اقيقاتىن ايتساق، بىزدەگى ءىرى كومپانيالاردىڭ كوپشىلىگى قازبا بايلىقتى يگەرىپ، بولماسا مەملەكەتتىك ساتىپ الۋعا ارقا سۇيەپ ءومىر سۇرەتىنى جاسىرىن ەمەس. ەگەر مەملەكەت مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلاردى كۇرت تومەندەتسە، كاسىپورىندارىمىز باسەكەگە تولى نارىقتا ءبىر كۇندە جۇمىس ىستەي الماي قالۋى مۇمكىن. ءيا، بۇل اششى دا بولسا شىندىق. ەندى نە ىستەۋىمىز كەرەك؟ بۇل تىعىرىقتان قالاي شىعۋعا بولادى؟
قازىرگى تاڭدا جەكەلەگەن كومپانيالاردىڭ جەتەكشىلەرى بيزنەستى باسقارۋدى جەتىك مەڭگەرمەگەن. زامان تالابىنا ساي بيزنەستى باسقارۋداعى زاماناۋي ترەندتەردى بىلمەيدى. سوندىقتان وزدەرىن كاسىپكەر سانايتىن باسشىلار تامىر-تانىستىققا، مەملەكەتتىك قولداۋىنا ارقا سۇيەيتىنى جاسىرىن ەمەس.
قازىرگى تاڭدا بىلدەي باسشى تۇرماق، قاراپايىم قىزمەتكەردىڭ ءوزى بىلىكتىلىگىن كوتەرمەسە، كەرەكسىز مامان بولىپ قالۋى مۇمكىن. سوندىقتان ەلىمىزدەگى كومپانيالاردىڭ باسشىلارىن ەۋروپانىڭ جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارىنداعى مۆا باعدارلاماسى بويىنشا بىلىكتىلىگىن جەتىلدىرۋدىڭ ماڭىزى كۇن ساناپ ارتىپ كەلەدى.
اتالعان باعدارلاما بويىنشا بىلىكتىلىگىن شىڭداۋعا كۇش سالعان مامان ءبىرىنشى كەزەكتە قاندايدا ءبىر بيزنەس قۇرىلىمدا جاۋاپتى قىزمەتتى اتقارۋى ءتيىس. مۆا باعدارلاماسى – زاماناۋي ءبىلىم مەن وزىق ىس-تاجىريبەنى ۇيلەستىرگەن بىردەن-بىر جۇيە.
يننوۆاسيالىق دامۋعا بەت بۇرعان باتىستىڭ كومپانيالارى باسشىلىق قۇرىلىمدا جۇمىس ىستەيتىن قىزمەتكەرلەرىنىڭ بۇل باعدارلاماسى بويىنشا بىلىكتىلىگىن كوتەرىپ، كاسىپورىندارىنىڭ جۇمىسىن دامىتۋعا كۇش سالىپ جاتىر.
الەمدە قارجى داعدارىسى شارپىعالى بەرى ەلىمىزگە سىرتتان كەلەتىن ينۆەستيسيانىڭ كولەمى كۇرت تومەندەگەنى جاسىرىن ەمەس. ءيا، ينۆەستيسيانىڭ تومەندەۋىنە ءبىرىنشى كەزەكتە عالامدىق قارجى داعدارىسى اسەر ەتكەنىن مويىندايمىز. ءبىراق بۇل جالعىز فاكتور ەمەس. قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدەگى ءىرى كومپانيالار ەكونوميكالىق ينتەگراسياعا بەيىم ەمەس. كومپانيا باسشىلارىنىڭ سىرت ەلدەن ينۆەستيسيا تارتاتىنداي بىلىكتىلىگى جوق. ەگەر ەلىمىزدەگى كومپانيا باسشىلارى حالىقارالىق دەڭگەيدە ارەكەت ەتەتىن دەڭگەيدە بىلىكتى بولسا، ەش قيىندىقسىز سىرت ەلدەردەن ينۆەستيسيا تارتار ەدى.
