– قۇرمەتتى، قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى! ءبىرقاتار وزەكتى ساۋالعا جاۋاپ بەرۋگە ۋاقىت تاپقانىڭىز ءۇشىن العىسىمىزدى بىلدىرەمىز.
– اقپاراتتىق كەڭىستە ورىن الىپ جاتقان جايتتاردى ۇنەمى تىڭعىلىقتى باقىلايمىن. سوڭعى ۋاقىتتا كوپتەگەن قازاقستاندىقتىڭ كوكەيىندە جاريا الاڭدا، ونىڭ ىشىندە الەۋمەتتىك جەلىلەردە جان-جاقتى تالقىلاناتىن سۇراقتاردىڭ تۋىندايتىندىعىن دا كورىپ وتىرمىن. سوندىقتان سىزدەردىڭ شاقىرۋلارىڭىزدى قابىلداۋ جانە قوعامدى تولعاندىرعان سۇراقتارعا قاتىستى ءوزىمنىڭ ۇستانىمىمدى ءتۇسىندىرۋ قاجەت دەپ شەشتىم.
– جامبىل وبلىسىنىڭ قورداي اۋدانىنداعى ۇلتارالىق نەگىزدە ورىن العان جاپپاي قاقتىعىس قوعامىمىزدى كۇيزەلىسكە ۇشىراتتى. وسى رەتتە الداعى ۋاقىتتا مۇنداي قايعىلى وقيعالاردىڭ قايتالانۋىنا جول بەرمەۋ ءۇشىن مەملەكەت قانداي شارالاردى قولعا الماق؟
– ەرتەڭ، 1 ناۋرىزدا جامبىل وبلىسىنا جۇمىس ساپارىمەن بارامىن. قورداي اۋدانىنىڭ قازاقتار مەن دۇنگەندەر تۇراتىن اۋىلدارىنىڭ تۇرعىندارىمەن كەزدەسۋدى جوسپارلاپ وتىرمىن.
ءبىز ۇلتارالىق، ەتنوسارالىق قارىم-قاتىناس ماسەلەسىندەگى امالدارىمىزدى قايتا وي ەلەگىنەن وتكىزۋگە ءتيىستى ەكەندىگىمىز ءسوزسىز. قازاقستان دوستىق پەن كەلىسىم اۋماعى بولدى جانە بولىپ تا قالا بەرەدى.
ءبىزدىڭ ۇرانىمىز: سان الۋاندىقتاعى بىرلىك. وسى جەردە تۇرىپ جاتقان بارلىق ۇلتتار، ەتنيكالىق توپتار شىندىعىنا كەلگەندە ءبىر ۇلت سانالادى. شەتەلدى ءبىزدى «قازاقتار» دەپ بىلەدى. ويتكەنى، ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىزدىڭ اتاۋى ءدال وسى سوزبەن استاسىپ جاتىر.
ارينە، قازاقستاندا تۇراقتى تۇراتىن ءاربىر ەتنوستىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىنە نۇقسان كەلتىرۋ جايىندا ءسوز دە بولماۋى ءتيىس. ولاردىڭ بارلىعى وزدەرىنىڭ تىلدەرىن وقىپ، قولدانۋعا، مادەنيەتتەرىن دامىتىپ، ادەت-عۇرىپتارىن ساقتاۋعا قۇقىلارى بار جانە بولىپ تا قالا بەرەدى.
بۇعان قوسا، قازاق ءتىلى دە جەدەل دامۋى قاجەت. وعان بولاشاقتا شىن مانىندەگى ۇلتارالىق بايلانىس تىلىنە اينالۋ بۇيىرعان. بىزگە الەمدىك عىلىم مەن مادەنيەت بىلىمىنە جول اشقان ورىس ءتىلىنىڭ تاريحي ءمانىن دە تومەندەتىپ وتىرعانىم جوق. قازاقستان تۇرعىندارى ونى جوعارى دەڭگەيدە ءبىلۋى ءتيىس. مۇنىڭ بىزگە تەك پايداسى بار.
– بۇكىل الەم ەلدەرىندەگىدەي، قازاقستان ازاماتتارىن دا بۇگىنگى كۇنى جاڭا كوروناۆيرۋستىڭ تارالۋ ءقاۋپى بارىنشا الاڭداتىپ وتىر. مەملەكەت ازاماتتارىنىڭ دەنساۋلىعىن قورعاۋ ءۇشىن قانداي شارالار قابىلداۋدا؟
– ءبىز جاعدايدى باقىلاۋدا ۇستاۋعا تىرىسامىز. وكىنىشكە وراي، ەشكىم، ءتىپتى دامىعان مەملەكەتتەر دە ۆيرۋستىڭ ەنۋىنەن قورعانىسقا تولىق كەپىلدىك بەرە المايدى. دەگەنمەن، دەر ۋاقىتىندا قابىلدانعان شارالار وڭ ناتيجەسىن بەرىپ وتىر.
