2025 jyldyń qańtar-sáýir aılarynda negizgi kapıtalǵa salynǵan ınvestısıalar (NKI) 13,7%-ǵa artyp, jalpy kólemi 4,4 trln teńgege jetti. Kúni keshe Úkimet osyndaı kózdi qýantatyn eseppen bólisti. Alaıda sarapshylar bul esepten tompaq tusty anyqtady. Sóıtsek, bul aradaǵy ósim, negizinen, búdjet esebinen túzilip otyr eken, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
"Shyntýaıtynda, jekemenshik ınvestısıa byltyrǵy osyndaı kezeńmen salystyrǵanda 1,6%-ǵa, kerisinshe kemigen. Al búdjetten aqsha quıý úsh esege artqan: 373-ten 966 mlrd teńgege deıin. Nátıjesinde, jalpy ınvestısıa qurylymyndaǵy memlekettik qarjynyń úlesi sońǵy jyldardaǵy eń joǵary deńgeıge jetip, 22,1%-dy qurady. Burynǵy uqsas kezeńderde bul kórsetkish 11,1%-dan aspaıtyn edi", dep jazady Tengenomika Telegram arnasynyń avtory.
Búdjet aqshasynyń basym bóligi myna óńirlerge ınvestısıalandy:
- Astana - 138 mlrd teńge, Almaty - 127 mlrd jáne Túrkistan oblysy - 96 mlrd teńge.
Alaıda atalǵan aımaqtardaǵy jalpy ınvestısıa kóleminde búdjet úlesi respýblıkalyq ortasha kórsetkishten sál ǵana joǵary. Bul – atalǵan óńirlerdegi jeke jáne ózge de memlekettik emes qarjynyń belsendiliginen týyndaǵan nátıje.
- Búdjet aqshasy az jumsalǵan óńirler – Ulytaý (5 mlrd teńge), Soltústik Qazaqstan oblysy (11 mlrd) jáne Batys Qazaqstan oblysy (21 mlrd).
Bizde ınvestısıa jaǵynan búdjet aqshasyna "ábden jatyp alǵan" óńirlerde bar eken: Máselen, Aqmola oblysynda búdjettik qarajattyń úlesi jalpy ınvestısıa kóleminiń 41%-yn, Qyzylorda oblysynda 38%-yn, al Shyǵys Qazaqstan oblysynda 37%-yn qamtıdy.
"Mundaı kórsetkishter jaı ǵana búdjet qoldaýyn emes, óńirlerdiń jeke ınvestorlar úshin tartymdylyǵy óte tómen ekendigin aıqyn baıqatad"», - deıdi ekonomıs Rýslan Sultanov.
Búdjet esebinen salynǵan qarjynyń 80%-dan astamy myna bes negizgi baǵytqa jumsalǵan:
- bilim salasy, onyń ishinde "Jaıly mektepter" jobasy – 41%;
- kólik ınfraqurylymy (avtomobıl joldary) – 19%;
- sýmen qamtý jáne káriz júıesi – 9%;
- energetıka (onyń ishinde JEO) – 8%;
- densaýlyq saqtaý salasy – 5%.
"Eger jyldyń alǵashqy tórt aıynda búdjettik ınvestısıalardyń úlesi jalpy ınvestısıa kóleminiń 22,1%-yn qurasa, jyl sońyna qaraı bul kórsetkish 40-45%-ǵa deıin ósýi ábden múmkin. Bul tek resmı búdjettik qarajattardyń kólemi ǵana – oǵan damý ınstıtýttarynan (Qazaqstannyń Damý banki, FRP, "Damý" qory jáne basqalar) beriletin jeńildetilgen nesıeler, sondaı-aq kvazımemlekettik sektor qarjysy (sońǵy jyldary onyń úlesi 20-22%-dan asatyn) kirmegen. Bunyń barlyǵyn qosa eseptegende, eldegi ınvestısıalyq belsendiliktiń basym bóligin memleket tikeleı nemese janama túrde qamtamasyz etip otyrǵanyn ańǵaramyz. Qazirgi búdjet tapshylyǵy jaǵdaıynda jeke kapıtaldy yǵystyrýǵa jol bermeı, birtindep naryqtyq mehanızmderge negizdelgen turaqty ósimge kóshý qajettigin eskerý mańyzdy", - deıdi ol.
