەلدەرگە قاتىستى قىلمىستار سانى ازايدى: 2022 جىلى 2467 جاعداي تىركەلسە، 2024 جىلى بۇل كورسەتكىش 1961-گە دەيىن تومەندەدى. ايەلدەردىڭ قوعامدىق ومىردەگى ۇلەسى ارتىپ كەلەدى. وبلىستىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ 28%-ى، اۋداندىق ءماسليحات دەپۋتاتتارىنىڭ 26،6%-ى ايەلدەر، اۋدان جانە قالا اكىمدەرىنىڭ اراسىندا ءبىر، اۋدان اكىمدەرى ورىنباسارلارىنىڭ جەتەۋى، سۋديالاردىڭ 73ء-ى ايەل، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا ايەلدەردىڭ ۇلەسى – 17،6%. مەملەكەت انا مەن بالانى قورعاۋدى باستى باعىت رەتىندە قاراستىرادى. وسى ماقساتتا الەۋمەتتىك قولداۋ شارالارى جەتىلدىرىلىپ، جاڭا باعدارلامالار ىسكە اسىرىلىپ جاتىر.
