پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ كولىك-لوگيستيكا سالاسىن دامىتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىن وتكىزگەن بولاتىن. سول جيىن بارىسىندا كولىك ءمينيسترى مارات قارابايەۆ پەن ورتالىق مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءبىرقاتار باسشىلارى ەسەپ بەردى. ودان بولەك، جيىندا پرەزيدەنت توقايەۆ مينيسترگە سوگىس جاريالادى. وسى تۇستا Dalanews.kz ءتىلشىسى قارابايەۆتىڭ سىنعا ۇشىراعان قىزمەتى تۋرالى ساراپشىلاردىڭ ويىنا شولۋ جاسادى. 

قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا مەملەكەت باسشىسى ەلدەگى كولىك سالاسىنداعى جاعدايدى سىنعا الدى. ونىڭ ايتۋىنشا، «سالانى جاڭعىرتۋ جۇيەلى ماسەلەلەر مەن جوسپارلاردىڭ ورىندالماۋى سالدارىنان تەجەلىپ وتىر». توقايەۆ جۇك تاسىمالىن وتكىزۋ كەزىندە شەكاراداعى كەدەرگىلەر، وتكىزۋ پۋنكتتەرىنىڭ قاناعاتتانارلىقسىز كۇيى، ءىرى ترانزيتتىك ينفراقۇرىلىم جوبالارىنىڭ كەستەدەن كەشىگۋى سياقتى پروبلەمالاردى اتاپ ءوتتى.

پرەزيدەنت، سونىمەن قاتار، نارىقتى اۆياتولىقتىرۋ قاجەتتىگىن ايتىپ، بۇل جۇك تاسىمالىن ارتتىرۋدىڭ ماڭىزدى قادامى ەكەنىن جەتكىزدى. ول ترانزيتتىك تاسىمال كولەمىن ارتتىرۋدى، سونداي-اق قازاقستاندى جاھاندىق جەتكىزۋ تىزبەكتەرىنە قوسۋ ءۇشىن ناقتى شارالار قابىلداۋدى تاپسىردى.

جيىن قورىتىندىسىندا پرەزيدەنت مارات قارابايەۆقا اتقارىلعان جۇمىستارداعى ولقىلىقتار ءۇشىن سوگىس جاريالادى. توقايەۆ كولىك-لوگيستيكا سالاسىنداعى پروبلەمالاردى شەشۋگە باعىتتالعان ءتيىمدى شارالاردى قابىلداۋدى تالاپ ەتتى.

ساراپشىلار نە دەيدى؟ 

بۇل جاعدايعا قاتىستى جۋرناليست جانە ساراپشى دەنيس كريۆوشەيەۆ پىكىر بىلدىرگەن. ول قارابايەۆتىڭ قىزمەتىن قاتتى سىنعا الدى. ونىڭ ايتۋىنشا، قارابايەۆتىڭ سوگىسپەن قۇتىلىپ كەتۋى — بۇل ەڭ جەڭىل جازا.

"قارابايەۆتىڭ سوگىس الۋى — بۇل مينيمۋم. سالاعا مۇنداي دەڭگەيدە ديلەتانتتىق كوزقاراسپەن كەلۋ — ەرەكشە شەنەۋنىكتىك «قابىلەت»"، — دەدى ول.

كريۆوشەيەۆ قارابايەۆ مينيستر بولىپ تاعايىندالعان العاشقى كۇنىنەن-اق تاجىريبەسىز ادامداردى قىزمەتكە تارتىپ، دۇرىس ەمەس شەشىمدەر قابىلداعانىن ەسكە سالدى. ول، اسىرەسە، تالعات لاستايەۆتى ءمينيستردىڭ ورىنباسارى ەتىپ تاعايىنداعانىن سىنعا الدى.

سونىمەن قاتار، جۋرناليست 2023 جىلعى اتىشۋلى وقيعاعا دا توقتالدى. ول كەزدە ازاماتتىق اۆياسيا كوميتەتىنىڭ باسشىسى كاتالين رادۋ الماتىداعى تۇنگى كلۋبتاردىڭ بىرىندە توبەلەس ۇيىمداستىرعان بولاتىن. الايدا مارات قارابايەۆ بۇل جاعداي جۇمىس ۋاقىتىنان تىس بولعاندىقتان، تارتىپتىك جازا قولدانىلمايتىنىن مالىمدەگەن ەدى.

