توتەنشە جاعداي ءار ەل ءۇشىن ايتىپ كەلمەيتىن اپات ەكەنى انىق. دەگەنمەن بۇل سالاداعى قىزمەتكەرلەردىڭ ەڭبەگى ەرەن. ولار كۇن سايىن ءارتۇرلى جاعدايعا تاپ بولادى. الايدا ولار تەز ارادا شەشىم قابىلداۋ، وسىلايشا، ادام ءومىرىن قۇتقارۋ، توتەنشە جاعدايدىڭ الدىن الۋ، ونىڭ ءورشىپ كەتۋىنە جول بەرمەۋ سەكىلدى ماڭىزدى جۇمىستاردى ءبىرىنشى ورىنعا قويادى. سوندىقتان دا توتەنشە جاعداي قىزمەتكەرىنىڭ بويىندا باتىلدىق پەن باتىرلىق، جاۋاپتىلىق بولۋى شارت. بۇل قاسيەتتەر كەز كەلگەن توتەنشە جاعداي قىزمەتكەرىنىڭ ومىرلىك ۇستانىمىنا اينالعان دەسەك تە ارتىق بولماس.

توتەنشە جاعداي قىزمەتكەرىنىڭ ءاربىر كۇنى اينالاسىنداعى ازاماتتاردى ساقتاندىرۋ، وقىس جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ، دەر كەزىندە كومەككە ۇمتىلۋمەن وتەدى. سونىڭ ىشىندە قۇتقارۋ جۇمىستارىن ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى. وسى ورايدا اقمولا وبلىسى توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتى جاقسى اۋدانى جاقسى كەنتىنىڭ №13 ءورت ءسوندىرۋ بولىمىندە ءورتسوندىرۋشى-قۇتقارۋشىسى سايلاۋبەك قاجىمۇراتوۆپەن سۇحباتتاسىپ، بۇل ماماندىققا قالاي كەلگەنىن، قىزمەتتىڭ قيىندىعى قانداي ەكەنىن سۇرادىق.

بيىل 9 اقپانعا قاراعان ءتۇنى اقمولا وبلىسى تەرساقان اۋىلىنىڭ اكىمى جاقسى اۋدانىنا قاراستى قۇتقارۋشىلاردىڭ كومەگىنە جۇگىنۋگە ءماجبۇر بولعان ەدى. ويتكەنى 11 جاستاعى بالانى تەز ارادا اۋرۋحاناعا اپارۋ قاجەت بولدى. ال 7 اقپاننان باستاپ 9 اقپانعا دەيىن رەسپۋبليكالىق جانە دە وبلىستىق ماڭىزى بار بىرنەشە تاسجولداردىڭ اۋماقتارى جابىلىپ قالعان بولاتىن. سوعان وراي كولىك قۇرالدارىنىڭ قوزعالىسىنا شەكتەۋ دە ەنگىزىلدى. ال اقمولا وبلىسى توتەنشە جاعداي دەپارتامەنتىنە قاراستى جاقسى اۋدانىنىڭ قۇتقارۋشىلارى ءتۇن ىشىندە «ورال» كولىگىمەن 120 شاقىرىمعا جۋىق جولدى ەڭسەرىپ، شۇعىل وتا قاجەت بالانى اۋداندىق اۋرۋحاناعا امان-ەسەن جەتكىزگەن ەدى. بۇل قۇتقارۋشىلاردىڭ قاتارىندا سايلاۋبەك قاجىمۇراتوۆ تا بار. ول ازاماتتارعا قىستىڭ سۋىعىندا، قولايسىز ءارى سۋىق اۋا رايىندا اۋىر دا الىس جولدارعا شىقپاۋعا كەڭەس بەرىپ، توتەنشە جاعدايلاردىڭ ۇنەمى الدىن الىپ جۇرەتىن قۇتقارۋشىلاردىڭ قاتارىندا.

