Saýd Arabıanyń koroli 91 jasqa qaraǵan shaǵynda qaıtys boldy[/caption]
Biz Saýd Arabıa týraly oılanbaı tura almaımyz
Avtory Joan SMITH
(The independent basylymynan aýdarǵan Bolatbek KERİMULY)
Ashyq-áshkere adamdardy aıaýsyz jazalap, álemge dinı radıkalızmdi tyqpalaıtyn bir eldiń saılanbaǵan kósemin ne dep ataý kerek?! Eger ol ózin ózi Islam memleketiniń halıfasy etip saılap alǵan Ábý Bákir ál Baǵdadı bolsa “álemdegi eń atyshýly terrorısterdiń biri” dep atalar edi. Al, ol Abdýlla ıbn Abdýl-Azız ál-Saýd koról bolsa she? Onda ony “mártebelim” dep ataǵanymyz oń bolar edi.
Keshe Ýelstiń hanzadasy men Bas mınıstri Salmannyń jartylaı (sheshesi bólek) inisi Abdýllahqa końil aıtýǵa Er-Rıadta boı kórsetti. Abdýllahtyń qazasy juma kúni jará etilgen bolatyn. 90 jas jasaǵan Abdýllahtyń ólimi álem kósemderiniń arasyndaǵy jıirkenishti ekijúzdilikti kórsetip berdi.
Devıd Kemeron marqum patshanyń «Aralyq senim-túsinistikterdi kúsheıtý» jaǵyndaǵy qulshynystaryn alqap jatqan kezde, Ulybrıtanıa úkimet ǵımaratynyń memleket týy jartylaı túsirildi. Bas mınıstr myrza musylmansha jazylmaǵan materıaldardy shektep, dinnen bezýdi eń aýyr qylmys dep sanaıtyn Saýdı rejıminiń basqa senimderge qyzyǵýshylyq tanytqandyǵyn dálelimen kórsete alsa jarar edi.
Eki aptanyń aldynda ǵana, Ál-Kaıda uıymynyń terrorshylarynan zardap shekkendermen yntymaqtasa otyryp, Parıjge marsh qadamymen kirgen dál osy Devıd Kemeron bolatyn. Sosyn, ol Saýd Arabıasyndaǵy adam quqyǵy men sóz bostandyǵynyń shektelip otyrǵany jaıynda esil sózin aıamaǵan edi. Parıjge barmaı, orny oısyrap qalǵan Barak Obama da osy absolútty patshany madaqtaýǵa ýaqyt taba bildi ári AQSH pen Saýd Arabıa qatynasyn «Orta shyǵystyń turaqtylyǵy men qaýipsizdigine arnalǵan kúsh» dep quptady. Onyń memleket hatshysy Djon Kerrı tvıtterinde bul qaza tapqan arysty : «Aqyl-parasattyń ıesi edi», -dep jazdy. Ol, tipti: «Álem birtýar kóseminen aıyryldy», - dep aǵynan aqtaryldy.
Bir qyzyǵy, bul qarbalas kisilerdiń eshqaısysyda eki aptanyń aldyndaǵy soǵylǵan 50 dúreden áli esin jıa almaǵany úshin qalǵan dúresi keshiktirilgen Saýd Arabıalyq bloger Raıf Badaýıdi tilge tıek etýge ýaqyt shyǵara almady. Badaýıge berilgen aıaýsyz jazanyń ózi demokratıalyq elderdiń Arabıa patshalyǵyna qandaı kózqarasta ekendigin pash etti. Hanzada Charlz byltyr aqpan aıynda Er-Rıad ta ulttyq halatpen naǵyz aqymaqtarsha qanjar bıine qatynasqan kezinde, Saýdı aqsuıekterine jaqyndasýdyń birde-bir oraıyn qur jibermegen edi. Alty aıdan soń Charlzdyń Saýd Arabıalyq dostary úsh aptanyń ishinde 20-dan astam adamdy bir jaqtyly etkende, ol dostaryna qarsy bir aýyz sóz aıtpady. Olardyń basym kóp sandysynyń bastary alynǵan. Charlz hanzadanyń bılegen kezindegi qolyna ustaǵan qanjarymen alynbaǵan bolsa eken, áıteýir.
