الەمنىڭ اتاقتى جازۋشىلارىنان ءبىر ادامداي حابارىم بار دەگەن سەنىم بولاتىن، اسىرەسە ءوزىن-وزى ولتىرگەندەردىڭ. اقىن، جازۋشى ەرىككەننەن ءوزىن-وزى ولتىرمەيدى، نە جىندى، نە گەنيي نەمەسە سوعان جاقىنداۋ بولۋ كەرەك. جىندى بولۋ ءۇشىن دە تالانت پەن اقىل كەرەك. بەيتانىس ايەلدى ىزدەپ ءجۇرىپ تاۋىپ الدىم، ءبىر اي تورىدىم. ينتەرنەت تورابى سيقىرلى قۇمىرادان شىققان جىن سەكىلدى عوي، قالاعانىمنىڭ ءبارىن الدىما جايىپ بەردى. قىسقاشا تانىستىرسام: اعىلشىننىڭ قىزى، اريستوكرات. بيوگرافتاردىڭ ول جايلى شىعارماشىلىعىنان بولەك راحاتتانا قوزعايتىن تاقىرىبى كوپ-اق. سول كەزدە بەلەڭ العان فرەيد پەن يۋنگتىڭ پسيحولوگيالىق توڭكەرىسى شىعارماشىلداردىڭ ءومىرى مەن ونەرىنە تاپتىرماس جاڭالىق پەن ماتەريال بولدى. ايەلدىڭ باسىنان وتكەن «پسيحولوگيالىق شوك»، «جىنىستىق وريەنتاسيا»، «دەپرەسسيا» جايلى قوزعاماي-اق قويسا دا بولار ەدى، ءبىراق مۇنداي «ءينتيمدى ءتاسىل» كەيدە جازۋشى شىعارماشىلىعىن تۇسىنىكتى قابىلداۋعا اسەر ەتەتىنى بار. سونىمەن، ايەل ءوز كەزەڭىندەگى ادەبيەتتىڭ بەلەڭ الۋ كەرەك جاڭا باعىتىنىڭ باعدارىن تەز ارادا بايقاي قويادى دا، سونىڭ ىزىنە تۇسەدى. ايەل تامىرسىز ەمەس ەدى، ول اعىلشىن اريستوكراتيالىق ونەرىنىڭ ءنارىن العان. پوستمودەرنيزم وعان ەكسپەريمەنت بولعان جوق، جازۋ – ونىڭ ءومىرى بولدى.
ءبىراق جازۋشى ءۇشىن ءبىر ماڭىزدى جايت بار، ول – سەزىم. سەزىم – جانىڭنىڭ، ميىڭنىڭ، ويىڭنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن، قالتارىس-قالتارىسىنان تاۋىپ الىپ، تىراشتانا، سىعىپ العان شىعارماڭدى جازىپ بىتكەننەن كەيىنگى ءلاززات. قۇددى قۇرباندىعىن قيناپ ولتىرگەننەن ءلاززات الاتىن مانياك سياقتى. ايەلدە ونداي سەزىم بولمادى. تاعى دا جازدى. جازا ءتۇستى. دىم، ەشقانداي ءلاززات جوق. كەرىسىنشە، ونى ماقتاعان سايىن، باعالاعان سايىن كەرى ايەل قاراي قۇلدىراي باستايدى. شىنىن ايتقاندا، اقىلى اۋىسا باستايدى. تىكەلەي ماعىنادا. كۇيەۋىنە تىلىمدەي عانا حات قالدىرادى دا، قالتاسىنا تاس تولتىرىپ الىپ، وزەنگە باتىپ ولەدى.
