الدىمەن ايتىسكەر «سەمەيگە بارعاندا رينات زايىتوۆتى ۇستاپ اكەتىپتى، اكە-شەشەسىن دە قاماپتى» دەگەن سىبىسقا قاتىستى جاۋاپ بەردى.
«كوشەدەن كورگەندەر سولاي ايتقان بولۋى مۇمكىن. راسىندا دا، 12ء-سى كۇنى مەنى سەمەيدە كوشەدە ۇستاپ، قاماماقشى بولدى. مەن جان-جاققا قوڭىراۋ شالدىم. «حالىق شۋلايدى، سول كەرەك پە سەندەرگە» دەدىم. اقىرى بوساتتى.
ول ارادان شىعىپ، وسكەمەنگە بارىپ ەدىم، ول ارادان دا ۇستاپ الدى. تاعى دا قاماماقشى بولدى... نەگىزى، بۇل ارادا ۇلكەن ويىندارى بار وزدەرىنىڭ...»، – دەيدى اقىن.
الايدا قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىنىڭ ءوزىن نە سەبەپتى قۇرىقتاماق بولعانىن اقىن اشىپ ايتپاعان. ءبىزدىڭ بولجاۋىمىزشا، بۇل بىلتىرعى جاعدايعا قاتىستى بولسا كەرەك.
وتكەن جىلى الماتىدا حالىقتان تىزەرلەپ كەشىرىم سۇراپ، پارتيا قۇراتىنىن ايتقان ايتىسكەر تۇتقىندالىپ، ارتىنشا بوساتىلعان ەدى. وسى جاعدايدان كەيىن اقىن كوپتىڭ كوزىنە كورىنبەي كەتكەن. بەلگىلى بولعانداي، سەمەيدە جۇرگەنى انىقتالعان.
سوعان قاراعاندا زايىتوۆتى سەمەيدە تۇتقىنعا الماق بولعان سىڭايلى. الايدا ول تۋرالى كوپشىلىك بىلە بەرمەيدى. «شىنايى» باعدارلاماسىندا اعىنان جارىلعان رينات وسى جايتتى شىم-شىمداپ جەتكىزگەن ءتۇرى بار.
پارتيا قۇرۋدان اينىپ قالعان اقىن ونىڭ سەبەبىن: «مەن ەشبىر وزگەرىستى ادامداردىڭ قانتوگىسىمەن جاسامايمىن» دەپ تۇسىندىرگەن ەدى.
كەيىننەن ءابليازوۆ پەن قوسانوۆقا شۇيلىگىپ، الگى ەكەۋىنىڭ ەلدەن كەشىرىم سۇراۋىن تالاپ ەتكەن.
«ءابليازوۆقا، قوسانوۆقا ايتارىم، ەركەك بولسا ەلدەن كەشىرىم سۇراسىن. ەشقاشان ەشكىمنەن اقشا دا، باسقا دا الىپ، ەلىمدى الداعان ەمەسپىن. سولاي بولىپ قالامىن!
مەن حالىقتى ءوزىم الدانعان وتىرىككە سەندىرگەنىم ءۇشىن ايىپتىمىن. بار كىنام سول. سول ءۇشىن ەكراننىڭ ار جاعىنان ەمەس، حالىقتىڭ الدىندا كەشىرىم سۇرادىم. ول جاساعانىم قىلمىس ەمەس شىعار. ۇلتىم ءۇشىن تۋعانىمدى ولگەنشە دالەلدەپ وتۋگە دايىنمىن! تەك ۋاقىت بەرىڭىزدەر. قالعانىن كەيىن ايتايىن»، – دەگەن ەدى زايىتوۆ.
حەيتەرلەردى كىم ايتاقتاتىپ وتىر؟
زايىتوۆ جەلىدە ءوزىن جاماندايتىن حەيتەردى ۇستاپ العانىن ايتتى. ءبىراق الگى ادام اقىنعا ءوز ءىسى ءۇشىن وكىنبەيتىنىن بەتىنە ايتىپتى.