Abdýllany «Reformashy» dep tanıtyn adamdardyń eshqaısysy da patshalyqtyń adam quqyǵyn aıaq asty etkeni jaıly qorqynyshty estelikterge baılanysty eshteme aıtqan joq. Álde, olar jýyrdaǵy Saýdı ofıseriniń qan kóshede bırmalyq áıeldiń basyn shyńǵyrtyp qoıyp kesip alǵan vıdeosyn bilmeı me? Osy rejımniń áıelderdi qorsanaıtyn qursaýlanǵan ıdeıasynyń kórinisi dep mynany aıtsaq ta bolady, áıel júrgizýshilerge qoıylǵan oǵash shektemelerge qaıshy kelgen saýdılyq eki áıel óz isterin terorıstik sotqa jóneltken edi. Halyqaralyq qarjy uıymynyń bastyǵy Krıstın Lagard Abdýllahty «áıelderdiń qamqorshysy» dep sýrettegende, zaıyry, ne oılady eken?
Bul Patshalyq - Saýdı áýletine bılik berip, ony qorǵashtaǵan Islamnyń ushqary formasy ýahabbızmnyń oshaǵy boldy . Saýdılyqtardyń ashyq-áshkere kisi óltirýge qushtarlyqtary, qorqynyshty taǵdyr keshkeli turǵan batystyq barymtalanýshylardyń vıdeosymen jer-álemdi dúrliktirgen ózderiniń qas jaýy Isis(Islam memleketi)-dikinen kem túspeıdi.
Eń óreskeli, Saýdı aqsuıek áýletiniń Ál-Kaıda jáne onyń tarmaqtarynyń kelip shyǵýyna sebepker bolǵan ózderiniń qursaýlanǵan ıdeıasy ekenin eshkim rastaı almady. Bul Patshalyq - Saýdı áýletine bılik berip, ony qorǵashtaǵan Islamnyń ushqary formasy ýahabbızmnyń oshaǵy boldy . Saýdılyqtardyń ashyq-áshkere kisi óltirýge qushtarlyqtary, qorqynyshty taǵdyr keshkeli turǵan batystyq barymtalanýshylardyń vıdeosymen jer-álemdi dúrliktirgen ózderiniń qas jaýy Isis(Islam memleketi)-dikinen kem túspeıdi. Jurt IM buny qaıdan qabyldady dep oılaıdy eken? Al-Kaıda nemese Islam memleketi bolsyn, ekeýi de negizinen Saýd Arabıadan esh aıyrmasyz qıaldaryndaǵy halıfattaryn qaıta qurǵysy keledi.
Zańdy opozısıaǵa ýákildik etken ár qandaı adamǵa júıeli túrde qoqan-loqqy jasap otyrǵan Saýdı aqsuıekteri: «Bizsiz kúnderiń qarań» dep eskertedi. Olar sheteldik odaqtastaryn reforma engizýdi qatty qalaımyz deýmen sendirip, talaı jyldy jym-jylas ótkizdi. Biraq, el jaǵdaıy bul reformalarǵa daıyn emes edi. Osy aqsuıek áýlettiń qarýly kúshter men barlaý qyzmetteriniń bolat tutqasyn ýysynda ustap turǵany elge eshbir kúmán týdyrmaıtyn shyǵar.
Saýd Arabıanyń Osama Ben Laden toby jáne basqa Saýdılyq jastardy Aýǵanstanǵa soǵysqa jiberip, álemdi sharpyǵan ''Djıhad'' qozǵalysyn úkilep otyrǵanyn bárimiz bilemiz. Sodan bastap ýahabbıst ıdeologıasy Orta Shyǵysta, Afrıkada, Amerıkada, sondaı-aq, Eýropa astanalarynyń jol taraýlarynda jaı halyqqa baǵyttalǵan qorqynyshty shabýyldardyń biltesin tutandyrdy . Saýd Arabıalyqtarǵa jaǵymsý 11 qyrkúıek oqıǵasyn, 7 shildede bolǵan Madrıdtaǵy bombylaýdy, Chibok-tik qyzdardyń barymtalanýy men Charlie Hebdo-daǵy qyrǵynshylyqty da toqtata almady. Ýahabbızm – zamannyń bas aýrýy. Al, ekijúzdy aqsuıek áýletine ıe Saýd Arabıa – qaýip-qaterdiń oshaǵy.
