مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ نيۋ-يوركتەگى جۇمىس ساپارىنىڭ العاشقى ەكى كۇنى وتە قارقىندى ءارى ستراتەگيالىق-ەكونوميكالىق ماڭىزعا تولى بولدى. پرەزيدەنتپەن بولعان كەزدەسۋلەر ءتىزىمى دە الەمگە ايگىلى برەندتەردەن تۇرادى: Amazon، Goldman Sachs، Chevron، PepsiCo، Cerberus، Cameco، LanzaJet جانە تاعى باسقاسى. بۇل اناۋ-مىناۋ ەمەس، عالامدىق ەكونوميكانى قۇراۋشى كومپانيالار ەكەنىن دە باسا ايتا كەتەلىك، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
عالامدىق ەكونوميكانى قۇراۋشى الپاۋىت كومپانيالار قازاقستانعا نە ۇسىندى؟
- ماسەلەن، Amazon قازاقستاندى جىلدام ينتەرنەتپەن ءارى كيبەرقاۋىپسىزدىكپەن قامتاماسىز ەتىپ قانا قويماي، ءبىزدى ورتالىق ازياداعى سپۋتنيكتىك بايلانىستىڭ وڭىرلىك حابىن قالىپتاستىرۋعا بولاتىن الاڭ رەتىندە قاراستىرىپ وتىر.
- PepsiCo بولسا، الماتى وبلىسىندا قۇنى 368 ملن دوللار بولاتىن زاۋىتتى سالۋعا كىرىسىپ كەتتى. مۇنىمەن شەكتەلمەگەن امەريكالىق برەند كارتوپ ءوسىرۋ سالاسىنا تولىققاندى دەن قويماق. ەندەشە، ەندى بىزدەگى كارتوپتىڭ اۋىلشارۋاشىلىعى وندىرىسىندە عانا ەمەس، گەوساياسات كۇنتارتىبىنە دە شىعۋ قاۋقارىنا يە.
- Chevron مۇناي ءوندىرىسىنىڭ 25% قازاقستانعا تيەسىلى ەكەنىن، 55 ملرد دوللار تەڭىزدەگى ءىرى جوبالارعا سالىنىپ وتىرعانىن دا ايتىپ، ەل ەكونوميكاسىنداعى ماڭىزىن تەڭىزدىڭ ارعى بەتىندە دە تاعى ءبىر شەگەلەپ الدى.
- Cerberus ورتا ءدالىز تالقىسىنا دەن قويدى.
- Cameco، ارينە ۋراندى ءسوز ەتتى. ايتا كەتسەك، قازاقستان كۇنى كەشە ەلدە ءۇش اەس سالۋ جوسپارىن جاريالاعان بولاتىن.
- Wabtec كومپانياسىمەن جالپى سوماسى 4،2 ميلليارد دوللارعا جۋىق كەلىسىمگە قول قويۋ ءراسىمى ءوتتى. بۇل شاراعا اقش ساۋدا ءمينيسترى گوۆارد ليۋتنيك قاتىسىپ، ءتىپتى ترامپتىڭ ءوزى ءدان ريزا بولدى. اقش پرەزيدەنتى توقايەۆتى قۇتتىقتاپ، جەلىدە ارنايى جازبا دا جاريالادى.
"مەن جاڭا عانا قازاقستاننىڭ قۇرمەتتى پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت كەمەل ۇلى توقايەۆپەن اڭگىمەلەسىپ بولدىم. ولار قۇنى 4 ملرد دوللار بولاتىن امەريكاندىق لوكوموتيۆتەر مەن تەمىرجول جابدىقتارىن قامتيتىن تاريحتاعى ەڭ ءىرى كەلىسىمگە قول قويدى. ءبىز كوپتەگەن جىلدار بويى "جالعان ەكولوگتاردىڭ" شابۋىلىنا ۇشىراپ كەلگەن اقش-تاعى تەمىرجول سالاسىن قولداۋىمىز كەرەك"، - دەپ جازدى ترامپ Truth Social-داعى پاراقشاسىندا
سونداي-اق، اقش باسشىسى توقايەۆتى وسى ءىرى كەلىسىمگە قول جەتكىزۋىمەن قۇتتىقتادى.
