ميتينگكە شىققان ازاماتتار پاۆلودار قالاسىنداعى ءقازاقتىلدى بۇقارانىڭ جۇمىسقا تۇرۋ، قىزمەت الۋ بارىسىندا ديسكريميناسياعا ۇشىراپ جۇرگەنىن ايتقان. مىنبەردە سويلەگەن ازاماتتار قازاق ءتىلىن ساقتاۋدى، دامىتۋدى اركىم وزىنەن، ءوز وتباسىنان باستاۋ كەرەك ەكەنىن تىلگە تيەك ەتكەن.
جينالعان جۇرت – ورىس ءتىلىن رەسمي ءتىل ستاتۋسىنان ايىرۋ تۋرالى توتە تالاپ قويعان.
"قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اتا زاڭىنداعى "ورىس ءتىلى مەملەكەتتىك مەكەمەلەردە قازاق تىلىمەن بىرگە قولدانىلادى" دەگەن تارماق مەمتىلدىڭ ءورىسىن تارىلتىپ وتىر"، – دەگەن ەدى ءتىل جاناشىرلارى.
پاۆلودارداعى ءتىل ميتينگى كرەملدىڭ نازارىنا ىلىكسە كەرەك. ورىس ءتىلىن رەسمي ستاتۋستان ايىرىپ، اتا زاڭنان الىپ تاستاۋ تۋرالى تالاپ رەسەيدەگى كسرو-نى قايتا قۇرۋدىڭ كوكسەيتىندەردىڭ قۇلاعىنا تۇرپيدەي ءتيىپتى.
سونىڭ ءبىرى بولشيەۆيك زاحار پريلەپين باسقاراتىن "زا پراۆدۋ" پارتياسى. ساياسي ۇيىم بەلسەندىلەرى قازاقستان بيلىگىنە ءۇن قاتىپ، ەلدەگى ءورىستىلدى اۋديتوريانىڭ ار-نامىسىن تابانعا تاپتاماۋدى تالاپ ەتىپتى. ولاردىڭ قۇقىن قورعاپ، ورىس ءتىلىن كونستيتۋتسيالىق ستاتۋستان ايىرماۋدى سۇراپتى.
"پاۆلودار ولكەسىندە ورىستاردىڭ ۇلەسى كوپ. مۇنى رەسمي دەرەكتەر دە راستايدى. ءوڭىر تۇرعىندارىنىڭ 35 پايىزى ورىس. ونى ايتاسىز، شىعىس قازاقستان، قوستاناي جانە سولتۇستىكتەگى ورىستىڭ ۇلەسى 50 پايىزدان اسىپ جىعىلادى. تۇتاستاي العاندا قازاقستان حالقىنىڭ 20 پايىزىن ورىس اۋديتورياسى قۇرايدى"، – دەيدى پارتيا بەلسەندىلەرى.
پاۆلودارداعى ءتىل ميتينگىنە باتىستىڭ سۇعاناق ساياساتى سەبەپكەر بولعانىنا سەنىمدى. مۇنداعى باتىستىڭ ويى قازاقستان مەن رەسەيدىڭ اراسىن اجىراتۋ، ەۋرازيالىق وداقتىڭ ىرگەسىن سوگىلتىپ، كۇللى ورتا ازيانى كرەملدەن جىرىپ الۋ.
"پاۆلودارداعى ميتينگتىڭ ماقساتى ايقىن – قازاقستانداعى تۇراقتىلىقتى شايقاۋ. وسى ەلدە الاڭسىز كۇن كەشىپ جاتقان ۇلتتاردى ارازداستىرىپ، سوڭىن جانجالعا اينالدىرۋدى كوزدەيدى. ەرتەڭ ەل ىشىندە وپاي-توپاي ورناپ، ايرانداي ۇيىعان بىرلىكتەن بەرەكە كەتسە، ونىڭ سەبەبىن قازاق ءتىلىنىڭ تاعدىرىن العا تارتىپ، الاڭعا شىققان ءبىر شوعىر ازاماتتان كورىڭىز.
قازاق تىلىنە اراشا تۇسەم دەپ، ورىس ءتىلىن رەسمي ستاتۋستان ايىرۋعا بولمايدى. ورىس ءتىلى وسى مارتەبەدەن ايىرىلدى ەكەن، ەرتەسىنە-اق قازاقستانداعى ساياسي احۋال كۇرت وزگەرەدى، ۇلتارالىق ىنتىماقتىڭ ءىزى دە قالمايدى. مىسالدى الىستان ىزدەۋدىڭ قاجەتى شامالى، ىرگەدەگى ۋكرايناعا قاراڭىزدار"، – دەلىنگەن پارتيا مالىمدەمەسىندە.
ايتا كەتەلىك زاحار پريلەپين باسقاراتىن "زا پراۆدۋ" پارتياسىن رەسەيلىك كاسىپكەر الەكساندر باباكوۆ قارجىلاندىرادى. باباكوۆ ءپۋتيننىڭ الىس-جاقىن شەتەلدەگى سلاۆيان ۇيىمدارىمەن بايلانىس ورناتۋ بويىنشا ارنايى وكىلى.
