ونىڭ ايتۋىنشا الەۋمەتتىك جەلىلەر مەن مەسسەندجەرلەردە 6 ترلن تەڭگەنىڭ قايدا جۇمسالعانىن تالقىلاعان حابارلامالار تاراپ جاتىر. ءبارىن، سايىپ كەلگەندە، تولعاندىراتىنى - ەكى ايدىڭ ىشىندە وسىنشا قوماقتى قارجىنىڭ قالاي جۇمسالعانى.
"ارينە، جۇمساعان ەكەن، دەمەك ۇرلاعان دەپ ويلايدى ءباز بىرەۋلەر. وكىنىشكە وراي، ۇكىمەت تاراپىنان ءالى رەسمي تۇسىنىكتەمە بەرىلگەن جوق، سوندىقتان مۇنىڭ جايىنا ءوزىم توقتالا كەتسەم دەيمىن.
بۇل سومانى جىلىكتەپ، شاعىپ تۇسىندىرەر الدىندا، ەڭ الدىمەن پرەزيدەنتتىڭ بۇل رەتتە ايتقانىنا توقتالا كەتەيىن: «جالپى، ءبىز قابىلداعان شارالار مەملەكەتكە 5،5، ءتىپتى شامامەن 6 ترلن تەڭگەگە ءتۇستى، بۇل - 13 ملرد دوللار نەمەسە جالپى ىشكى ءونىمنىڭ 8% -دان استامى».
مۇندا «مەملەكەتكە تۇسكەن سالماق» دەگەن ءسوز مەملەكەتتىك بيۋدجەتتىك جوسپارلاۋ تۇرعىسىندا قولدانىلىپ تۇر. دەمەك، بۇل قاراجاتتار ناقتى شارالارعا ءبولىندى، ارينە، سوعان سايكەس ءار شارانىڭ ءوز مەرزىمى بار، ەڭ ۇزاق دەگەندە ول جىل سوڭىنا دەيىن جالعاسادى"، – دەيدى پرەزيدەنت كەڭەسشىسى.
قۇدايبەرگەنوۆ بۇل رەتتە الگى قارجى بولىنەتىن شارالارعا توقتالا كەتىپتى.
1. جۇمىسپەن قامتۋدىڭ جول كارتاسى بويىنشا 1 تريلليون تەڭگە جوسپارلانعان، ونىڭ 700 ملرد تەڭگەسىن اكىمدىكتەر باعالى قاعازدار شىعارۋ ارقىلى، ال قالعان 300 ملرد تەڭگەسىن رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن الادى.
جاڭالىقتاردا، نەگىزىنەن قۇرىلىس جانە ينفراقۇرىلىمدى جاڭارتۋ سالاسى بويىنشا 7 مىڭ جوبانى جۇزەگە اسىرۋ كوزدەلىپ وتىرعانى حابارلاندى دا. ولار ساۋىردەن باستاپ جەلتوقسانعا دەيىن يگەرىلەتىن بولادى، ءبىراق نەگىزگى تولەمدەر قىركۇيەك-جەلتوقسان ايلارىندا جۇزەگە اسىرىلادى.
2. تاعى 1 تريلليون تەڭگە شوب-تى 6%-تىك جەڭىلدىكپەن نەسيەلەۋگە بولىنگەن. مەنىڭ بىلۋىمشە، ازىرگە بۇل باعىتتا شامامەن 300-350 ميلليارد تەڭگە يگەرىلگەن. تۋرا وسى ارادا، ياعني نەسيەنى بولۋگە كەلگەندە جىلدامدىقتى ارتتىرعان دۇرىس بولادى دەپ ويلايمىن.
ايتقانداي، ۇلتتىق بانكتىڭ بۇل 1 ترلن تەڭگەسىنەن بولەك بيزنەسكە تاعى 75 ملرد تەڭگە بيۋدجەتتەن ءبولىندى. وندا دا جوعارىدا اتاپ وتكەن نەسيە كولەمىن 6% -عا تومەندەتۋدە ول نەسيە مولشەرلەمەسىن قايتا سۋبسيديالاۋ ءۇشىن ءبولىنىپ وتىر.
3. «بايتەرەك» حولدينگى ارقىلى تۇرعىن ءۇي قۇرىلىسىنا تاعى 390 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان. بۇل سوما ماۋسىم-جەلتوقسان ايلارى ارالىعىندا بولىنەدى.
ونىڭ ۇستىنە سۋبسيديانى 60 ملرد تەڭگەگە دەيىن ارتتىردى جانە فورۆاردتى (تاۋار تۇرىندەگى) ساتىپ الۋعا 23 ملرد تەڭگە ءبولىندى. سونداي-اق «قازاگرو» اق ارقىلى نەسيەلەۋگە دەپ 70 ملرد تەڭگە بەردى، ءبىراق بۇل وتكەن جىلى ماقۇلدانعان ەسەپ، ال 2-تارماقتان بولەك اۋىلعا 100 ملرد تەڭگە ءبولىندى. اقشانى ءبولۋ پروسەسى ءبىرشاما كىدىرىپ جاتىر، ءبىراق ونىڭ جارتىسى جازدا، تاعى ءبىر بولىگى كۇزدە ءبولىنۋى كەرەك.