مۆا كۋرسىن ءتامامداعان باسشى ءبىرىنشى كەزەكتە، بيزنەستى باسقارۋدىڭ زاماناۋي ترەندتەرىن ۇيرەنەدى. ولار بيزنەستى باسقارۋدىڭ ماركەتينگى، تاۋەكەلى، حالىقارالىق ساۋدا جانە كورپوراتيۆتىك ستراتەگيا قۇرۋعا ماشىقتانادى. مۆا باعدارلاماسىنىڭ باستى قۇندىلىعى – دۇنيەجۇزىنىڭ ءار تاراپىنان جينالعان بيزنەستى دامىتۋعا مۇددەلەس جاندار وزدەرىنىڭ ىس-تاجىريبەلەرىن ورتاعا سالىپ، تىعىرىقتان شىعۋدىڭ ءتيىمدى جولىن بىرلەسىپ ىزدەۋگە ىقپال ەتەتىنىندە.
وسىلايشا از عانا ۋاقىتتىڭ ىشىندە كومپانيا ءۇمىت ارتقان مەنەدجەرلەر ينۆەستيسيا تارتۋدىڭ، قاراپايىم قىزمەتكەرلەرمەن جۇمىس ىستەۋدىڭ وزىق ۇلگىسىن، بيزنەستىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگى جايىندا جان-جاقتى ءبىلىم الىپ، كومپانيا جۇمىسىن وڭ باعىتتا ۇيىمداستىرۋعا مۇمكىندىك الاتىن بولادى.
ءقازىر قازاقستان الەمدىك قاۋىمداستىقتىڭ بەلسەندى قاتىسۋشىسى، ەۋرازيالىق وداقتىڭ تولىققاندى مۇشەسىنە اينالىپ وتىر. مۇنداي جاعدايدا قازاقستاندىق كومپانيالار وزگە ەلدەردىڭ بيزنەس قۇرىلىمدارىمەن باسەكەلەستىك جاعدايدا جۇمىس ىستەپ، قازاقستان ەكونوميكاسىن دامىتۋى كەرەك. بۇل ءۇشىن كومپانيانىڭ جەتەكشى مەنەدجەرلەرى بيزنەستى باسقارۋدىڭ زاماناۋي جەتىستىكتەرىن تولىقتاي مەڭگەرۋى شارت.
سوندىقتان ەل ۇكىمەتى «سامۇرىق-قازىنا» ءال-اۋقات قورىنا قارايتىن ۇلتتىق كومپانيا مەنەدجەرلەرىنىڭ مۆا باعدارلاماسى بويىنشا بىلىكتىلىگىن شىڭداۋعا باسا ءمان بەرۋى كەرەك. بۇدان باسقا MBA باعدارلاماسىنىڭ ماڭىزدىلىعىن «اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسى دا ەلىمىزدەگى كاسىپكەرلەر اراسىندا كەڭىنەن ناسيحاتتاۋى قاجەت.
ەلىمىزدە بيزنەستى باسقارۋدىڭ زاماناۋي ترەندتەرىن مەڭگەرگەن باسشىلار كوبەيگەن جاعدايدا وتاندىق كومپانيالار مەملەكەتتىك ساتىپ الۋلارعا قاراپ، اۋىز اشىپ وتىرمايدى. ولار وزگە ەلدەردەگى ارىپتەستەرىمەن بايلانىس ورناتىپ، ينۆەستيسيا تارتىپ، كومپانيا جۇمىسىن جانداندىرۋعا ىقپال ەتەتىنى ءسوزسىز.
ەگەر قازاقستاننىڭ ترانسۇلتتىق كومپانيالارىن قالىپتاستىرعىمىز كەلسە، كەز كەلگەن كومپانيانىڭ باسشىلىقتاعى مەنەدجەرلەرىنىڭ بىلىكتىلىگىن شىڭداۋعا كۇش سالۋىمىز كەرەك.
جاربول كەنت ۇلى
