Небары 16 жастағы Астана тұрғыны Нұрсұлтан (аты өзгертілді) бір жылға жуық уақыт бойы темекі шегіп жүрді. Оның айтуынша, темекіні тастау өте қиынға соққан, өйткені электронды темекі кәдімгі темекі сияқты жағымсыз иіс қалдырмайды.
«Иә, бұл денсаулыққа кері әсер етеді. Кейде бас ауруы пайда болады, әсіресе түнде немесе бір уақытта кофе ішіп, вейп шексеңіз, бастың солқылдап әкететіні бар. Сіз, сондай-ақ ұйқысыздықты сезінуіңіз мүмкін. Бұл белгілер бастан міндетті түрде өтеді, ал егер дәл ұйықтар алдында темекі шекпесеңіз, онда оңай әрі жақсы ұйықтайсыз. Бірақ бас ауруы денедегі басқа сезімдермен де байланысты, сондықтан вапингтің өзі бас ауруының жалғыз факторы емес», - дейді ол.
Тағы бір сұхбаттасымыз өзінің ұйқысы бұзылмағанын және басы ауырмағанын жеткізді. Бірақ 17 жасар Марина (аты өзгертілді) электронды шылымның зиянын жақсы түсінсе де, одан бас тарта алмаған.
18 жастағы Аяулым да (аты өзгертілді) темекіні көп шеккен кезде, бас ауруы пайда болатынын айтады. Айтпақшы, бойжеткен бүгінде темекіге тәуелділіктен арылған.
«Қанша темекі шегетініңізді бақылау қиын. Әсіресе, уақыт өте келе темекіні тұтынуыңыз жиілей береді. Иә, темекі шегу тістерге де, оның эмальіне да әсер етеді, мысалы менің досымның тістері қатты нашарлап кетті. Ал өзімнің тамағым ауырады. Бірақ мынаны ескеру керек, мен ол кезде қатты күйзеліске түскен күндері темекі шегетінмін, тамақты әрең ішіп-жейтін едім. Шын мәнінде, осы себептерден соң, темекі шегуді тоқтаттым. Темекі, сондай-ақ концентрацияны төмендетеді екен. Ал иістің кесірінен көптеген адамдарда аллергия немесе жүрек айну бар», - деп мойындайды Аяулым.
Асқаржан (аты өзгертілді) да өзінің вейпингке тәуелділігі бір жыл бұрын достары темекі тартып жүргенін көрген соң пайда болғанын атап өтті. Түрлі-түсті және шабдалы хош иісі бар вейп жас жігіттің назарын аударған, содан кейін ол темекіні қоя алмапты.
«Бастапқыда мен вейпке ойыншық сияқты қарадым, мен оны кез келген уақытта тастаймын деп ойладым. Достарым шылым шегетін, мен қызығатынмын. Бір жылдан астам уақыт бойы күн сайын темекі шегіп жүрдім. Бас ауруымен қатар, қорқыныш сездіретін ентігу, кеуде ауыруы, жүрек айнуы болды. Спортшы ретінде бұл мені қатты мазалады. Бас тарту қиын болды. Мен үш ай бойы темекі шекпедім. Осылайша қойып кеттім», - деп бөлісті 17 жастағы жігіт.
Биылғы 18 мамырда ҚР Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметінде өткен баспасөз мәслихатында Денсаулық сақтау министрлігі Медициналық көмекті ұйымдастыру департаменті директорының орынбасары Гүлнәр Сәрсенбаева хош иістендіргіштері бар вейптер адамның денсаулығына зиян тигізетінін айрықша атап өтті. Оның пайымынша, бүгінгі күннің ең үлкен қауіпі – осы вейптер. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы деректері бойынша, вейптердің 16 000-ға жуық дәмі белгілі. Бұл тажал жаңа төртінші ұрпақтың тыныс алу жолдарының эпителийін зақымдауы және тіндердің гипоксиясын тудыруы мүмкін, сонымен бірге жоғары концентрациялы аэрозольдерді шығаруға мүмкіндік береді. Темекі түтініне ұқсас формальдегидтің әсері де байқалды.
Сәрсенбаеваның айтуынша, зерттеулер кәдімгі темекі алмастырғыштардың жоғары уыттылығын көрсетеді.
«Вейпинг пен электронды темекіні тұтынудың жоғары деңгейі никотинге тәуелділердің жаңа буынын қалыптастырып, денсаулыққа зиянды әсер етуінің жоғары көрсеткіштеріне жеткізуі мүмкін», - деп ескертеді ол.
Дәрігердің пікірінше, тыныс алу органдары вейпестерді тұтынудан ең көп зиян шегеді.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының тағы бір мәліметіне сүйенсек, вейп пайдаланушылары, тәжірибе көрсеткендей, қазіргі кезде дәстүрлі темекі шегушілерден екі есе көп. Вапесті қолдану өкпе жасушаларына кері әсерін тигізіп, жастар арасында респираторлық аурулардың көбеюіне септесіп, пародонт ауруларының қаупін арттыратыны сөзсіз.
«Сондай-ақ, Қазақстанда тыныс алу органдарының ауруларынан болатын өлім-жітім қан айналымы жүйесі ауруларынан кейін екінші орында тұрғанын ескерген жөн. Бүгінде 300 мыңға жуық азамат респираторлық аурулармен есепте тұр», - деп қосты ол.
Айта кетейік, қазақ жұртшылығы жастардың электронды темекіні пайдалануына байланысты бірнеше жылдан бері дабыл қағып келеді. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, Қазақстанда вейптерді қолдану көрсеткіші күн санап артып келеді, олардың көпшілігін кәмелетке толмағандар пайдаланады. Соңғы жылдары өсім 17,6 пайызды құрады. Бұл сандарды Ұлттық ғылыми медициналық орталықтың басқарма төрағасы, Еуразиялық респираторлық қоғамның атқарушы директоры, өкпе ауруларының хирургы Абай Байгенжин айтты.
«Вэйптерді мультфильм кейіпкерлері ретінде стилизациялау, кәмпит сияқты өндірушілердің балаларымыз бен жасөспірімдерімізді никотин тұтынуға тартуға бағытталған айлаларының пайдакүнемдік сипаты айқын байқалады. Бұл жағымсыз үрдіс жалғаса беретін болса, болашағымыздың денсаулығы үшін дабыл қағуға тура келеді», - деп санайды дәрігер.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының классификациясына сәйкес, электронды темекілер мен вейптер түрлері мен дәмдері әртүрлі болғанымен, залалы бірдей. Қазақстан санитарлық-эпидемиологиялық қызметінің зерттеуіне сүйенсек, вейптердің құрамындағы никотин темекіге қарағанда 68-70 есе көп. Бұл ретте электронды темекіні қолдануға көптеген қоғамдық орындарда, мекемелерде тыйым салынбайды. Өйткені, ол басқаларға зиян келтірмейді деп есептеледі. Бәлкім, дәл осы түсінік көпшілікке вейптер соншалықты қорқынышты емес деп ойлауға мүмкіндік береді. Сондықтан электронды темекіні пайдалануға тыйым салуды енгізу қажеттілігі жедел түрде күн тәртібінде тұр. Ал, барша қазақстандық жастар «буға» тәуелділікке бой алдырып үлгермейінше, билікке шара қолданатын кез келді.