"قارابايەۆ  بۇل جۇمىس ۋاقىتىنان تىس بولعاندىقتان، رادۋ مىرزا قايدا جۇرسە دە ءوز ەركى ەكەنىن ايتتى. سونىمەن قاتار ول — مەملەكەتتىك ورگانعا باعىنىستى مەكەمەنىڭ باسشىسى ەكەنىن ۇمىتپاعانىن، وعان ەتيكا تالاپتارى ەسكەرتىلگەنىن جەتكىزدى"، — دەپ ەسكە الدى كريۆوشەيەۆ.

جۋرناليست مينيستر مارات قارابايەۆتىڭ شىندىقتى بۇركەمەلەۋگە بەيىمدىگىن دە سىنعا الدى. 2024 جىلدىڭ قاڭتارىندا ول اۋا رايىنىڭ قولايسىزدىعىنا بايلانىستى 100-دەن استام رەيستىڭ كەشىگۋى جانە 20 رەيستىڭ توقتاتىلۋى تۋرالى ايتىپ، اۆياكومپانيالاردىڭ تولىق بيلەت قايتارۋ ۋادەسىن بەرگەن بولاتىن. الايدا ءىس جۇزىندە FlyArystan كومپانياسىنىڭ جولاۋشىلارىنا تەك 5 مىڭ تەڭگەدەن قايتارىلعان.

سونداي-اق قارابايەۆ قازاقستانداعى 20-دان استام اۋەجايدى، كاسپييدەگى اقتاۋ مەن قۇرىق پورتتارىن شەتەلدىك ينۆەستورلارعا باسقارۋعا بەرۋگە دايىن ەكەنىن مالىمدەگەنىن دە جۋرناليست وتكىر سىنادى.

"مەملەكەتتىك مەنشىكتى وسىلاي اشىقتان-اشىق ساتۋ — كاسىبيلىكتىڭ جوق ەكەنىنىڭ كورىنىسى"، — دەپ مالىمدەدى كريۆوشەيەۆ.

كريۆوشەيەۆتىڭ ايتۋىنشا، قارابايەۆ ەلدەگى كولىك سالاسىنداعى جۇيەلى ماسەلەلەردى ەلەمەي كەلەدى. ول ءاليحان سمايىلوۆ بىلتىر ماۋسىم ايىندا قتج-نىڭ «قىزىل ايماق» دەڭگەيىندەگى كرەديتتىك تاۋەكەلدە ەكەنىن جاريالاعانىن ەسكە سالدى. 3 ترلن تەڭگەگە جۋىق ينفراقۇرىلىم نىساندارىن تەكسەرۋ بارىسىندا 29 ملرد تەڭگەنىڭ قارجىلىق زاڭبۇزۋشىلىعى انىقتالعان.

"قارابايەۆتىڭ كوزقاراسى مۇلدە باسقا. ول قتج-نىڭ پايدا تاۋىپ وتىرعانىن، سوندىقتان كومپانيا باسشىلىعى وزدەرىنە ديۆيدەند تولەۋگە تولىق قۇقىعى بار ەكەنىن ايتتى. وسىنداي جاعدايلاردا تەك سوگىس جاريالانۋى — تىم جەڭىل جازا"، — دەدى جۋرناليست.

ال بقو-لىق بەلسەندى ازامات ءمۇسىلىموۆ قارابايەۆتىڭ قول-اياعىن مينيسترلىكتەگى "قاريالار" بايلاپ وتىرعانىن ايتادى. 

"قارابايەۆ مىرزا قويىلعان تاپسىرمالاردى ورىنداي الماى جاتىر. ونىڭ قول-اياعىن مينيسترلىكتەگى قارت كادرلار بايلاپ وتىر. مەن مارات كاريمجانوۆيچتى پەرىشتە دەپ وتىرعان جوقپىن، ءبىراق ول اياق استىنان بىردەڭە جاساعىسى كەلسە دە، ونىڭ بارلىق باستامالارىن زەينەت جاسىنداعى جانە زەينەتالدى جاستاعى لاۋازىمدى قىزمەتتەردە مىقتاپ وتىرعان كارىلەر تەجەيدى. لوگيستيكا دەگەنىمىز — تەك شەكاراداعى جاسىل دالىزدەر عانا ەمەس. بۇل — جولداردىڭ بۇكىل ۇزىندىعىنداعى قاۋىپسىزدىك تە. ساپالى جول دا سونىڭ ءبىر بولىگى!"، - دەيدى ءمۇسىلىموۆ. 

ال ءماجىلىس دەپۋتاتى ەرلان سايروۆ جول سالاسى پروبلەمالارعا تولىپ كەتكەنىن ايتىپ، مينيسترگە جاريالانعان سوگىس كۇتىلگەن شەشىم بولعانىن مالىمدەدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ەگەر پرەزيدەنت تاپسىرمالارى ۋاقىتىندا ءارى ساپالى ورىندالسا، مۇنداي جاعدايلاردىڭ الدىن الۋعا بولار ەدى.

