Mıtıńke shyqqan azamattar Pavlodar qalasyndaǵy qazaqtildi buqaranyń jumysqa turý, qyzmet alý barysynda dıskrımınasıaǵa ushyrap júrgenin aıtqan. Minberde sóılegen azamattar qazaq tilin saqtaýdy, damytýdy árkim ózinen, óz otbasynan bastaý kerek ekenin tilge tıek etken.
Jınalǵan jurt – orys tilin resmı til statýsynan aıyrý týraly tóte talap qoıǵan.
"Qazaqstan Respýblıkasynyń Ata Zańyndaǵy "orys tili memlekettik mekemelerde qazaq tilimen birge qoldanylady" degen tarmaq memtildiń órisin taryltyp otyr", – degen edi til janashyrlary.
Pavlodardaǵy Til mıtıńi Kremldiń nazaryna ilikse kerek. Orys tilin resmı statýstan aıyryp, Ata zańnan alyp tastaý týraly talap Reseıdegi KSRO-ny qaıta qurýdyń kókseıtinderdiń qulaǵyna túrpıdeı tıipti.
Sonyń biri bólshevık Zahar Prılepın basqaratyn "Za Pravdý" partıasy. Saıası uıym belsendileri Qazaqstan bıligine ún qatyp, eldegi orystildi aýdıtorıanyń ar-namysyn tabanǵa taptamaýdy talap etipti. Olardyń quqyn qorǵap, orys tilin konstıtýtsıalyq statýstan aıyrmaýdy surapty.
"Pavlodar ólkesinde orystardyń úlesi kóp. Muny resmı derekter de rastaıdy. Óńir turǵyndarynyń 35 paıyzy orys. Ony aıtasyz, Shyǵys Qazaqstan, Qostanaı jáne Soltústiktegi orystyń úlesi 50 paıyzdan asyp jyǵylady. Tutastaı alǵanda Qazaqstan halqynyń 20 paıyzyn orys aýdıtorıasy quraıdy", – deıdi partıa belsendileri.
Pavlodardaǵy Til mıtıńine Batystyń suǵanaq saıasaty sebepker bolǵanyna senimdi. Mundaǵy Batystyń oıy Qazaqstan men Reseıdiń arasyn ajyratý, Eýrazıalyq odaqtyń irgesin sógiltip, kúlli Orta Azıany Kremlden jyryp alý.
"Pavlodardaǵy mıtıńtiń maqsaty aıqyn – Qazaqstandaǵy turaqtylyqty shaıqaý. Osy elde alańsyz kún keship jatqan ulttardy arazdastyryp, sońyn janjalǵa aınaldyrýdy kózdeıdi. Erteń el ishinde opaı-topaı ornap, aırandaı uıyǵan birlikten bereke ketse, onyń sebebin qazaq tiliniń taǵdyryn alǵa tartyp, alańǵa shyqqan bir shoǵyr azamattan kórińiz.
Qazaq tiline arasha túsem dep, orys tilin resmı statýstan aıyrýǵa bolmaıdy. Orys tili osy mártebeden aıyryldy eken, ertesine-aq Qazaqstandaǵy saıası ahýal kúrt ózgeredi, ultaralyq yntymaqtyń izi de qalmaıdy. Mysaldy alystan izdeýdiń qajeti shamaly, irgedegi Ýkraınaǵa qarańyzdar", – delingen partıa málimdemesinde.
Aıta ketelik Zahar Prılepın basqaratyn "Za Pravdý" partıasyn reseılik kásipker Aleksandr Babakov qarjylandyrady. Babakov Pýtınniń alys-jaqyn sheteldegi slaván uıymdarymen baılanys ornatý boıynsha arnaıy ókili.
...
«Memlekettik tildiń mártebesin kóterip, ár salada qoldanýyn talap etý, jáne qazaqtildi tutynýshylardyń dıskrımınasıasyn toqtatý» atty Pavlodardaǵy mıtıńide 10 tarmaqtan turatyn kelesideı qarar qabyldanǵan.
1. Konstıtýsıanyń 7 baby 2 tarmaǵyn alyp tastaý, sebebi Ata Zańymyzda 7-shi baptyń 2-shi tarmaǵynda «memlekettik uıymdarda jáne jergilikti ózin-ózi basqarý organdarynda orys tili resmı tilde qazaq tilimen teń qoldanady» dep jazylǵany elimizdegi qalǵan 128 ulttyń tilderin mensinbeý jáne kemsitý dep baǵalanady. Naq qazir múmkindik bolmasa, 2 tarmaǵyna, jalǵyz orys tili QR terıtorıasynda qoldanylmaıdy dep naqtylaıtyn ózgeris eńgizý.
2. QR Úkimetine, QR Parlamentine memlekettik til týraly zań qabyldaý;
3. Memlekettik tildi bilmeıtin, aýdarmashysyz jumys atqara almaıtyn qyzmetkerlerdi memqyzmetke alýǵa tıym salý.
4. QR Til týraly zańyndaǵy memlekettik tildi meńgerý QR árbir azamatynyń paryzy degen 4-bapty memlekettik tildi meńgerý QR árbir azamatynyń mindeti dep aýystyrý;
5. Memlekettik tapsyrys, satyp alý arqyly qyzmet kórsetýshilerdiń tenderleriniń tehspesıfıkasıasyna, lısenzıa, jáne basqa da ruqsatnama qujattaryna: «qandaı da bolmasyn qyzmet mindetti túrde memtilde birinshi kezekte bolýy kerek» degen nusqaý jazylýyn qamtamasyz etý
6. Otandyq telearnalardy ártúrli jastaǵy balalarǵa arnalǵan sapaly, mazmundy, kishkentaılarǵa arnalǵan qyzyqty qazaqtildi kontentpen qamtamasyz etý;
7. Apta saıyn telearnalarda «Memlekettik tildi bilý QR terıtorıasyndaǵy ár azamattynyń paryzy», «Orystildilerdiń qandaı quqy bar qyzmet orys tilinde qyzmet tutynýǵa, dál sondaı, jáne birinshi kezekte qazaqtildirerde de bar» degen nasıhat júrgizý.
8. Birinshi memorgandardyń, jáne solar arqyly QR esh sýbektileriniń qandaı da bolmasyn tek orys tilinde qujat, blanki, aqparat t.t. berýin doǵarý.
9. Ár tildik dıskrımınasıa faktileri boıynsha, konstıtýsıaǵa sáıkes, ÁK boıynsha shara qoldanýdy mindetteý. Bul fýnksıany prokýratýramen qatar Til basqarmalaryna jáne polısıaǵa berý normasyn qarastyrý.
10. Qazaqtildilerdiń quqyǵy óreskel buzylýy tıylmaıdyǵynan Memlekettik til Alánsyn qurýdy usynamyz. Onyń qataryna BAQ-nan jýrnalıser, Qoǵamdyq uıymdar, Til komıteti, memlekettik qyzmet ister agentiginiń ókilderi kiredi. Osy Aláns barlyq zań buzýshylyqty júıeli túrde zań aıasynda sot arqyly sheshý mindetin atqarady.
Qarardy tapsyrýshy, R.Beısenbaı, t. 8701-182-5265, ruza_7@mail.ru