بۇگىنگى كۇنگى جاعدايعا سايكەس، قازاقستاندا جۇقتىرۋ وقيعالارى تىركەلگەن جوق. ۇكىمەتكە ازاماتتاردىڭ دەنساۋلىعىن قورعاۋ ءۇشىن ەڭ باتىل، جان-جاقتى شارالار قابىلداۋ تاپسىرىلدى. اسىرا سىلتەمەي ءارى دۇربەلەڭسىز. كوروناۆيرۋس الەم بويىنشا وتە جوعارى جىلدامدىقپەن ءارى ءقاۋىپتى اۋقىمدا تارالىپ جاتىر. مۇنى دا ەسكەرۋ قاجەت.
ەگەر تەندەنسيا وسى قالپىندا قالاتىن بولسا، وندا كوپ ادامدار قاتىساتىن شارالاردى، ونىڭ ىشىندە حالىقارالىق فورۋمداردى باسقا ۋاقىتقا اۋىستىرۋعا نەمەسە بولدىرماۋعا تۋرا كەلەدى. تاريح ىندەتتىڭ بيلىك پەن ازاماتتاردىڭ باتىل ارەكەتتەرىنەن «قاۋىپتەنەتىندىگىن» كورسەتىپ وتىر. ورتا عاسىردا وبا وزىنە ادامدار قارسى تۇرعاننان كەيىن قالالاردان كەيىن شەگىندى. ال ول كەزدە ءتيىستى دارى-دارمەك تە بولماعان ەدى. مەنىڭشە، ادامزات بىلىمىمەن جانە تەحنولوگياسىمەن وسىناۋ پالەدەن قورعانا الادى.
– بۇگىندە قوعام تالقىلاۋعا شىعارىلعان جيىندار تۋرادى زاڭ جوباسىن تىڭعىلىقتى زەردەلەپ جاتىر. ونىڭ كوپتەگەن ەرەجەلەرى سىنعا دا ۇشىراۋدا. بۇل ماسەلەدە ءسىزدىڭ ۇستانىمىڭىز قانداي؟
– جولداۋىمدا ايتقانىمداي، بەيبىت جيىندار وتكىزۋ ازاماتتارىمىزدىڭ كونستيتۋسيامەن كەپىلدىك بەرىلگەن قۇقىعى جانە جەرگىلىكتى بيلىك بولگەن، بۇعان قوسا قالادان تىسقارى ەمەس جەرلەردە وتكىزە الادى.
كونستيتۋسيالىق قۇرىلىمدى بۇزۋعا باعىتتالعان كەز كەلگەن ۇمتىلىس، سونىمەن قاتار ەكسترەميستىك زورلىق-زومبىلىق كورىنىستەرى زاڭناماعا سايكەس توقتاتىلاتىن بولادى.
بۇل ەلىمىزدىڭ ازاماتتارىنىڭ باسىم بولىگىنىڭ مۇددەسى ءۇشىن جاسالادى. بۇعان قوسا، بەيبىت جيىنداردى وتكىزۋدىڭ تەك حابارلاندىرۋ ءتارتىبىن ەنگىزۋ تۇبەگەيلى ماڭىزدى دەپ سانايمىن. ارينە، بۇل رەتتە ۇيىمداستىرۋشىلار بيلىككە جيىنعا قاتىسۋشىلاردىڭ جوسپارلانىپ وتىرعان سانىن حابارلاۋى ءتيىس. بۇل ولاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن بارىنشا ماڭىزدى.0
سول ارقىلى ۇيىمداستىرۋشىلار دا، جەرگىلىكتى بيلىك تە قوعامدىق ءتارتىپتى ساقتاۋعا ەكىجاقتى جاۋاپتى بولادى. دەگەمەن، ۇكىمەتتىك زاڭ جوباسىنداعى بەيبىت جيىندارعا قاتىسۋشىلاردىڭ سانىن 250 ادام دەپ شەكتەۋ ەنگىزۋ ءجونسىز دەپ سانايمىن.
– وسىدان ءبىر اي بۇرىن ۇكىمەتتىڭ كەڭەيتىلگەن وتىرىسىندا ءسىز ەاەو ەلدەرىنەن اكەلىنگەن اۆتوماشينالاردى تىركەۋ پروبلەماسىن شەشۋگە قاتىستى ءبىرقاتار تاپسىرما بەرگەن ەدىڭىز. الايدا بۇل تاقىرىپ ءالى دە كۇن تارتىبىنەن تۇسكەن جوق. ماسەلەنى شەشۋدە مەملەكەتتىڭ مۇنان ارعى قادامى قانداي بولماق؟
– پروبلەما ءالى كۇنگە دەيىن وزەكتى بولىپ تۇرعانىمەن كەلىسەمىن. ادام جولىن تاۋىپ، كورشى ەلدەردەن ءاۆتوموبيلدى كوپتەپ الىپ كەلدى. مەنىڭ تاپسىرماممەن باس پروكۋراتۋرا وسى احۋالعا قۇقىقتىق باعالاۋ جۇرگىزدى. ءبىرقاتار مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ قىزمەتىنە نارازىلىق بار.
