Экономикалық өсімді тежеуші факторлар қатарына жаһандық дүдамалдылық,мұнай бағасының тұрақсыздығы және инвестициялық белсенділіктің баяулауы жатады, деп хабарлайды Dalanews.kz.
Ұлттық статистика бюросының алдын ала деректері бойынша, 2025 жылдың қаңтар-мамыр айларында ЖІӨ 6,0% өсті, бұл жаһандық тұрақсыздық жағдайында тіркелген экономикалық өсімнің айтарлықтай жоғары көрсеткіші болып саналады.
"Бұл өсім негізінен ЖІӨ-нің 60%-дан астамын құрайтын негізгі салалардағы өндірістің физикалық көлемінің өзгеруін көрсететін қысқа мерзімді экономикалық көрсеткіштің (ҚЭИ) динамикасымен байланысты. Бес айдың нәтижесі бойынша ҚИЭ соңғы 10 жылдағы жылдық 8,6% тарихи максимумға жетті. Бұл серпін ЖІӨ өсіміне негіз болып, бірақ экономикалық дамудың соңғы көрсеткішіне мына факторлар кешені әсер етті: өсу көздері, бюджеттік саясат, тауарлық конъюнктура және сыртқы экономикалық жағдайлар. Өнеркәсіптің барлық салаларында өсу қарқынының артуы байқалды. Өсім драйверлері көлік (жылдық +23,1%) және құрылыс (+15,4%) болды, бұл 2025 жылдың барлық 5 айында екі таңбалы өсім қарқынын көрсетті", - дейді Halyk Finance Талдау орталығының сарапшысы Салтанат Игенбекова.
ЖІӨ-нің 16,5%-ын құрайтын сауда саласы жыл басындағы аздап бәсеңдеуден кейін өз өсімін 7,8% дейін жеделдетті. Өсім драйвері көтерме сауда (+8,3%), негізінен азық-түлікке жатпайтын және өнеркәсіптік тауарлар болды. Көтерме сауданың өсімі, ішінара төмен базалық әсерге байланысты (2024 жылғы қаңтар-мамырда жылдық +2,2%) тау-кен секторының белсенді динамикасы арқылы қолдау тапты. Бөлшек сауда да өсім жеделдеді (+6,5%). Мұнда негізгі үлес азық-түлікке жатпайтын тауарларға деген сұраныспен қамтамасыз етілді, басқалармен қатар, осы кезеңде тұрғын үйді сатып алу-сату мәмілелері санының ұлғаюы, ілеспе тауарлар мен қызметтерге сұраныстың ұлғаюымен қатар жүреді.
Көлік саласы соңғы 9 жылдағы ең жоғары серпінді көрсетті: жылдық 23,1%. Саланың негізгі өсімі жүк айналымының жыл сайынғы 13,6% (негізінен теміржол көлігімен) және жолаушы айналымының 12,9% (негізінен автомобиль көлігі саласында) ұлғаюы есебінен болды. Өнеркәсіптің дамуын жеделдету үшін қосымша ынталандыру мұнай және газ өндіруді жылдық 9,8% кеңейту болды. Сәйкесінше, өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда құбыр арқылы тасымалдау көлемі 18,2% өсті. Сонымен қатар, құбыр арқылы тасымалдау сектордың жалпы кірісінің шамамен үштен бірін қамтамасыз ететін негізгі кіріс көздерінің бірі болып қала береді. Айта кету керек, жүк айналымының кеңеюімен қатар, көлік саласының ерекше жоғары өсуі магистральдық желілер бойынша статистиканы қалыптастыру әдістемесінің өзгеруімен түсіндіріледі.
Құрылыс саласында өсу қарқыны 15,4%-ға жетті. Құрылыс жұмыстарының құрылымында негізгі бөлігін ғимараттардың (орындалған жұмыстардың жалпы көлемінің 45%-ы), тұрғын емес (38%) және тұрғын үйлердің (17%) құрылысы алады. Құрылыс саласының жоғары өсуі саланы мемлекеттік қаржыландырумен қамтамасыз етілуде.
Жалпы өнеркәсіпте 6,4%, оның ішінде тау-кен өндіру өнеркәсібінде – 7,8%, өңдеу өнеркәсібінде – 6,0% жылдық өсім байқалды. Тау-кен өнеркәсібінде негізгі орынды мұнай мен газ алады, жалпы өндірістің 73% құрайды. 2025 жылғы қаңтар-сәуірде мұнай өндіру көлемі өткен жылғы құлдыраудан және 2023 жылы қалыпты өсімнен кейін физикалық мәнде 9,8% өсті, бұл сыртқы нарықтардағы мұнайдың орташа бағасының төмендеуі жағдайында мұнай өндіруші сектордың динамикасын қолдады.
Өңдеу өнеркәсібінде өсім азық-түлік өнімдері (жылдық +10,5%), мұнай өнімдері (+11,3%) және машина жасау (+10,5%) бойынша өсті. Өңдеу өнеркәсібінің ең маңызды саласы (жалпы көлемнің 40%-ы) металлургия өз көрсеткіштерін өзгеріссіз қалдырды.
Ауыл шаруашылығында мал шаруашылығы өнімдері көлемінің 4,2% артуы есебінен жыл сайынғы өсім 4,0%-ды құрады.
Байланыс секторы I тоқсандағы құлдыраудан кейін өсу қарқынын қалпына келтіруде (+2,8%), бұл интернет қызметтерінің 13,9% кеңеюіне байланысты болды. Телекоммуникация қызметтері мен ұялы байланыс осы қызметтер нарығының қанығуымен байланысты төмендеу (тиісінше -16,9%; -1,8%) тіркелді.
"Үкімет 2025 жылғы экономикалық өсімді 5,6% деңгейінде болады деп бағалап отыр, мұндай өсім, негізінен, өңдеуші сектордағы одан арғы қарқын, инфрақұрылымдық жобаларды іске асыру және мұнай өндіруді арттыру есебінен жоспарланады. Дегенмен, жаһандық сын-қатерлер мен әлемдік нарықтардағы құбылмалылық болжамды өсімге қол жеткізуге кері әсер етуі мүмкін. Сонымен қатар, қазіргі уақытта, негізінен, мемлекеттік шығындармен қамтамасыз етілген өсу көздері мен тұрақтылығына қатысты мәселе әлі де бар. Дүниежүзілік банк Қазақстанның экономикалық өсіміне қатысты болжамдарын төмендеу жағына қарай қайта қарап, мұны сыртқы факторлармен де (жаһандық дүдамал күй, сұраныстың әлсіреуі, шикізат бағасының төмендеуі) және ішкі құрылымдық проблемалармен де байланыстырады. Мұнай бағасының ықтимал қатты төмендеуі, жоғары инфляциялық тәуекелдер, салыстырмалы түрде төмен инвестиция және өнімділік жағдайында жалғасатын қатаң монетарлық саясатты қамтитын өсімді тежеуші факторларды ескере отырып, 2025 жылы экономикалық өсім болжамымыз 5,3%-ды құрайды. Жаһандық нарықтағы дүдамал жағдайдың артуы бұрын жасалған экономикалық болжамдардың орындалуына да әсер етеді", - дейді сарапшы.
Бұған дейін мамыр айында елімізде жылдық инфляция жеделдеп, 11,3% болғаны хабарланған.