ايتا كەتەيىك، سايلاۋبەك قاجىمۇراتوۆ بيىل اقپاندا جولدا قالىپ قويعان وزبەكستان ازاماتتارىن قۇتقارۋعا جۇمىستارىنا دا قاتىسقان بولاتىن. جولدا 64 جولاۋشى قالعان، ونىڭ ىشىندە ون جەتىسى بالا بولعان. وقيعا ورنىنا دەرەۋ جەتكەن سايلاۋبەك قاجىمۇراتوۆ ارىپتەسى اياز ماقاشيەۆپەن بىرگە جولدا قالعانداردى جىلىتۋ پۋنكتىنە دەيىن امان-ەسەن جەتكىزگەن.

– سايلاۋبەك، ءوزىڭىز تۋرالى ازدى-كەم اقپارات بەرە الاسىز با؟

–  1990 جىلى اقمولا وبلىسى جاقسى اۋدانى قيما اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدىم. وتباسىندا توعىز اعايىندىمىز، مەن كەنجەسىمىن. ۇيلەنگەنمىن، بۇگىندە ءوزىم دە ءتورت ۇلدىڭ اكەسىمىن. ال نەگىزگى ماماندىعىم – زاڭگەر. كوكشەتاۋ قالاسىنداعى اباي مىرزاحمەتوۆ اتىنداعى زاڭ ۋنيۆەرسيتەتىن 2022 جىلى ءتامامدادىم.

– ال توتەنشە جاعدايلار قىزمەتىنە قالاي كەلدىڭىز؟ بۇرىننان جوسپارىڭىز، بالا كەزدەن ارمانىڭىز بولدى ما؟

– توتەنشە جاعدايلار قىزمەتىنە العاشىندا كەلەمىن دەپ ويلامادىم. باسىندا قورعانىس مينيسترلىگىنە كەلىسىمشارت بويىنشا قىزمەتكە تۇرامىن دەپ شەشىم قابىلداعانمىن. ءبىراق ول كەزدە جاسىم وتىزعا تاياپ قالعان سوڭ مەنى قابىلدامادى. ءبىر جىلداي ءجۇرىپ قالدىم. ءارتۇرلى جەردە جۇمىس ىستەدىم.

كەيىن تانىستارىمنان ەستىپ، توتەنشە جاعدايلار قىزمەتىنە قابىلداۋ بولىپ جاتقانىن ءبىلدىم. سوندىقتان وتباسىممەن اقىلداسىپ، شەشىم قابىلدادىم. 2020 جىلى قاجەت قۇجاتتاردى جيناپ، مەديسينالىق كوميسسيادان ءوتتىم. دەنە شىنىقتىرۋ بويىنشا قاجەت نورماتيۆتەردى تاپسىرىپ، وسى قىزمەتكە جارامدى دەپ ەسەپتەلىپ، توتەنشە جاعدايلار دەپارتامەنتىنىڭ بۇيرىعىمەن الدىمەن بۋراباي اۋدانى زەلەنىي بور كەنتىنىڭ №9 مامانداندىرىلعان ءورت ءسوندىرۋ بولىمىندە قىزمەتىمدى باستادىم.

كەيىن 2021 جىلعى مامىر ايىنان باستاپ قازىرگى ۋاقىتقا دەيىن جاقسى اۋدانى جاقسى كەنتىنىڭ №13 ءورت ءسوندىرۋ بولىمىندە ءورتسوندىرۋشى-قۇتقارۋشى قىزمەتىندە جۇمىس ىستەپ كەلەمىن. شىنى كەرەك، وسى ماماندىقتى ارماندادىم دەپ وتىرىك ايتپاي-اق قويايىن. ءبىراق وسى ماماندىقتى تاڭداعانىما ەش وكىنبەيمىن. ءوز ماماندىعىمدى، قىزمەتىمدى ماقتان ەتەمىن دەپ ايتا الامىن.

– توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ دەگەندى قالاي تۇسىنۋگە بولادى؟ وسى سالاداعى مامان رەتىندە نە ايتاسىز؟

– توتەنشە جاعدايدىڭ الدىن الۋ دەگەنىمىز – الدىن الا ىسكە اسىرىلاتىن ءارى كەز كەلگەن توتەنشە جاعدايلاردىڭ بولۋ ءقاۋپىن مەيلىنشە تومەندەتۋگە، سونداي-اق، حالىقتىڭ، ازاماتتاردىڭ دەنىنىڭ ساۋلىعىن، باسىنىڭ اماندىعىن ساقتاۋعا، ودان بولەك قانداي دا ءبىر ماتەريالدىق شىعىنداردىڭ مولشەرىن ازايتۋعا باعىتتالاتىن جۇمىستار.

– تۇسىنىكتى، ال سىزدەرگە توتەنشە جاعداي بويىنشا شاقىرتۋ تۇسكەندە ەڭ ءبىرىنشى قانداي وي كەلەدى؟ قورقىنىش بولا ما؟

– توتەنشە جاعداي كەزىندە شاقىرتۋ تۇسكەندە ەڭ ءبىرىنشى ويعا كەلەتىنى، ارينە، ول – ادام ءومىرىنىڭ قاۋىپسىزدىگى. ورتسوندىرۋشىلەردىڭ ەڭ ءبىرىنشى ماقساتى مەن مىندەتى دە سول – ادام ءومىرىن ساقتاپ قالۋ.

– قانداي ءىرى اپاتتارعا، وقيعالارعا قاتىستىڭىز؟ اتاپ ايتا الاسىز با؟

– مەن بۇل سالادا ءۇش جىلدان اسا ۋاقىت قىزمەت اتقارىپ كەلەمىن. شىنى كەرەك، ءىرى وقيعالارعا ءالى قاتىسپادىم. ءبىراق ونداي ءىرى توتەنشە جاعدايلار ەلىمىزدە بولماسا ەكەن دەيمىن. ماسەلەن، كورشى باۋىرلاس تۇركيا مەملەكەتىندە بولعان وقيعا جانتۇرشىگەرلىك جايت قوي، قانشاما ادامنىڭ ءومىرىن الىپ كەتتى. سوندىقتان ونداي وقيعالار بىزدە ەلدە بولماسىن. ءالى ءوزىمدى جاس مامانمىن دەسەم دە بولادى.

– توتەنشە جاعدايلار كەزىندە ازاماتتار نە ىستەۋى كەرەك؟ ماڭىزدى كەڭەستەر بەرە الاسىز با؟

– توتەنشە جاعداي كەزىندە ازاماتتار مىندەتتى تۇردە سابىر ساقتاۋى كەرەك. ءورت بولعان كەزدە تەز ارادا 101 نومىرىنە حابارلاسىپ، بولعان وقيعانى بايانداۋى قاجەت. ال ءقاۋىپتى جاعدايلار بولىپ جاتسا، نىساننىڭ ىشىندەگى مۇلىكتى قۇتقارامىن دەپ وعان ۋاقىت نەمەسە كۇش جۇمساۋدىڭ قاجەتى جوق.

ەڭ باستىسى كەز كەلگەن ءتاسىل ارقىلى وزدەرىن جانە جاقىن ادامدارىن قۇتقارۋعا تىرىسىپ، توتەنشە جاعداي بولىپ جاتقان جەردەن تەز ارادا شىعۋعا تىرىسۋ قاجەت.