بۇعان قوسا، جەكەلەگەن تۇلعالار زاڭنامانى بۇزا وتىرىپ جانە ادامداردى الداپ، مۇنان زاڭسىز بيزنەس قۇرىپ العان. ارمەنيادان ماشينا اكەلۋ بارىسىنداعى الاياقتىق ارەكەت فاكتىلەرى بويىنشا تەرگەۋ جۇرگىزىلىپ جاتىر. ەاەو بويىنشا كەيبىر سەرىكتەستەرىمىزبەن دە ءوزارا ءىس-قيمىلدا ءبىرقاتار ماسەلە بار.
ءبىز ولارمەن بىرگە الداعى ۋاقىتتا مۇنداي پروبلەمالاردىڭ قايتالانۋىنا جول بەرمەۋ ءۇشىن جۇمىس جۇرگىزىپ جاتىرمىز. ۇكىمەتكە قازاقستاندىق كولىك يەلەرىنىڭ مۇددەلەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ارمەنيادان اكەلىنگەن اۆتوماشينالاردى پايدالانۋدى رەتكە كەلتىرۋ بويىنشا قوسىمشا ۇيىمداستىرۋشىلىق شارالاردى ازىرلەۋ تاپسىرىلدى.
– ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ قىزمەتىنە قانداي باعا بەرەسىز؟ ونىڭ قۇرامىندا ءاۋىس-تۇيىس بولا ما؟
– ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى مەملەكەتتىك جۇيەمىزدى رەفورمالاۋ بويىنشا پايدالى ۇسىنىستاردى تۇرلەندىرۋگە قابىلەتتى كەڭەس رەتىندە ءوزىن جاقسى جاعىنان كورسەتتى. ساياسي رەفورمالاردىڭ ءبىرىنشى توپتاماسىنىڭ زاڭ شىعارماشىلىق پروسەسى باستالىپ كەتتى.
ەكونوميكالىق سالادا اۋقىمدى ءىس اتقارىلىپ جاتىر. وسى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسىنىڭ قاتىسۋىمەن رەفورمالاردىڭ كەلەسى توپتاماسى ازىرلەنەدى. مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردى جۇمىلدىرۋ ارقىلى قاۋىرت جۇمىس جۇرگىزىلىپ جاتىر.
كەڭەسكە مەملەكەتىمىزدىڭ قۇرىلىسىنا ءوز ۇلەسىن قوسۋدى قالايتىن جاڭا ادامدار كەلگىسى كەلەدى. ولار: تانىمال زاڭگەرلەر، ازاماتتىق بەلسەندىلەر. سوندىقتان تاياۋ ۋاقىتتا مەن بۇعان دەيىن حابارلاعان ءاۋىس-تۇيىس جاريا ەتىلەدى
– سوڭعى ۋاقىتتا ەلىمىزدە جانە شەتەلدە تەرگەۋ يزولياتورىندا بەلسەندى دۋلات ءاعادىلدىڭ قازا تابۋى جان-جاقتى تالقىلانىپ جاتىر. ەلوردادا نارازىلىق جيىنى دا ءوتتى. كوپتەگەن ادام ورىن العان جايت سەبەبىنىڭ رەسمي نۇسقاسىنا شاك كەلتىرىپ، زورلىق-زومبىلىقتان كوز جۇمۋى مۇمكىن دەگەندى ايتادى. ءسىز وسى ماەلەگە قانداي تۇسىنىكتەمە بەرەر ەدىڭىز؟
– قوعامدىق ۇلكەن رەزونانسقا بايلانىستى بۇل ىسپەن تىڭعىلىقتى تانىسىپ شىقتىم. وكىنىشكە وراي، بەلسەندى ءاعادىل جۇرەك جەتىسپەۋشىلىگى سالدارىنان قازا تاپقاندىعىن نىق سەنىممەن قۋاتتاي الامىن.
كەرى سەندىرۋگە تىرىسۋ – دەمەك شىندىققا قارسى شىعۋ. قازا تاپقان ازامات كىم بولسا دا، قانداي كوزقاراستى ۇستانسا دا ول ەڭ الدىمەن ادام. ادام ءومىرى بىرەگەي ءارى باعا جەتپەيدى. ءبارىمىز دە اللا تاعالانىڭ جازمىشىنا مويىنسۇنامىز. يماندى بولسىن.
– مۇحتار جاكىشيەۆپەن بايلانىستى جايتقا نە ايتار ەدىڭىز؟
– بۇل ماسەلە تەك قانا سوتتىڭ قۇزىرەتىندە. ارينە، جاكىشيەۆتىڭ دەنساۋلىعىنا بايلانىستى شارتتى تۇردە مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋ تۋرالى بىرنەشە رەت جۇگىنگەنى ماعان دا بەلگىلى. 3 ناۋرىزدا ءبىرىنشى ساتىداعا سوت وتىرىسى وتەدى. سونىڭ شەشىمىن كۇتەيىك. مەن ونىڭ ءادىل بولاتىندىعىنا سەنىمدىمىن.