[caption id="attachment_14379" align="alignright" width="257"]
ۆيردجينيا ۆۋلف[/caption]
بۇل – . اڭگىمە، ەسسەلەرى تەڭىزدەي رومانعا باستايتىن ءمولدىر بۇلاق قانا سياقتى. روماندارى پوستمودەرنيستىك باعىتقا «سانانىڭ تولقىنى» ۇعىمىنىڭ بۇلتارتپاس ۇلگىسىمەن قازىق قاقتى. ونى قابىلداۋعا قيىن، تىم ينتەللەكتۋالدى جازۋشى ساناۋى مۇمكىن. ولاي ەمەس. ءتۇسىنۋ ءۇشىن بار بولعانى كۇندەلىكتى ارەكەتتىڭ الەمىنەن قۇتىلىپ، ويدىڭ الەمىنە سۇڭگي بىلسەڭ بولعانى. ۆيردجينيا ۆۋلف قانداي فورمادا جازسا دا ونىڭ ويى دا، جانى دا يىلگىش، قىزىقتى، جەڭىل ەكەنى سەزىلىپ تۇردى. ونىڭ جازۋشى رەتىندە ەرەكشە قاسيەتى – جازاردا جاي عانا وقىرماننىڭ كوزىمەن-اق ادەبيەتتى تەرەڭ دە قاراپايىم قاراي الىپ، تۇسىندىرە الاتىنىندا.
بۇل ايەلدى ءتۇسىنۋ ءۇشىن ۋاقىتتى اياعاننىڭ وكىنىشى باسىم. ءومىرىن قويشى، كىمنىڭ ءومىرى جەتىسكەن دەيسىڭ. نەگە ايەل بولا تۇرا وسىنداي روماندار جازۋعا ءداتى باردى ەكەن دەگەن ءبىرىنشى سۇراق تۋدى. ءبارىن بىتىرەتىن ءبىر ءولىم، ءبىراق وعان جەتۋگە دەيىنگى كۇش-جىگەردى قايدان الدى ەكەن دەپ تاعى ويلايسىڭ.
راس، ادەبيەتتى جىنىسقا ءبولۋ اقىماقتىق، اقىل بۇكىل ادامزاتتىڭ يەلىگىندەگى نارسە ەكەنى انىق. ءبىراق كەيدە باعداردى انىعىراق كورۋ ءۇشىن جىك-جىككە ءبولىپ قاراۋعا تۋرا كەلەدى. كەيبىر سۇراقتاردىڭ جاۋابىن سول كەزدە تابۋعا بولادى، قورىتىندى دا شىعادى. ىزدەگەن ءتۇپتىڭ تۇبىندە تابادى عوي، مەن دە تاپتىم. مەنىكى قۇدايدى، نە اقيقاتتى ىزدەۋ سياقتى كۇردەلى نارسە ەمەس قوي، جاي عانا شاي ۇستىندە ايتىلاتىن شاشى ۇزىندار مەن شاشى قىسقالاردىڭ اقىلىن سالىستىرعان سياقتى قاراپايىم سۇراقتار. ارينە، كۇلكىلىلەۋ. ويتكەنى بۇل سۇراققا ەشكىم سالماقتى قارامايتىنىمەن تۇرماي، ەزۋدە كەكەسىن مەن كەيبىرەۋلەردە ىزا سەزىمىنە عانا وياۋ سالۋى مۇمكىن.
ءيا، ايەلدەر شىعارماشىلىعى جايلى... ادەبيەتتىڭ جاڭا عاسىرىنىڭ تابالدىرىعىندا تۇرىپ، سول قازاندا قايناپ جۇرگەن كۇننىڭ وزىندە ۆيردجينيا بۇل تاقىرىپقا سالماقتى تۇردە مويىن بۇرادى.
ايەل قانشالىقتى دارىندى بولعانىمەن ادەبيەتتە، ونەردە مۇمكىندىگى از بولعانىن، ءوز زامانىندا وقىپ، ءبىلىم الماق تۇگىلى تەك ءتورت قابىرعادا قامالىپ، تىعىلىپ وتىرۋعا ءماجبۇر بولعانىن، ال، اتاقتى جازۋشى ەركەكتەر ول كەزدە ءومىردى قونىشىنان باسىپ، بۇكىل تاجىريبەلەردەن ءوتىپ وتىرعانىن، سولارمەن سالىستىرعاندا ايەلدەر قاۋىمىنىڭ شىعارمالارى تەك قيالىمەن ساياحاتتاۋدىڭ ناتيجەسىندە عانا پايدا بولعانىن، ونەرى دامىعان ەلدەردە ۇزاق عاسىرلار بويى «كوك شۇلىقتىلار» («سينيە چۋلكي») مەجەلى مۇمكىندىككە جەتىپ، جولدى تاپتاپ، اشىپ بەرگەنىن جازدى.