– جەلىگە كوپ كىرمەيمىن. ويتكەنى ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە، ودان اتا-انامنىڭ جۇرەگى اۋىرادى. مەنى جاماندايتىندار دا بار. كەيىن ولاردى حەيتەر دەپ اتايتىنىن ءبىلدىم. ماسەلەن، ءبىر رەپەرلەردى كورسەتەدى، سودان مەنى كورسەتەدى، ءسويتىپ، بۇلار – نايماندار، وسىنداي ناشار جىگىتتەر»، – دەيدى. بۇكىل نايمانعا ءسوز ءتيىپ تۇرعان سوڭ الگىنى تاۋىپ الدىم.
سويتسەم: «مەن حەيتەرمىن، بۇل مەنىڭ جۇمىسىم، وندا تۇرعان تۇك جوق» دەپ بەتىمە باجىرايىپ قاراپ تۇر. سوندا اقشاعا جامانداپ بەرەدى ەكەن ادامدى. سونداي دا قىزمەت تۇرلەرى بار ەكەن. ارينە، ونىڭ ارتىندا كىمدەر تۇرعانىن بىلەمىن عوي. ول تەك ورىنداۋشى عانا، سودان وعان كوپ شۇيلىكپەدىم.
سول سەكىلدى ءبىرجان بايتۋوۆ تا وتكەندە مەنى جامانداپ سۇحبات بەرىپتى. قاسىمداعى جىگىتتەر «اناعان جاۋاپ بەرمەيسىڭ بە؟» دەيدى. ءبىراق مەن بىلەمىن عوي ونىڭ ارتىندا كىم تۇرعانىن. سوندىقتان ءۇنسىز قالدىم. «يت ۇرەدى، كەرۋەن كوشەدى» دەگەن...
«جىل ادامى؟». ول اتاققا لايىق بولۋ كەرەك
سونداي-اق «جىل ادامى» دەگەن اتاق بەرىلگەندە زايىتوۆ بۇعان نەگە رازى بولماعانىن ايتتى.
ەسكە سالساق، بىلتىر زايىتوۆ وتاندىق باسىلىمنىڭ تاڭداۋى بويىنشا «جىل ادامى» دەپ تانىلعان. الايدا ايتىسكەر اقىن بۇعان وزىنەن گورى باسقا ازاماتتاردىڭ لايىعىراق ەكەنىن ايتادى.
«جىل ادامى» سول اتاققا لايىق بولۋى كەرەك. جالپاق تىلمەن ايتقاندا، «اقىماقتىعىمەن» ءوزى بارىپ قانا تۇسپەي، ارتىنان بالەنباي ميلليون ادامدى ەرتىپ، تاقىرعا وتىرعىزعان ادامدى قالاي «جىل ادامى» دەيدى (اقىن بۇل ارادا ءامىرجان قوسانوۆقا داۋىس بەرۋدى ۇندەپ، ساياساتكەردىڭ سايلاۋالدى ناۋقانىنا اتسالىسقانىن مەڭزەپ وتىر. رەد).
حالىقتىڭ الدىنداعى ازعانتاي ابىرويىمدى اپاردىم دا، ءبىر قورقاق الاياقتىڭ ءوز دەگەنىنە جەتۋ جولىنا قۇربان ەتتىم.
مىنە، سول جىلى ماعان «جىل اقىماعى»، «جىل اڭقاۋى» دەگەن اتاق بەرۋگە بولار ەدى. مىسالى، مەن ءۇشىن قىتايعا قارسى تۇرعان ادامدار «جىل ادامى» بولدى، اقش-قا بارىپ قازاقتىڭ كوك تۋىن جەلبىرەتكەن ديماش – «جىل ادامى». دەگەنىنە جەتە العان ادامدار وسىنداي اتاققا لايىق، – دەيدى زايىتوۆ.
اقىن ساياساتپەن قوش ايتىسپايدى
ايتىسكەر ساياساتپەن اينالىسۋعا ءالى دە دامەلى. پارتيا قۇرماق اۋسەلەسى جۇزەگە اسپاسا دا، زايىتوۆ كۇندەردىڭ-كۇنى ساياساتقا قايتا اينالىپ سوقپاق.
«الدا ساياساتپەن اينالىسپايمىن دەپ ايتا المايمىن، ويتكەنى ساياسات ءبارىبىر مەنىمەن اينالىسادى. پارتيا قۇرامىن دەگەن ويىم بولىپ ەدى...
