تۇيەمويناق ارالىنداعى «ولىمنەن دە كۇشتى» مونۋمەنتىنىڭ جانىنا جينالعان جۇرتشىلىقتىڭ قاتارى بيىل دا قالىڭ ەكەن. اتالعان شاراعا شىعىس ءوڭىرى مەن الىس-جاقىن شەت ەلدەردەن، اتاپ ايتقاندا، جاپونيا مەن پاكىستاننان، رەسەيدەن كەلگەن قوناقتار بار، بارلىعى 25 مىڭنان استام ادام قاتىستى. مارتەبەلى مەيماندار ازالى مونۋمەنتكە گۇل شوقتارىن قويىپ، پوليگون قۇرباندارىن ءبىر مينۋتتىق ۇنسىزدىكپەن ەسكە الدى.
«بەيبىتشىلىك» اكسياسىنا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ باس حاتشىسى پان گي مۋن ارنايى جولداۋىن جولداعان ەكەن. «بۇگىندە الەم حالقى قازاقستانداعى سەمەي پوليگونىنىڭ جابىلعان ساتىنەن بەرى شيرەك عاسىر بولعانىن اتاپ وتۋدە. قازاقستان پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ ارقاسىندا بۇل كۇن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىن، مۇشە مەملەكەتتەردى، ۇكىمەتارالىق جانە ۇكىمەتتىك ەمەس ۇيىمداردى، جاستار جەلىلەرى مەن باق-تى مەيلىنشە ءقاۋىپسىز الەم قۇرۋدىڭ قۇندى قادامى رەتىندە يادرولىق سىناقتارعا تىيىم سالۋ قاجەتتىلىگى جونىندەگى اعارتۋ مەن اقپاراتتاندىرۋدى بەلسەندى جۇرگىزۋگە ۇندەيدى.
«مەن يادرولىق قارۋدان ازات، بەيبىتشىلىككە ۇمتىلعان قازاقستاندىقتاردىڭ باتىلدىعىن ءبولىپ قارايمىن. بارلىق ەلدەر مەن حالىقتاردى باس اسسامبلەيانىڭ 20 جىل بۇرىن قابىلداعان يادرولىق سىناقتارعا تىيىم سالۋدى تەگىس قامتۋ تۋرالى كەلىسىمىنىڭ كۇشىنە ەنۋىنە تەز ارادا قول جەتكىزۋگە شاقىرامىن!»، – دەلىنگەن بۇۇ باس حاتشىسىنىڭ جولداۋىندا.
ءوڭىر باسشىسى دانيال احمەتوۆ ءوزىنىڭ بايانداماسىندا مەملەكەتتىڭ جاھاندىق انتيادرولىق باستاماسى حالىقارالىق بەيبىتشىلىك پەن قاۋىپسىزدىكتى نىعايتۋعا كۇش جۇمساۋىنان ايقىن كورىنەتىنىن اتاپ ايتتى.
– جاس قازاقستان مەملەكەتى وسىدان 25 جىل بۇرىن – بۇكىل الەم ەلدەرىن بەيبىت ءومىر سۇرۋگە شاقىرۋدىڭ تەڭدەسسىز ۇلگىسىن كورسەتتى. الەمدەگى 4ء-شى يادرولىق ارسەنالدان ءوز ەركىمەن باس تارتتى. ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ سىناق پوليگونىن جابۋ تۋرالى جارلىعى يادرولىق دەرجاۆالار باسشىلارىنا تاعىلىم بولدى. بۇگىنگى قازاقستان – يادرولىق قارۋسىز الەم جولىنداعى قادامداردىڭ بۇكىل الەم مويىنداعان كوشباسشىسى. بەرەكە مەن بىرلىكتى، تىنىشتىق پەن تاتۋلىقتى مۇرات ەتكەن حالقىمىز ماقساتىنا جەتتى، ءبىر كەزدەگى ۇرەي دالاسى بەيبىتشىلىكتىڭ التىن بەسىگىنە اينالدى. بۇل – ءبىز ءۇشىن زور ماقتانىش. بۇگىنگى اكسيا دۇنيەجۇزى ەلدەرىن، ورتاق ماقساتتى ىسكە اسىرۋعا شاقىرۋدىڭ تاعى ءبىر انىق كورىنىسى. حالىقارالىق قاۋىمداستىق الەمدىك كوشباسشى رەتىندە تانىلعان نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ ءىس-قيمىلىن جوعارى باعالايدى. شىعىسقازاقستاندىقتار – جويقىن قارۋدىڭ قۋاتىن باستان وتكەرگەندىكتەن دە يادرولىق قارۋسىزدانۋ سالاسىنداعى باستامانىڭ ەڭ بەلسەندى جاقتاۋشىلارى. ءبىزدىڭ ۇلى زامانداسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ بەيبىتشىلىك باستامالارى مەن «الەم. ءححى عاسىر» مانيفەسىندە كورىنىس تاپقان الەمدىك دامۋ ۇستانىمدارى بارلىق ەلدەردە كەڭىنەن قولداۋ تابۋدا، – دەدى وبلىس اكىمى.