ال قاتتى ايازدا، بوراندا ەڭ الدىمەن اۋا رايى بولجامدارىنا ءمان بەرۋى قاجەت. سونىمەن قاتار، ۇيالى تەلەفوندارعا كەلەتىن 112ء-نىڭ ارنايى حابارلامالارىنا نازار اۋدارعان ءجون. الىس جولعا شىعىپ جاتسا، كولىكتى تەكسەرگەن ءجون. كەرەك جابدىقتاردى سالىپ، الدىن الا جولعا دايىندىق جۇرگىزۋى كەرەك. وعان قوسا جىلى كيىم، جانارمايدى بارىنشا قۇيىپ العان ءجون. اۋا رايى بۇزىلعان جاعدايدا الىس جولعا بالالارمەن شىقپاعاندارى دۇرىس بولادى.

– بۇل ماماندىقتى تاڭداعانىڭىزعا وكىنگەن كەزىڭىز بولدى ما؟ بالالارىڭىز وسى سالانى تاڭدايمىن دەسە، قارسى بولمايسىز با؟

– مەن ءۇشىن ءورتسوندىرۋشى بولۋ – ۇلكەن ماقتانىش. وتباسىم دا مەنىمەن ماقتانادى دەپ ويلايمىن. ۇلدارىم دا ءوسىپ كەلەدى. سولارعا ۇلگىلى اكە بولعىم كەلەدى. بولاشاقتا ۇلدارىمنىڭ ءبىرى وسى ماماندىقتى تاڭداسا، مەن قارسى بولماس ەدىم.

بۇل سالادا جۇرگەننەن كەيىن قورقىنىش بولمايدى ەمەس، بولادى. قورقىنىش بولۋى كەرەك. قورىقپايتىن ادام بولمايدى. جانىپ جاتقان بولمەگە كىرگەندە كەز كەلگەن وقيعاعا دايىن بولۋىڭ كەرەك. سوندىقتان قورقىنىش سەزىمى ءار اداممەن بىرگە جۇرەدى. الايدا ءبىز قۇتقارۋشى بولعاننان كەيىن، قورقىنىشىمىزدى جەڭە بىلگەننەن كەيىن وسى سالادا جۇمىس ىستەپ كەلە جاتىرمىز.

– دەگەنمەن بۇل جۇمىستى تاستاپ، باسقا سالاعا كەتەمىن دەگەن ويلار بولمادى ما؟

– شىنى كەرەك، بۇل سالادان كەتەمىن دەگەن ويلار بولمادى ەمەس، بولدى. وعان سەبەپ وتە كوپ. كەيىن ۋاقىت كەلە مۇنداي ويلاردان ارىلدىم. مەن ءوز ءىسىمنىڭ مامانىمىن، مەن قۇتقارۋشىمىن، ماعان ءوز ءىسىم ۇنايدى. سول سەبەپتى بۇل ماماندىقتان ەشقايدا كەتپەيمىن.

– توتەنشە جاعدايلار قىزمەتكەرى قانداي بولۋى كەرەك؟ مىنەز، قاسيەت، قابىلەت جاعىنان ءوزىن قالاي شىڭداۋى قاجەت؟

– بۇل سالاداعى قىزمەتكەرلەردىڭ بويىندا مىنا قاسيەتتەر بولۋى ءتيىس دەپ ويلايمىن. بىرىنشىدەن، كۇشتى جۇيكە جۇيەسى بولۋى قاجەت. ەپتىلىك، فيزيكالىق كۇش بولۋى كەرەك. ادامدارعا كومەكتەسۋگە دەگەن ۇمتىلىس بولۋى قاجەت. باتىلدىق، جاقسى رەاكسيا بولۋى قاجەت جانە كومەكتەسە ءبىلۋى كەرەك. اقىلدىلىق، ءتارتىپ جانە جاۋاپكەرشىلىكتى ءوز موينىنا الا ءبىلۋى دە ماڭىزدى. باسقا دا وسىنداي قاسيەتتەر بولۋى كەرەك دەپ ويلايمىن جانە ءوز ءىسىن، جۇمىسىن جاقسى كورۋى كەرەك. سوندا عانا ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى، مىقتى مامانى بولادى.