"جۇمىس ىستەۋ كەرەك، شاپشاڭ بولۋ كەرەك. بۇگىندە قازاقستان بويىنشا رەسپۋبليكالىق جولداردىڭ ساپاسى دا، جول قۇرىلىسى دا قاناعاتتانارلىقسىز دەڭگەيدە"، — دەدى دەپۋتات Orda.kz-كە.

دەپۋتات ساقالدى قۇرىلىستار كوپ ەكەنىن اتاپ ءوتتى. سونىڭ ءبىرى — شىعىس قازاقستان وبلىسىنداعى مايقاپشاعاي — گەورگييەۆكا جولى، ول شامامەن بەس جىلدان بەرى سالىنىپ كەلەدى. بۇل، ونىڭ ايتۋىنشا، ءبىر عانا جاعداي ەمەس.

سايروۆ شەكارالىق وتكىزۋ بەكەتتەرىنە دە نازار اۋداردى. ونىڭ پىكىرىنشە، قازاقستاندىق بەكەتتەردىڭ جاعدايى كورشى ەلدەرمەن سالىستىرعاندا الدەقايدا تومەن.

"ولاردىڭ ءبارى دە كوڭىل كونشىتەتىن جاعدايدا ەمەس. ەگەر كورشى ەلدەردەگى، ماسەلەن، وزبەكستان، رەسەي جانە باسقا مەملەكەتتەردەگى بەكەتتەردىڭ جاعدايىن سالىستىرىپ قاراساق، وندا ەشقانداي ماسەلە جوق ەكەنىن كورەمىز. ال قازاقستانعا كولىك كىرگەن كەزدە عانا قيىندىقتار باستالادى. بۇل باسقارۋ جۇيەسىنىڭ السىزدىگىن كورسەتەدى"، — دەدى دەپۋتات.

سايروۆ مينيسترلىككە باسقارۋ ءتاسىلىن دە، جوبالاردى جۇزەگە اسىرۋ قارقىنىن دا شۇعىل وزگەرتۋ كەرەك دەپ سانايدى. ونىڭ ايتۋىنشا، ءمينيستردىڭ جاعدايدى تۇزەتۋگە مۇمكىندىگى ءالى بار، ءبىراق پرەزيدەنتتىڭ جولداعان سيگنالى وتە قاتاڭ بولدى.

ءمينيستردىڭ ەڭبەك جولى قانداي؟

ايتا كەتەيىك، مارات قارابايەۆ ەڭبەك جولىن 2011 جىلى ق ر اۋىل شارۋاشىلىعى مينيسترلىگىنىڭ سۋ رەسۋرستارى كوميتەتىندە ساراپشى بولىپ باستاعان. كەيىن ق ر يندۋستريا جانە جاڭا تەحنولوگيالار مينيسترلىگىنىڭ جاڭا تەحنولوگيالار جانە ەنەرگيا ۇنەمدەۋ دەپارتامەنتىندە باس ساراپشى، ق ر كولىك جانە كوممۋنيكاسيالار مينيسترلىگىنىڭ ترانزيتتىك جانە كولىك لوگيستيكاسى دەپارتامەنتىندە باسقارما باسشىسى قىزمەتتەرىن اتقاردى.

2013-2014 جىلدارى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اكىمدىگى جانىنداعى «ماكسيمۋم» وڭىرلىك ينۆەستيسيالىق ورتالىعىندا باسقارما ءتوراعاسىنىڭ كەڭەسشىسى، 2014-2015 جىلدارى وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ كاسىپكەرلىك، يندۋستريالىق-يننوۆاسيالىق دامۋ جانە تۋريزم باسقارماسى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى، كەيىن سول باسقارمانىڭ باسشىسى بولدى.

2018-2020 جىلدارى ق ر يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ مينيسترلىگىنىڭ قورعانىس-ونەركاسىپ كەشەنىن دامىتۋ دەپارتامەنتىن باسقاردى. 2020-2021 جىلدارى مينيسترلىكتىڭ يندۋستريالىق دامۋ كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى، 2021-2023 جىلدارى يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ۆيسە-مينيسترى قىزمەتىن اتقاردى. 2023 جىلدىڭ قاڭتارىندا يندۋستريا جانە ينفراقۇرىلىمدىق دامۋ ءمينيسترى بولىپ تاعايىندالدى. ال 2023 جىلدىڭ قىركۇيەگىنەن باستاپ كولىك ءمينيسترى قىزمەتىنە كىرىستى.