كەز كەلگەن ۋاقىتتا مەن ويىمدى اشىق ءارى ەركىن بىلدىرە بەرەمىن. ال ءقازىر «نەگە ميتينگىگە بارمايمىن، نەگە ساياساتتان جىراقتاپ كەتتىم» دەگەنگە كەلسەك، مەن بۇل باعىتتا نە ىستەسەم دە ول حالىققا پايدا اكەلمەيدى، سوعان كوزىم جەتىپ تۇرعاندىقتان، ازىرگە تىنىشپىن»، – دەيدى اقىن.
ايتىسكەرلەر اراسىندا الاۋىزدىق بار ما؟
«ايتىستا ەكى كوماندا بارى، بىرەۋى بەكبولات تىلەۋحانعا، بىرەۋى ءجۇرسىن ەرمانعا تيەسىلى ەكەندىگى تۋرالى» الىپقاشپا سوزگە قاتىستى دا رينات زايىتوۆ پىكىر ءبىلدىردى.
ول بۇل ەكى كوماندا قاتارىنا ءوزىنىڭ جاتپايتىنىن، سوندىقتان بۇل ءسوزدى نە راستاپ، نە جوققا شىعارا المايتىندىعىن جەتكىزدى.
«مەنىڭ ويىمشا، بەكبولات تىلەۋحان دا، ءجۇرسىن ەرمان دا وزدىگىنەن ايتىسقا ىقپال ەتكىسى كەلىپ، ۇستەمدىگىن جۇرگىزگىسى كەلىپ وتىرعان ادامدار ەمەس. ءبىر انىعى – ايتەۋىر بىرەۋ ءوز ساياسي باعدارلاماسىنا «ايتىستى» قۇرال رەتىندە پايدالانعىسى كەلەدى.
ياعني ماقتاتقىسى كەلگەن ادامدى ماقتاتىپ، جامانداتقىسى كەلگەن ادامدى جامانداتىپ دەگەندەي...
ال مەن ونداي ويىن ويناعىم كەلمەيدى. بۇل ەكى ادامعا دا جەك كورۋشىلىك سەكىلدى سەزىمىم جوق، ەكەۋىن دە قۇرمەتتەيمىن. ەكى جاقتا جۇرگەن اقىندارمەن دە ارالاسامىن، سويلەسەمىز.
جالپى، ءاۋ باستا، مەنىڭ تەاتردان كەتىپ، «ايتىسقا» كەلۋىمنىڭ سەبەبى ۇجىم ىشىندەگى ۇساق-تۇيەك اڭگىمەگە قاتىسقىم كەلمەۋىنەن ەدى. راسىندا دا، 2000 جىلداردىڭ باسىندا ايتىستا ينديۆيدۋاليزم جاقسى دامىدى. كەيىن «ايتىس» ساياسي قۇرالعا اينالعاننان كەيىن ايتىسكەرلەر ەرىكسىز توپتالا باستادى. بىر-بىرىنە ايدار تاعىپ، جالا جابا باستادى. ءسويتىپ، بەرەكە كەتكەن سوڭ مەن دە ودان الشاقتاي بەردىم...»، – دەيدى ول.
اقىن «ايتىستى» وزىنشە جاساعىسى كەلىپ جۇرگەنىن، وسىنداي ءبىر تىڭ جوباسى بارىن دا ايتتى. بۇل جوبا ەلدى ەلەڭ ەتكىزەتىنىنە زايىتوۆ سەنىمدى.
«ءقازىر ايتىسكەرلەر اراسىندا مىنانداي ءبىر ءۇردىس بار. ولار توپقا بولىنگەن. سودان كەيىن «ايتىس» وتكىزسە ءبىر توپ وعان باسقالارىن شاقىرمايدى، تەك ءوزىنىڭ توبىنداعىلاردى شاقىرادى.
ال مەن ۇيىمداستىراتىن «ايتىستا» بارلىق توپ وكىلدەرىنىڭ ايتىسكەرلەرى قاتىسادى، ونىڭ ءارقايسىسىنىڭ ءوز شىندىعى بار. ونىڭ ءبارىن حالىق ەستۋى كەرەك دەپ بىلەمىن. اركىم ءوزىن حالىق الدىندا دالەلدەسىن. ودان كەيىن مەن ايتىسكەرلەردىڭ ساحناداعى وتىرىسىن، تاعى باسقاسىن باسقاشا وزگەرتكىم كەلەدى. جاڭا ستاندارت ەنگىزگىم كەلەدى...»، – دەيدى ول.
