2025 جىلدىڭ ءقاڭتار-ساۋىر ايلارىندا نەگىزگى كاپيتالعا سالىنعان ينۆەستيسيالار (نكي) 13،7%-عا ارتىپ، جالپى كولەمى 4،4 ترلن تەڭگەگە جەتتى. كۇنى كەشە ۇكىمەت وسىنداي كوزدى قۋانتاتىن ەسەپپەن ءبولىستى. الايدا ساراپشىلار بۇل ەسەپتەن تومپاق تۇستى انىقتادى. سويتسەك، بۇل اراداعى ءوسىم، نەگىزىنەن، بيۋدجەت ەسەبىنەن ءتۇزىلىپ وتىر ەكەن، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
"شىنتۋايتىندا، جەكەمەنشىك ينۆەستيسيا بىلتىرعى وسىنداي كەزەڭمەن سالىستىرعاندا 1،6%-عا، كەرىسىنشە كەمىگەن. ال بيۋدجەتتەن اقشا قۇيۋ ءۇش ەسەگە ارتقان: 373-تەن 966 ملرد تەڭگەگە دەيىن. ناتيجەسىندە، جالپى ينۆەستيسيا قۇرىلىمىنداعى مەملەكەتتىك قارجىنىڭ ۇلەسى سوڭعى جىلدارداعى ەڭ جوعارى دەڭگەيگە جەتىپ، 22،1%-دى قۇرادى. بۇرىنعى ۇقساس كەزەڭدەردە بۇل كورسەتكىش 11،1%-دان اسپايتىن ەدى"، دەپ جازادى Tengenomika Telegram ارناسىنىڭ اۆتورى.
بيۋدجەت اقشاسىنىڭ باسىم بولىگى مىنا وڭىرلەرگە ينۆەستيسيالاندى:
- استانا - 138 ملرد تەڭگە، الماتى - 127 ملرد جانە تۇركىستان وبلىسى - 96 ملرد تەڭگە.
الايدا اتالعان ايماقتارداعى جالپى ينۆەستيسيا كولەمىندە بيۋدجەت ۇلەسى رەسپۋبليكالىق ورتاشا كورسەتكىشتەن ءسال عانا جوعارى. بۇل – اتالعان وڭىرلەردەگى جەكە جانە وزگە دە مەملەكەتتىك ەمەس قارجىنىڭ بەلسەندىلىگىنەن تۋىنداعان ناتيجە.
- بيۋدجەت اقشاسى از جۇمسالعان وڭىرلەر – ۇلىتاۋ (5 ملرد تەڭگە)، سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى (11 ملرد) جانە باتىس قازاقستان وبلىسى (21 ملرد).
بىزدە ينۆەستيسيا جاعىنان بيۋدجەت اقشاسىنا "ابدەن جاتىپ العان" وڭىرلەردە بار ەكەن: ماسەلەن، اقمولا وبلىسىندا بيۋدجەتتىك قاراجاتتىڭ ۇلەسى جالپى ينۆەستيسيا كولەمىنىڭ 41%-ىن، قىزىلوردا وبلىسىندا 38%-ىن، ال شىعىس قازاقستان وبلىسىندا 37%-ىن قامتيدى.
"مۇنداي كورسەتكىشتەر جاي عانا بيۋدجەت قولداۋىن ەمەس، وڭىرلەردىڭ جەكە ينۆەستورلار ءۇشىن تارتىمدىلىعى وتە تومەن ەكەندىگىن ايقىن بايقاتاد"»، - دەيدى ەكونوميست رۋسلان سۇلتانوۆ.
بيۋدجەت ەسەبىنەن سالىنعان قارجىنىڭ 80%-دان استامى مىنا بەس نەگىزگى باعىتقا جۇمسالعان:
- ءبىلىم سالاسى، ونىڭ ىشىندە "جايلى مەكتەپتەر" جوباسى – 41%؛
- كولىك ينفراقۇرىلىمى (اۆتوموبيل جولدارى) – 19%؛
- سۋمەن قامتۋ جانە كارىز جۇيەسى – 9%؛
- ەنەرگەتيكا (ونىڭ ىشىندە جەو) – 8%؛
- دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسى – 5%.
"ەگەر جىلدىڭ العاشقى ءتورت ايىندا بيۋدجەتتىك ينۆەستيسيالاردىڭ ۇلەسى جالپى ينۆەستيسيا كولەمىنىڭ 22،1%-ىن قۇراسا، جىل سوڭىنا قاراي بۇل كورسەتكىش 40-45%-عا دەيىن ءوسۋى ابدەن مۇمكىن. بۇل تەك رەسمي بيۋدجەتتىك قاراجاتتاردىڭ كولەمى عانا – وعان دامۋ ينستيتۋتتارىنان (قازاقستاننىڭ دامۋ بانكى، فرپ، "دامۋ" قورى جانە باسقالار) بەرىلەتىن جەڭىلدەتىلگەن نەسيەلەر، سونداي-اق كۆازيمەملەكەتتىك سەكتور قارجىسى (سوڭعى جىلدارى ونىڭ ۇلەسى 20-22%-دان اساتىن) كىرمەگەن. بۇنىڭ بارلىعىن قوسا ەسەپتەگەندە، ەلدەگى ينۆەستيسيالىق بەلسەندىلىكتىڭ باسىم بولىگىن مەملەكەت تىكەلەي نەمەسە جاناما تۇردە قامتاماسىز ەتىپ وتىرعانىن اڭعارامىز. قازىرگى بيۋدجەت تاپشىلىعى جاعدايىندا جەكە كاپيتالدى ىعىستىرۋعا جول بەرمەي، بىرتىندەپ نارىقتىق مەحانيزمدەرگە نەگىزدەلگەن تۇراقتى وسىمگە كوشۋ قاجەتتىگىن ەسكەرۋ ماڭىزدى"، - دەيدى ول.