"بۇل ەل دە جانە بۇكىل الەم دە سەنىمدى جانە ادەمى تەمىرجولداردان تۇرادى. ەندى ولار قايتا كەلىپ جاتىر، وندا دا تەز!"، دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى ترامپ.
اقش-تىڭ ءىرى بيزنەس وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن دوڭگەلەك ۇستەل
قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ نيۋ-يوركتەگى جۇمىس ساپارى اقش-تىڭ ءىرى بيزنەس وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن "دوڭگەلەك ۇستەل" وتىرىسىندا جالعاستى. وعان امەريكالىق بيزنەستىڭ جانە قارجى سالاسىنىڭ كىل مىقتى وكىلدەرى مەن ەكونوميكالىق لاۋازىمدى قىزمەتتەگى ساياساتكەرلەر دە قاتىستى: اقش ساۋدا پالاتاسىنىڭ پرەزيدەنتى، اقش ساۋدا ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى، اقش مەملەكەتتىك حاتشىسىنىڭ ەكونوميكالىق ءوسىم، ەنەرگەتيكا جانە قورشاعان ورتا ماسەلەلەرى جونىندەگى ورىنباسارىنىڭ مىندەتىن اتقارۋشى، Chevron، NVIDIA، Boston Consulting Group، S&P Global، ExxonMobil Upstream Company، LanzaJet، The Boeing، Ashmore Group، Visa، Ivanhoe Mines Ltd.، GTM، OpenAI،Mastercard، Shell USA، Honeywell Process Automation، Amazon Kuiper.
دوڭگەلەك ۇستەلدە مەملەكەت باسشىسى قازاقستان مەن اقش-تىڭ كەڭەيتىلگەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىگى قارقىندى تۇردە دامىپ كەلە جاتقانىنا نازار اۋداردى.
"ءبىز امەريكانى ماڭىزدى سەرىكتەستەرىمىزدىڭ ءبىرى سانايمىز جانە سان قىرلى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى دامىتۋعا مۇددەلى ەكەنىمىزدى راستايمىز. امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ دا وسى ستراتەگيالىق ۇستانىمدى قولدايتىنى قۋانتادى. وعان پرەزيدەنت دونالد ترامپپەن 2024 جىلى جەلتوقسان ايىندا بولعان اڭگىمەلەسۋ بارىسىندا كوز جەتكىزدىك. بۇگىن ءبىز پرەزيدەنت ترامپپەن تاعى دا مازمۇندى اڭگىمە جۇرگىزدىك. ول ءۇشىن ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن. قازاقستان پرەزيدەنت ترامپتىڭ پراگماتيكالىق ديپلوماتيانى العا تارتۋىن، ەۋروپا مەن تاياۋ شىعىستان باستاپ ازيا مەن افريكاعا دەيىنگى قاقتىعىستاردى بەيبىت جولمەن رەتتەۋگە ىقپال ەتۋ ىسىندەگى ءرولىن جوعارى باعالايدى. ونىڭ كونسترۋكتيۆتى پوزيسياسى مەن ناقتى ناتيجەگە قول جەتكىزۋگە ايرىقشا ءمان بەرۋى جاھانداعى جىكتەلۋ ۋشىققان كەزەڭدە شيەلەنىستىڭ باسەڭدەپ، ديالوگتىڭ ارتۋىنا ىقپال ەتۋدە. ماقسات-مىندەتى ايقىن مۇنداي باتىل ءارى تاباندى ارەكەت حالىقارالىق دەڭگەيدە مويىنداۋعا لايىق. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، بۇل ۇستانىمدار ەرتەڭ وتەتىن بۇۇ-نىڭ جالپى دەباتىندا ۇيىمعا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ نازارىنا ۇسىنىلۋى كەرەك. قۇراما شتاتتار قازاقستان ەكونوميكاسىنا 100 ميلليارد دوللاردان استام قارجى قۇيعان ءىرى ينۆەستور سانالادى. ەكى ەل ەكونوميكالىق ىقپالداستىقتا زور جەتىستىككە جەتتى. ءبىز مۇنى ماقتان تۇتامىز. ءقازىر ەلىمىزدە 630-دان استام امەريكالىق كومپانيا تابىستى جۇمىس ىستەپ جاتىر. ولاردىڭ قاتارىندا Chevron، ExxonMobil، Boeing، Visa، Mastercard، Meta، Wabtec، Citibank سەكىلدى تانىمال برەندتەر بار"، – دەدى پرەزيدەنت.