بەيبىتشىلىك اكسياسىنا جاپونيادان كەلگەن قوناق، توكيو ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى تەرۋە وكادو يادرولىق قارۋدىڭ زاردابىن جاپپاي تارتقاندىقتان قيراتقىش قارۋدان باس تارتۋ بارلىق ەلدەر ءۇشىن وتە ماڭىزدى ەكەنىن جەتە تۇسىنەتىنىن جەتكىزدى.
– سەمەي مىسالىنان ءبىرتۇتاس ەلدىڭ تۇرعىندارى زارداپ شەككەن ەل قاۋىپسىزدىگىنىڭ كولەڭكەلى جاعىن كورۋگە بولادى. سىزدەردىڭ ەلدەرىڭىز وتە جوعارى يادرولىق الەۋەتتەن ءوز ەركىمەن باس تارتتى! كەلەسى جىلى قازاقستان بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ تۇراقتى ەمەس مۇشەسى بولادى. جانە ءبىزدىڭ ەلدەرىمىز يادرولىق قارۋسىزدانۋ سالاسىندا جوعارى ناتيجەلەرگە قول جەتكىزەدى دەگەن ۇمىتتەمىز، – دەدى تەرۋە وكادو.
اكسيا قاتىسۋشىلارى كەلەشەك ۇرپاق وكىلدەرىنىڭ قازاقستان مەن جاپونيا تۇرعىندارى قاتتى زارداپ شەككەن قاتەلىكتى قايتالامايتىنىنا سەنىم ءبىلدىردى. وسى ورايدا اكسياعا قاتىسۋشىلار وزگە ەلدەردى ەلباسىنىڭ بارلىق الەمدى بەيبىتشىلىككە شاقىرعان باستاماسىنا قولداۋ كورسەتۋگە شاقىردى.
– بۇگىنگى اكسياعا جاستار كوپ جينالدى. بەيبىتشىلىك اكسياسى – ءبىز، جاستار ءۇشىن وتە ماڭىزدى. ويتكەنى، قازاقستان يادرولىق قارۋدان باس تارتقان تۇڭعىش مەملەكەت رەتىندە الەمگە ۇلگى بولىپ وتىر. بارشا الەم حالقىنىڭ ەلىمىزدەن ۇلگى الىپ، ىزگى باستامالارعا قولداۋ كورسەتۋى وتە ماڭىزدى. بۇگىنگى شارانىڭ نەگىزگى ءتىنى وسىندا. تاۋەلسىز ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «اتوم» جوباسىنا قول قويعان بولاتىن. ءبىز، سەمەيلىك جاستار، وسى جوبا اياسىندا جۇمىس اتقارۋدامىز. بۇگىندە سەمەي قالاسىندا 40 مىڭعا جۋىق جاس پەتيسياعا قول قويدى. تۋعان توپىراعىمىزدا 40 جىل اتوم قاسىرەتى ويران سالعاندىقتان، سەمەيلىك جاستار بۇل باستامانىڭ پارقىن جاقسى بىلەدى، سوندىقتان ولار ءاردايىم بەيبىتشىلىكتى قولداۋعا ءازىر، – دەيدى سەمەي قالالىق «سانا» جاستار قوعامدىق ۇيىمىنىڭ جەتەكشىسى ايدوس تولەۋحان.
قازىرگى كەزدە يادرولىق سىناقتاردان زارداپ شەككەن وڭىردە اتوم قۋاتى بەيبىت ماقساتتا قولدانىلۋدا. كۋرچاتوۆ قالاسىندا ۇلتتىق يادرولىق ورتالىق پەن يادرولىق تەحنولوگيالار پاركى بازاسى اياسىندا يننوۆاسيالىق جوبالار جۇزەگە اسىرىلا باستادى. سونداي-اق، اتوم سالاسىن دامىتۋ، ەلدىڭ ەنەرگەتيكالىق قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ، قورشاعان ورتا مەن حالىق دەنساۋلىعىن قورعاۋ مىندەتتەمەلەرى شەشىمىن تاۋىپ، رادياسيا سالدارىنان پايدا بولاتىن ونكولوگيالىق اۋرۋلاردى انىقتاۋ، ەمدەۋ جانە وڭالتۋ بويىنشا راديولوگيالىق مەديسينا كلاستەرىن قۇرۋ جۇمىستارى اتقارىلۋدا.
اكسيادان كەيىن شەتەلدىك عالىمدار مەن ساراپشىلاردىڭ قاتىسۋىمەن يادرولىق قارۋسىزدانۋ مەن اتوم زاردابىنان ارىلۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلاعان ءتۇرلى جيىندار ءوتتى.
دۋمان اناش
دەرەككوزى: "ەگەمەن قازاقستان" گازەتى