بۇل پىكىرمەن Halyk Finance ساراپشىلارى دا كەلىسەدى. ولاردىڭ ەسەپتەۋى بويىنشا، مەملەكەتتىك شىعىندار مەن جەكە ءۇي قۇرىلىسى شىعىندارىن الىپ تاستاعاندا ينۆەستيسيالار، كەرىسىنشە 2،6%-عا تومەندەگەن.
"مەملەكەتتىك قاراجاتتى الىپ تاستاعان جاعدايدا ينۆەستيسيا كولەمى تومەندەپ، جەكە سەكتوردىڭ ينۆەستيسيالىق بەلسەندىلىگى السىرەگەنىن بايقايمىز. ينۆەستيسيا كوزدەرى قۇرىلىمىندا مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىڭ ۇلەسى ارتىپ، كومپانيالاردىڭ ءوز قاراجاتى مەن قارىزعا الىنعان قارجى ۇلەسى قىسقارعان. بۇل رەتتە ينۆەستيسيا ءوسىمى، نەگىزىنەن، قۇرىلىس سالاسىنا تيەسىلى بولسا، جابدىقتار مەن تەحنولوگيالارعا سالىنعان ينۆەستيسيالار كولەمى، كەرىسىنشە قىسقارعان. بۇگىنگى ديناميكا ەكونوميكانى تەحنولوگيالىق جاڭارتۋ جانە مودەرنيزاسيالاۋ باعىتىنداعى ينۆەستيسيالىق بەلسەندىلىكتىڭ تومەندىگىن كورسەتەدى"، - دەيدى Halyk Finance تالداۋ ورتالىعىنىڭ ساراپشىسى سالتانات يگەنبەكوۆا.
ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ دەرەگىنشە، نكي ءوسىمى جىل باسىنان ءساۋىر ايىنا دەيىن 13،7%-دى قۇراعان.
"الايدا بۇل ءوسىمنىڭ ەداۋىر بولىگى وتكەن جىلدىڭ تومەن بازالىق كورسەتكىشتەرى اسەرىنەن تۋىنداعان. مەملەكەتتىك شىعىندار مەن جەكە ءۇي قۇرىلىسى شىعىندارىن الىپ تاستاعاندا ينۆەستيسيالار 2،6%-عا تومەندەدى. ونەركاسىپ سالاسىنداعى ينۆەستيسيالار 2،5%-عا ازايدى، اسىرەسە قۇرىلىس سەكتورىندا نكي كولەمى 14،2%-عا تومەندەدى (2024 جىلى كەرىسىنشە، 63،3%-عا وسكەن ەدى)"، - دەيدى مامان.
ونەركاسىپتەگى ءوسىمنىڭ تومەندەۋىنىڭ باستى سەبەبى – تاۋ-كەن وندىرىسىندەگى ينۆەستيسيالاردىڭ ازايۋى. بۇل سالا ونەركاسىپتىك نكي-دىڭ شامامەن جارتىسىن (47،4%) قامتيدى. اسىرەسە، مۇناي-گاز سەكتورىندا 35،9%-عا ينۆەستيسيالاردىڭ قىسقارۋى بايقالادى. مۇنىڭ باستى سەبەبى – تەڭىز كەنىشىندەگى ءىرى مۇناي جوبالارىنىڭ اياقتالۋى.
دەگەنمەن، وڭدەۋشى ونەركاسىپتە ينۆەستيسيالاردىڭ ەداۋىر ءوسىمى تىركەلگەن:
- مەتاللۋرگيا – 13،7%-عا،
- حيميالىق ونىمدەر – 62%-عا،
- تاماق ءوندىرىسى – 26%-عا،
- مۇناي وڭدەۋ – 110،5%-عا وسكەن.
"ينۆەستيسيالار نەگىزىنەن عيماراتتار مەن قۇرىلىس نىساندارىنا باعىتتالسا (27،6%-عا وسكەن)، جابدىقتار مەن تەحنيكالىق جاڭارتۋعا سالىنعان قارجى كەرىسىنشە، 7،6%-عا ازايدى. بۇل ءبىر جاعىنان شيكىزات سەكتورىنداعى ءىرى جوبالاردىڭ اياقتالۋىمەن بايلانىستى بولسا، ەكىنشى جاعىنان تەحنولوگيالىق جاڭارتۋعا دەگەن ينۆەستيسيالىق بەلسەندىلىكتىڭ تومەندىگىن بىلدىرەدى. ينۆەستيسيالاردىڭ 54،3%-ىن شاعىن كاسىپورىندار قامتاماسىز ەتكەن (ءوسىم 16،5%)، ال ءىرى كاسىپورىنداردىڭ ۇلەسى (32،8%) 3،9%-عا قىسقارعان. جالپى العاندا، بۇل ءۇردىس جەكە كاسىپكەرلىك پەن وندىرىستىك سەكتورلارعا ينۆەستيسيا تارتۋدىڭ ماڭىزدىلىعىن ارتتىرىپ، ەكونوميكانىڭ تۇراقتى ءوسىمى ءۇشىن قولايلى جاعداي قالىپتاستىرۋ قاجەتتىگىن كورسەتەدى"، - دەيدى سالتانات يگەنبەكوۆا.
ايتا كەتسەك، بۇعان دەيىن سايتىمىزدا "التى ەل تەرىس اينالدى". مۇنايدى بۇرقىراتىپ ءوندىرىپ جاتقان قازاقستان كۇتپەگەن جاعدايعا تاپ بولدى" دەگەن ماقالا جاريالانعان بولاتىن.