سونىمەن قاتار، ۆيردجينيا ايەل ادامىنىڭ شىعارماشىلىق جەتىستىككە جەتۋ جولىنداعى مىناداي قاراپايىم فورمۋلانى ۇسىندى. ەڭ الدىمەن «ءۇي وتىنىڭ گەنييىن» ءولتىرۋ. «ءۇي وتىنىڭ گەنييىنىڭ» پىكىرى مەن تىلەگى بولمايدى، ول تەك باعىنۋدى بىلەدى. ول «گەنييدەن» قۇتىلۋ قيىن ەمەس، ادەتتە كۇندەلىكتى ءۇي تىرلىگىنە يكەمسىز ايەل وزىنەن-وزى سىتىلىپ شىعا بەرەدى.
ەكىنشىسى، «ەلەستى» ءولتىرۋ. «ەلەس» – «ۇعىمعا» جاقىن. ادەتتە «ەلەستى» ءولتىرۋ ادامعا قيىندىق تۋدىرادى. «ەلەستىڭ» قىرىقتان دا استام جانى بولۋى مۇمكىن. ول «ەلەس» ادامنىڭ وزىنەن دە «اقىلدىراق»، ادامنىڭ وزىنەن دە «باسىم». ويتكەنى «ۇعىم» دەگەن نارسە ادامنان بۇرىن پايدا بولعان با دەرسىڭ؟! ال، ۇعىم دەگەنىمىز – «ەلەس»، ۇعىم دەگەنىمىز – «ايەل».
«ەلەستى» ولتىرگەننەن كەيىن بارىپ، «ءوزىڭنىڭ شىندىعىڭ» شىعادى. سودان كەيىن «ءتانىڭنىڭ شىندىعى» بوي كوتەرەدى.
بۇل قاراپايىم فورمۋلانىڭ مەجەسى ەركىندىك: وقۋ، جازۋ، ويلاۋ ەركىندىگى. بۇل ەركىندىكتەر ماتەريالدى نارسەلەرگە تاۋەلدى ەكەنىن ۇمىتپاعان ءجون.
ۆيردجينيا جازۋشى ءۇشىن ەڭ باستى دەتالدى اتايدى، ول ونىڭ جىنىستىق «وريەنتاسياسىنا» دەگەن كۇماندى سەيىلتەتىنى انىق. ادام ساناسىندا ەكى جىنىس – ايەل مەن ەركەك قاتار ءومىر سۇرەدى. جانە بۇل ءسوزدىڭ كلاسسيكالىق ۇلگىسى – «مەن بوۆاري حانىمنىڭ ءوزىمىن» دەپ كەۋدەسىن ۇرعىلايتىن گ.فلوبەر عوي.
قازىرگى زاماننىڭ ايەلىن «شەكتەۋلى» دەۋ استە ابەستىك بولار ەدى، شىعارماشىلىق ەركىندىكتىڭ بەلگىلى ءبىر باسپالداعىندا. ءبىر جاعىنان ايەل قاۋىمىنىڭ ادەبيەتىنە سالعىرت قاراپ، كۇمان مەن مىسقىلعا ورىن بەرىپ، بولاشاعىنان ۇركۋدىڭ ءوزى حاۋانىڭ ادامنىڭ جارى ەكەندىگىنە كۇمان كەلتىرۋمەن بىردەي بولار ەدى. قانشالىقتى تالاس تۋدىراتىن قايشىلىقتى كوزقاراس بولسا دا، ءبىر نارسە ايقىن. ايەل تۋۋ ءۇشىن جارالعان. كىمدى تۋسىن، نەنى تۋسىن، قالاي تۋسىن، بۇل ەرەكشە قۇدىرەت پەن قاسيەتتىڭ ارقاسىندا.
ءار ادامنىڭ ومىرىندە ايەل بولادى. ونىڭ قامقورشى، جەبەۋشى، مۋزاسى، انا، قارىنداسى ما، كىم ءبىلسىن؟! نەمەسە بۇرىن كىشى ارىپپەن جازىلىپ تۇراتىن ايەل ۇلكەن ارىپتەرگە اينالىپ شىعا كەلگەندە ءبارى بۇرىنعىداي بولماسى انىق. ول قايتا تۋىلۋمەن تەپە-تەڭ نارسە.
ءبارىبىر دە ايەل دەگەن ادەمى عوي.
مايرا فازىل، جازۋشى