سونداي-اق مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ وڭىردەگى ەكونوميكاسى ەڭ قۋاتتى ەل رەتىندە ورتالىق ازياعا امەريكا بيزنەسىنىڭ ينۆەستيسياسىن تارتۋ جانە ولاردىڭ كاسىپ اياسىن كەڭەيتۋ ىسىندە جەتەكشى ءرول اتقارۋعا دايىن ەكەنىن جەتكىزدى.
بۇل باعىتتاعى كۇش-جىگەرگە س5+ جانە B5+ فورماتىنداعى تۇراقتى ىنتىماقتاستىق تىڭ سەرپىن بەرە الادى.
پرەزيدەنت دوڭگەلەك ۇستەل قاتىسۋشىلارىنا ەلىمىزدە جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان ەكونوميكالىق جانە ساياسي رەفورمالار تۋرالى مالىمەت بەردى. مەملەكەت باسشىسى جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقان جۇمىستىڭ بارلىعى قازاقستاننىڭ تىكەلەي شەتەل ينۆەستيسياسىنا تارتىمدىلىعىن ارتتىرۋدى كوزدەيتىنىن ايتتى. سونىمەن قاتار قازاقستان مەن اقش اراسىنداعى ەكونوميكالىق جانە ينۆەستيسيالىق ىقپالداستىقتىڭ نەگىزگى باعىتتارىنا توقتالدى.
قازاقستان ءوزىنىڭ ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستارىن ەكسپورتتاۋ باعىتتارىن ءارتاراپتاندىرۋدى كوزدەيدى
قاسىم-جومارت توقايەۆ بۇرىننان ەكىجاقتى ىنتىماقتاستىقتىڭ نەگىزى سانالاتىن ەنەرگەتيكا سەكتورىن العاشقى باسىمدىق رەتىندە اتادى.
"Chevron جانە ExxonMobil كومپانيالارىنىڭ سوڭعى 30 جىلدا ەلىمىزگە قوماقتى ءارى تابىستى ينۆەستيسيا سالعانىن مويىندايمىز جانە جوعارى باعالايمىز. ايماقتاعى گەوساياسي دۇربەلەڭدەرگە قاراماستان، ولاردىڭ ەلىمىزدەگى قىزمەتىنە قاتىستى ەشقاشان كۇمان تۋعان ەمەس. ەلىمىزدىڭ ەكونوميكاسىن جاڭعىرتۋدا، وزىق تەحنولوگيالار ەنگىزۋدە، ەكونوميكالىق الەۋەتىمىزدىڭ ورنىقتىلىعى مەن قۋاتىن ارتتىرۋدا سىزدەردىڭ قازاقستانداعى قىزمەتتەرىڭىزدىڭ جاعىمدى اسەرى بولدى. ءبىز تەڭىز، قاشاعان جانە قاراشىعاناق مۇناي كەن ورىندارىنداعى امەريكالىق سەرىكتەستەرىمىزبەن كونسترۋكتيۆتى ىنتىماقتاستىقتى ودان ءارى جالعاستىرامىز. ءوزارا سەرىكتەستىگىمىز الداعى ۋاقىتتا دا ءادىل ءارى ەكى تاراپقا ءتيىمدى ناتيجە اكەلگەنىن قالايمىز. قازاقستان ءوزىنىڭ ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستارىن ەكسپورتتاۋ باعىتتارىن ءارتاراپتاندىرۋدى كوزدەيدى"، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
مەملەكەت باسشىسى ۋران سىندى ستراتەگيالىق ماڭىزدى مىندەتتى جۇزەگە اسىرۋ ىسىندە امەريكانىڭ ەنەرگەتيكا كومپانيالارى باستى ءرول اتقاراتىنىنا نازار اۋداردى.