4. ەكى ايعا دەپ 42 500 تەڭگەدەن 386 ملرد تەڭگەنىڭ تولەمى جاسالماق، ياعني ونى الۋشىلاردىڭ جالپى سانى شامامەن 4،5 ملن ادامدى قۇرايدى. بۇل سومانىڭ تەڭ جارتىسى تولەندى، ال قالعان جارتىسى بۇگىندەرى تولەنۋ بارىسىندا.
5. شوب-تىڭ جالاقى قورى بويىنشا تولەيتىن سالىقتارىن نولگە تەڭەستىرۋ بيۋدجەتكە 237 ملرد تەڭگەگە ءتۇستى. بۇل - ساۋىر-قىركۇيەك ايلارىنداعى بيۋدجەتتىڭ جوعالتقانى.
6. مەديسينا سالاسىنا ارنالعان قوسىمشا شىعىندار (دارىگەرلەردىڭ سىياقىسى، تاماق جانە تۇرمىستىق جيىنتىقتارى، بايلانىس قىزمەتتەرى، مەديسينالىق قىزمەتتەرگە اقىسى، مەديسينالىق مودەلدىك كەشەندەر سالۋ جانە ت.ب.) 125 ملرد تەڭگەنى قۇرادى. بۇل سومانىڭ باسىم بولىگى الدەقاشان ءبولىنىپ قويعان.
7. زەينەتاقىلاردى، جاردەماقىلاردى، شاكىرتاقىلاردى ۇلعايتۋعا 244 ملرد تەڭگە ءبولىندى. بۇل قوسىمشا شىعىندار ساۋىر-جەلتوقسان ارالىعىندا بولىنەدى.
8. سونىمەن قاتار، ءبىرقاتار مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى (ەڭبەك، اۋىل بەسىگى) قارجىلاندىرۋ كولەمىن 105 ملرد تەڭگەگە ارتتىردى. ول دا ساۋىر-جەلتوقسان ارالىعىندا بولىنەدى.
9. توتەنشە جاعدايلار كەزىندە (مىسالى، سۋ تاسقىنى) كەيبىر شىعىنداردى شۇعىل جابۋ ءۇشىن ۇكىمەت رەزەرۆتەن تاعى 150 ملرد تەڭگە ءبولدى.
10. سونداي-اق، بيۋدجەت كىرىستەرىنىڭ شىعىنىن وتەۋ ءۇشىن ۇلتتىق قوردان قوسىمشا 1،7 ترلن تەڭگە ءبولىندى. ءقازىر بيزنەس قيىن جاعدايدا تۇر، سالىق تۇسىمدەرى ازايىپ جاتىر، ترانسفەرتتەردى كوبەيتۋگە تۋرا كەلۋدە.
وسىلاردان بولەك باسقا دا ءتۇرلى باعىتتار بار (قورعانىس، قاۋىپسىزدىك، تەڭگەنىڭ قۇنسىزدانۋىنا بايلانىستى شەتەل ۆاليۋتاسىن قارجىلاندىرۋعا بيۋدجەتتەن كەتكەن قوسىمشا شىعىستار)، بۇل - تاعى 200-300 ملرد تەڭگە.
ەندى وسىنىڭ ءبارىن قوسالىق: 1 ترلن + 1 ترلن + 75 ملرد + 390 ملرد. + 60 ملرد + 23 ملرد + 386 ملرد + 237 ملرد + 125 ملرد + 244 ملرد + 105 ملرد + 150 ملرد + 1،7 ترلن = شامامەن 5،5 ترلن تەڭگە، ال باسقا دا بۇدان مايدا شىعىنداردى قوسقاندا شامامەن ول 5،7-5،8 ترلن تەڭگە بولىپ قالادى.
ارينە، كەيبىر سيفر بويىنشا قاتەلەسۋىم مۇمكىن ەكەنىن مويىندايمىن، ويتكەنى وتكەن ايدا تالقىلاۋدا كەيبىر ولشەمدەر وزگەرىپ كەتتى، ودان كەيىن ۇكىمەت شىعىنداردىڭ قوسىمشا باپتارىن داعدارىسقا قارسى دەپ قاراستىرادى، ءبىراق جالپى سوما كوپ وزگەرۋى ەكىتالاي. مىنە، وسىلاي! 6 ترلن تەڭگەنىڭ جايىن بۇگە-شىگەسىنە دەيىن تۇسىندىرە الدىم دەپ ۇمىتتەنەمىن!
P.S. ايتاقانداي، كەشە كەشكىسىن قارجى مينيسترلىگى دە ەسەپ بەرگەن ەكەن. سيفرلاردا از-مۇز وزگەشەلىك بار، ءبىراق تۇتاستاي العاندا ەكەۋى بىردەي...