...
«مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ مارتەبەسىن كوتەرىپ، ءار سالادا قولدانۋىن تالاپ ەتۋ، جانە ءقازاقتىلدى تۇتىنۋشىلاردىڭ ديسكريميناسياسىن توقتاتۋ» اتتى پاۆلودارداعى ميتينگىدە 10 تارماقتان تۇراتىن كەلەسىدەي قارار قابىلدانعان.
1. كونستيتۋسيانىڭ 7 بابى 2 تارماعىن الىپ تاستاۋ، سەبەبى اتا زاڭىمىزدا 7ء-شى باپتىڭ 2ء-شى تارماعىندا «مەملەكەتتىك ۇيىمداردا جانە جەرگىلىكتى ءوزىن-وزى باسقارۋ ورگاندارىندا ورىس ءتىلى رەسمي تىلدە قازاق تىلىمەن تەڭ قولدانادى» دەپ جازىلعانى ەلىمىزدەگى قالعان 128 ۇلتتىڭ تىلدەرىن مەنسىنبەۋ جانە كەمسىتۋ دەپ باعالانادى. ناق ءقازىر مۇمكىندىك بولماسا، 2 تارماعىنا، جالعىز ورىس ءتىلى ق ر تەرريتورياسىندا قولدانىلمايدى دەپ ناقتىلايتىن وزگەرىس ەڭگىزۋ.
2. ق ر ۇكىمەتىنە، ق ر پارلامەنتىنە مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى زاڭ قابىلداۋ؛
3. مەملەكەتتىك ءتىلدى بىلمەيتىن، اۋدارماشىسىز جۇمىس اتقارا المايتىن قىزمەتكەرلەردى مەمقىزمەتكە الۋعا تيىم سالۋ.
4. ق ر ءتىل تۋرالى زاڭىنداعى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋ ق ر ءاربىر ازاماتىنىڭ پارىزى دەگەن 4-باپتى مەملەكەتتىك ءتىلدى مەڭگەرۋ ق ر ءاربىر ازاماتىنىڭ مىندەتى دەپ اۋىستىرۋ؛
5. مەملەكەتتىك تاپسىرىس، ساتىپ الۋ ارقىلى قىزمەت كورسەتۋشىلەردىڭ تەندەرلەرىنىڭ تەحسپەسيفيكاسياسىنا، ليسەنزيا، جانە باسقا دا رۇقساتناما قۇجاتتارىنا: «قانداي دا بولماسىن قىزمەت مىندەتتى تۇردە مەمتىلدە ءبىرىنشى كەزەكتە بولۋى كەرەك» دەگەن نۇسقاۋ جازىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ
6. وتاندىق تەلەارنالاردى ءارتۇرلى جاستاعى بالالارعا ارنالعان ساپالى، مازمۇندى، كىشكەنتايلارعا ارنالعان قىزىقتى ءقازاقتىلدى كونتەنتپەن قامتاماسىز ەتۋ؛
7. اپتا سايىن تەلەارنالاردا «مەملەكەتتىك ءتىلدى ءبىلۋ ق ر تەرريتورياسىنداعى ءار ازاماتتىنىڭ پارىزى»، «ورىستىلدىلەردىڭ قانداي قۇقى بار قىزمەت ورىس تىلىندە قىزمەت تۇتىنۋعا، ءدال سونداي، جانە ءبىرىنشى كەزەكتە قازاقتىلدىرەردە دە بار» دەگەن ناسيحات جۇرگىزۋ.
8. ءبىرىنشى مەمورگانداردىڭ، جانە سولار ارقىلى ق ر ەش سۋبەكتىلەرىنىڭ قانداي دا بولماسىن تەك ورىس تىلىندە قۇجات، بلانكى، اقپارات ت.ت. بەرۋىن دوعارۋ.
9. ءار تىلدىك ديسكريميناسيا فاكتىلەرى بويىنشا، كونستيتۋسياعا سايكەس، اك بويىنشا شارا قولدانۋدى مىندەتتەۋ. بۇل فۋنكسيانى پروكۋراتۋرامەن قاتار ءتىل باسقارمالارىنا جانە پوليسياعا بەرۋ نورماسىن قاراستىرۋ.
10. قازاقتىلدىلەردىڭ قۇقىعى ورەسكەل بۇزىلۋى تيىلمايدىعىنان مەملەكەتتىك ءتىل اليانسىن قۇرۋدى ۇسىنامىز. ونىڭ قاتارىنا باق-نان جۋرناليستەر، قوعامدىق ۇيىمدار، ءتىل كوميتەتى، مەملەكەتتىك قىزمەت ىستەر اگەنتىگىنىڭ وكىلدەرى كىرەدى. وسى اليانس بارلىق زاڭ بۇزۋشىلىقتى جۇيەلى تۇردە زاڭ اياسىندا سوت ارقىلى شەشۋ مىندەتىن اتقارادى.
قاراردى تاپسىرۋشى، ر.بەيسەنباي، ت. 8701-182-5265، ruza_7@mail.ru