سونىمەن قاتار پرەزيدەنت گەولوگيالىق بارلاۋ ءارى ىسكە اسىرىلىپ جاتقان جوبالاردىڭ اياسىن كەڭەيتۋ، اسىرەسە، ۋران ءوندىرۋ جانە ونى وڭدەۋ سالاسىندا جاڭا مۇمكىندىكتەردى زەردەلەۋ قاجەت ەكەنىن اتاپ ءوتتى.
قازاقستان الەمدىك ۋران نارىعىنداعى سۇرانىستىڭ شامامەن 40 پايىزىن وتەيدى. ال اقش وسى ماتەريالدىڭ ورتا ەسەپپەن 24 پايىزعا جۋىعىن ءبىزدىڭ ەلدەن يمپورتتايدى.
"اقش-تىڭ ەنەرگەتيكا سالاسىنداعى باسىمدىقتارىنا سايكەس، ءبىز كومىرگە نەگىزدەلگەن تازا، ءتيىمدى جانە ەكولوگيالىق تۇرعىدان ءقاۋىپسىز ەنەرگەتيكالىق شەشىمدەردى ۇسىنامىز. قازاقستاندا قۋاتتىڭ 70 پايىزدان استامى كومىردەن الىنادى. الەمدەگى كومىر قورى مول ەلدەردىڭ ءبىرى رەتىندە ءبىز دە اقش سياقتى مۇنى ەنەرگيانىڭ سەنىمدى ءارى ءقاۋىپسىز كوزى رەتىندە قاراستىرامىز، تىم بولماعاندا تاياۋ كەلەشەكتە ودان باس تارتپايمىز. ەلىمىزدىڭ ەنەرگەتيكالىق ستراتەگياسى ءتورت كومپونەنتكە: مۇناي، گاز، كومىر جانە ۋرانعا نەگىزدەلگەن. ءبىز وسى قاعيداتتى بەرىك ۇستانامىز"، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت ماڭىزدى شيكىزات ماتەريالدارىن يگەرۋدى باسىم باعىت رەتىندە قاراستىراتىنىن جەتكىزدى. بۇدان بولەك، قازاقستاندا مىس، ۆولفرام، قورعاسىن، مىرىش، ليتيي، گرافيت جانە جوعارى تەحنولوگياعا اسا قاجەتتى باسقا دا پايدالى قازبالاردىڭ مول قورى بار ەكەنىن ەسكە سالدى.
قاسىم-جومارت توقايەۆ كولىك جانە لوگيستيكا سەكتورىنداعى كەڭ مۇمكىندىكتەرگە توقتالدى.
قازاقستان Boeing كومپانياسىمەن ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋگە، جاڭا ۇشاقتار الۋعا نيەتتى
سونداي-اق ترانسكاسپيي حالىقارالىق كولىك باعدارىن دامىتۋدىڭ كەلەشەگى زور ەكەنىنە نازار اۋداردى.
"ءبىز Wabtec كومپانياسىنىڭ ەلىمىزدەگى ماشينا جاساۋ جانە تەمىرجول كولىگى سالالارىن ىلگەرىلەتۋدەگى نەگىزگى ءرولىن جوعارى باعالايمىز. قازاقستان اتالعان كومپانيامەن سەرىكتەسە وتىرىپ، فيزيكالىق جەلىلەردى عانا ەمەس، ۇلكەن دەرەكقورعا نەگىزدەلگەن ينتەللەكتۋالدى، ينتەگراسيالانعان كولىك دالىزدەرىن دە قۇرىپ جاتىر. بۇگىن Wabtec كومپانياسىمەن 4 ميلليارد دوللارعا جۋىق قارجىنىڭ جاڭا كەلىسىمىنە قول قويىلدى. بۇل ەلىمىزدىڭ اقش-پەن كولىك سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىعىن ايتارلىقتاي نىعايتادى. Air Astana جانە SCAT سياقتى الدىڭعى قاتارلى اۋە كومپانيالارى Boeing ۇشاقتارىن پايدالانادى. ازاماتتىق اۆياسيا پاركىمىزدىڭ نەگىزى وسى ۇشاقتاردان قۇرالعان. ءبىز Boeing كومپانياسىمەن ىنتىماقتاستىقتى كەڭەيتۋگە جانە تاياۋ جىلدارى جاڭا ۇشاقتار الۋعا نيەتتىمىز"، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
پرەزيدەنت ءمان بەرگەن كەلەسى باسىمدىق – سيفرلىق ترانسفورماسيا
قاسىم-جومارت توقايەۆ الداعى ءۇش جىلدا قازاقستاندى تولىق سيفرلىق مەملەكەتكە جانە سيفرلىق ترانسفورماسيا مەن جاساندى ينتەللەكت سالاسىندا ەۋرازيادا كوش باستايتىن ءىت-حابقا اينالدىرۋ جوسپارىمەن ءبولىستى.