Bul pikirmen Halyk Finance sarapshylary da kelisedi. Olardyń esepteýi boıynsha, memlekettik shyǵyndar men jeke úı qurylysy shyǵyndaryn alyp tastaǵanda ınvestısıalar, kerisinshe 2,6%-ǵa tómendegen.
"Memlekettik qarajatty alyp tastaǵan jaǵdaıda ınvestısıa kólemi tómendep, jeke sektordyń ınvestısıalyq belsendiligi álsiregenin baıqaımyz. Investısıa kózderi qurylymynda memlekettik búdjettiń úlesi artyp, kompanıalardyń óz qarajaty men qaryzǵa alynǵan qarjy úlesi qysqarǵan. Bul rette ınvestısıa ósimi, negizinen, qurylys salasyna tıesili bolsa, jabdyqtar men tehnologıalarǵa salynǵan ınvestısıalar kólemi, kerisinshe qysqarǵan. Búgingi dınamıka ekonomıkany tehnologıalyq jańartý jáne modernızasıalaý baǵytyndaǵy ınvestısıalyq belsendiliktiń tómendigin kórsetedi", - deıdi Halyk Finance Taldaý ortalyǵynyń sarapshysy Saltanat Igenbekova.
Ulttyq statısıka búrosynyń dereginshe, NKI ósimi jyl basynan sáýir aıyna deıin 13,7%-dy quraǵan.
"Alaıda bul ósimniń edáýir bóligi ótken jyldyń tómen bazalyq kórsetkishteri áserinen týyndaǵan. Memlekettik shyǵyndar men jeke úı qurylysy shyǵyndaryn alyp tastaǵanda ınvestısıalar 2,6%-ǵa tómendedi. Ónerkásip salasyndaǵy ınvestısıalar 2,5%-ǵa azaıdy, ásirese qurylys sektorynda NKI kólemi 14,2%-ǵa tómendedi (2024 jyly kerisinshe, 63,3%-ǵa ósken edi)", - deıdi maman.
Ónerkásiptegi ósimniń tómendeýiniń basty sebebi – taý-ken óndirisindegi ınvestısıalardyń azaıýy. Bul sala ónerkásiptik NKI-diń shamamen jartysyn (47,4%) qamtıdy. Ásirese, munaı-gaz sektorynda 35,9%-ǵa ınvestısıalardyń qysqarýy baıqalady. Munyń basty sebebi – Teńiz kenishindegi iri munaı jobalarynyń aıaqtalýy.
Degenmen, óńdeýshi ónerkásipte ınvestısıalardyń edáýir ósimi tirkelgen:
- metalýrgıa – 13,7%-ǵa,
- hımıalyq ónimder – 62%-ǵa,
- tamaq óndirisi – 26%-ǵa,
- munaı óńdeý – 110,5%-ǵa ósken.
"Investısıalar negizinen ǵımarattar men qurylys nysandaryna baǵyttalsa (27,6%-ǵa ósken), jabdyqtar men tehnıkalyq jańartýǵa salynǵan qarjy kerisinshe, 7,6%-ǵa azaıdy. Bul bir jaǵynan shıkizat sektoryndaǵy iri jobalardyń aıaqtalýymen baılanysty bolsa, ekinshi jaǵynan tehnologıalyq jańartýǵa degen ınvestısıalyq belsendiliktiń tómendigin bildiredi. Investısıalardyń 54,3%-yn shaǵyn kásiporyndar qamtamasyz etken (ósim 16,5%), al iri kásiporyndardyń úlesi (32,8%) 3,9%-ǵa qysqarǵan. Jalpy alǵanda, bul úrdis jeke kásipkerlik pen óndiristik sektorlarǵa ınvestısıa tartýdyń mańyzdylyǵyn arttyryp, ekonomıkanyń turaqty ósimi úshin qolaıly jaǵdaı qalyptastyrý qajettigin kórsetedi", - deıdi Saltanat Igenbekova.
Aıta ketsek, buǵan deıin saıtymyzda "Alty el teris aınaldy". Munaıdy burqyratyp óndirip jatqan Qazaqstan kútpegen jaǵdaıǵa tap boldy" degen maqala jarıalanǵan bolatyn.
