Túıemoınaq aralyndaǵy «Ólimnen de kúshti» monýmentiniń janyna jınalǵan jurtshylyqtyń qatary bıyl da qalyń eken. Atalǵan sharaǵa Shyǵys óńiri men alys-jaqyn shet elderden, atap aıtqanda, Japonıa men Pákistannan, Reseıden kelgen qonaqtar bar, barlyǵy 25 myńnan astam adam qatysty. Mártebeli meımandar azaly monýmentke gúl shoqtaryn qoıyp, polıgon qurbandaryn bir mınýttyq únsizdikpen eske aldy.
«Beıbitshilik» aksıasyna Birikken Ulttar Uıymynyń Bas hatshysy Pan Gı Mýn arnaıy joldaýyn joldaǵan eken. «Búginde álem halqy Qazaqstandaǵy Semeı polıgonynyń jabylǵan sátinen beri shırek ǵasyr bolǵanyn atap ótýde. Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń arqasynda bul kún Birikken Ulttar Uıymyn, múshe memleketterdi, úkimetaralyq jáne úkimettik emes uıymdardy, jastar jelileri men BAQ-ty meılinshe qaýipsiz álem qurýdyń qundy qadamy retinde ıadrolyq synaqtarǵa tyıym salý qajettiligi jónindegi aǵartý men aqparattandyrýdy belsendi júrgizýge úndeıdi.
«Men ıadrolyq qarýdan azat, beıbitshilikke umtylǵan qazaqstandyqtardyń batyldyǵyn bólip qaraımyn. Barlyq elder men halyqtardy Bas Assambleıanyń 20 jyl buryn qabyldaǵan ıadrolyq synaqtarǵa tyıym salýdy tegis qamtý týraly kelisiminiń kúshine enýine tez arada qol jetkizýge shaqyramyn!», – delingen BUU Bas hatshysynyń joldaýynda.
Óńir basshysy Danıal Ahmetov óziniń baıandamasynda memlekettiń jahandyq antıadrolyq bastamasy halyqaralyq beıbitshilik pen qaýipsizdikti nyǵaıtýǵa kúsh jumsaýynan aıqyn kórinetinin atap aıtty.
– Jas Qazaqstan memleketi osydan 25 jyl buryn – búkil álem elderin beıbit ómir súrýge shaqyrýdyń teńdessiz úlgisin kórsetti. Álemdegi 4-shi ıadrolyq arsenaldan óz erkimen bas tartty. Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń synaq polıgonyn jabý týraly Jarlyǵy ıadrolyq derjavalar basshylaryna taǵylym boldy. Búgingi Qazaqstan – ıadrolyq qarýsyz álem jolyndaǵy qadamdardyń búkil álem moıyndaǵan kóshbasshysy. Bereke men birlikti, tynyshtyq pen tatýlyqty murat etken halqymyz maqsatyna jetti, bir kezdegi úreı dalasy beıbitshiliktiń altyn besigine aınaldy. Bul – biz úshin zor maqtanysh. Búgingi aksıa dúnıejúzi elderin, ortaq maqsatty iske asyrýǵa shaqyrýdyń taǵy bir anyq kórinisi. Halyqaralyq qaýymdastyq álemdik kóshbasshy retinde tanylǵan Nursultan Ábishulynyń is-qımylyn joǵary baǵalaıdy. Shyǵysqazaqstandyqtar – joıqyn qarýdyń qýatyn bastan ótkergendikten de ıadrolyq qarýsyzdaný salasyndaǵy bastamanyń eń belsendi jaqtaýshylary. Bizdiń uly zamandasymyz Nursultan Nazarbaevtyń beıbitshilik bastamalary men «Álem. HHİ ǵasyr» manıfesinde kórinis tapqan álemdik damý ustanymdary barlyq elderde keńinen qoldaý tabýda, – dedi oblys ákimi.
Beıbitshilik aksıasyna Japonıadan kelgen qonaq, Tokıo ýnıversıtetiniń profesory Terýe Okado ıadrolyq qarýdyń zardabyn jappaı tartqandyqtan qıratqysh qarýdan bas tartý barlyq elder úshin óte mańyzdy ekenin jete túsinetinin jetkizdi.
– Semeı mysalynan birtutas eldiń turǵyndary zardap shekken el qaýipsizdiginiń kóleńkeli jaǵyn kórýge bolady. Sizderdiń elderińiz óte joǵary ıadrolyq áleýetten óz erkimen bas tartty! Kelesi jyly Qazaqstan BUU Qaýipsizdik keńesiniń turaqty emes múshesi bolady. Jáne bizdiń elderimiz ıadrolyq qarýsyzdaný salasynda joǵary nátıjelerge qol jetkizedi degen úmittemiz, – dedi Terýe Okado.
Aksıa qatysýshylary keleshek urpaq ókilderiniń Qazaqstan men Japonıa turǵyndary qatty zardap shekken qatelikti qaıtalamaıtynyna senim bildirdi. Osy oraıda aksıaǵa qatysýshylar ózge elderdi Elbasynyń barlyq álemdi beıbitshilikke shaqyrǵan bastamasyna qoldaý kórsetýge shaqyrdy.
– Búgingi aksıaǵa jastar kóp jınaldy. Beıbitshilik aksıasy – biz, jastar úshin óte mańyzdy. Óıtkeni, Qazaqstan ıadrolyq qarýdan bas tartqan tuńǵysh memleket retinde álemge úlgi bolyp otyr. Barsha álem halqynyń elimizden úlgi alyp, izgi bastamalarǵa qoldaý kórsetýi óte mańyzdy. Búgingi sharanyń negizgi tini osynda. Táýelsiz elimizdiń tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Nazarbaev «ATOM» jobasyna qol qoıǵan bolatyn. Biz, semeılik jastar, osy joba aıasynda jumys atqarýdamyz. Búginde Semeı qalasynda 40 myńǵa jýyq jas petısıaǵa qol qoıdy. Týǵan topyraǵymyzda 40 jyl atom qasireti oıran salǵandyqtan, semeılik jastar bul bastamanyń parqyn jaqsy biledi, sondyqtan olar árdaıym beıbitshilikti qoldaýǵa ázir, – deıdi Semeı qalalyq «Sana» jastar qoǵamdyq uıymynyń jetekshisi Aıdos Tóleýhan.
Qazirgi kezde ıadrolyq synaqtardan zardap shekken óńirde atom qýaty beıbit maqsatta qoldanylýda. Kýrchatov qalasynda Ulttyq ıadrolyq ortalyq pen ıadrolyq tehnologıalar parki bazasy aıasynda ınovasıalyq jobalar júzege asyryla bastady. Sondaı-aq, atom salasyn damytý, eldiń energetıkalyq qaýipsizdigin qamtamasyz etý, qorshaǵan orta men halyq densaýlyǵyn qorǵaý mindettemeleri sheshimin taýyp, radıasıa saldarynan paıda bolatyn onkologıalyq aýrýlardy anyqtaý, emdeý jáne ońaltý boıynsha radıologıalyq medısına klasterin qurý jumystary atqarylýda.
Aksıadan keıin sheteldik ǵalymdar men sarapshylardyń qatysýymen ıadrolyq qarýsyzdaný men atom zardabynan arylýdyń ózekti máselelerin talqylaǵan túrli jıyndar ótti.
Dýman ANASH
Derekkózi: "Egemen Qazaqstan" gazeti