NVIDIA، Amazon، Starlink جانە Microsoft سياقتى جاھاندىق تەحنولوگيالىق الپاۋىتتار سيفرلىق ەكوجۇيەمىزدى قالىپتاستىرۋعا بەلسەندى اتسالىسىپ جاتىر. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ايتۋىنشا، بۇل ەلىمىزدىڭ ءىت سالاسىنداعى الەۋەتى وراسان زور ەكەنىن كورسەتەدى. بۇل رەتتە سيفرلىق اكتيۆتەر، يندۋستريا 4.0، جاساندى ينتەللەكت جانە «اقىلدى قالا» شەشىمدەرى ءوزارا ىقپالداستىقتىڭ پەرسپەكتيۆتى باعىتتارى سانالادى.
قارجى سەكتورى تۋرالى ءسوز قوزعاي وتىرىپ، مەملەكەت باسشىسى دوڭگەلەك ۇستەل قاتىسۋشىلارىنا «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن تانىستىردى.
قازىرگى ۋاقىتتا وندا 80-نەن اسا ەلدەن 4200-دەن استام كومپانيا تىركەلگەن. ونىڭ 60-تان استامى – امەريكالىق كومپانيالار.
قاسىم-جومارت توقايەۆ ادامي كاپيتالدى دامىتۋدىڭ ماڭىزىنا ەرەكشە توقتالدى. مەملەكەت جاس بۋىن كوشباسشىلارىن قالىپتاستىرۋ ءۇشىن امەريكالىق ۋنيۆەرسيتەتتەرمەن جانە زەرتتەۋ ورتالىقتارىمەن بىرلەسكەن جوبالاردىڭ اياسىن كەڭەيتۋدى ۇسىندى.
پرەزيدەنت: ءبىز ءوزىمىزدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتىمىزدان، سونىڭ ىشىندە اقش-پەن تىعىز ىنتىماقتاستىق جاساۋ نيەتىمىزدەن اينىمايمىز
مەملەكەت باسشىسى امەريكا قۇراما شتاتتارىمەن ستراتەگيالىق سەرىكتەستىكتى ودان ءارى نىعايتۋ ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساياساتىنداعى ۇزاق مەرزىمدى باسىمدىقتاردىڭ ءبىرى ەكەنىن ايتتى.
"قازاقستان گەوگرافيالىق تۇرعىدان سەزىمتال ايماقتا ورنالاسقان. ءبىز ءوزىمىزدىڭ ستراتەگيالىق ماقساتىمىزدان، سونىڭ ىشىندە اقش-پەن تىعىز ىنتىماقتاستىق جاساۋ نيەتىمىزدەن اينىمايمىز. ويتكەنى اقش ءبىزدىڭ تاۋەلسىزدىگىمىزدى الەمدەگى العاشقى ەلدەردىڭ ءبىرى بولىپ مويىندادى جانە ءاردايىم قازاقستاننىڭ ەگەمەندىگى مەن اۋماقتىق تۇتاستىعىن قولداپ كەلەدى. حالقىمىز امەريكانىڭ بۇل ۇستانىمىن شىنايى قۇرمەتتەيدى. ەلىمىزدە جۇرگىزىلىپ جاتقان اۋقىمدى ساياسي-ەكونوميكالىق رەفورمالار، اشىق جانە ينۆەستيسياعا قولايلى ساياسات جۇرگىزۋ ۇستانىمى امەريكالىق كومپانيالاردىڭ قازاقستاندا الاڭسىز بيزنەس جۇرگىزۋىنە كەپىلدىك بەرەدى ءارى ولاردىڭ سەنىمدى، ۇزاق مەرزىمدى سەرىكتەس بولۋىنا مۇمكىندىك جاسايدى"، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
