ق ر قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى وتكەن جىلدىڭ قورىتىندىسىن شىعارىپ، قاداعالاۋ ساياساتىنىڭ نەگىزگى باسىمدىقتارىن، سونداي-اق بانك سەكتورىن دامىتۋدىڭ 2025 جىلعا ارنالعان نەگىزگى باعىتتارىن ۇسىندى. بۇل تۋرالى اگەنتتىك ءتورايىمى ءمادينا ءابىلقاسىموۆانىڭ ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەردىڭ باسشىلارىمەن كەزدەسۋى كەزىندە ءمالىم بولدى، دەپ جازادى Dalanews.kz.
بانك سەكتورى مەملەكەتتىڭ ەكونوميكالىق ماقساتتارىن بەلسەندى قولداي وتىرىپ، ءوسۋ مەن تۇراقتىلىقتى ساقتاپ وتىر. سەكتور اكتيۆتەرى 19،7%-عا (10،1 ترلن تەڭگە) ءوستى جانە بانكتەردىڭ نەسيە پورتفەلىن جانە مەملەكەتتىك باعالى قاعازدار پورتفەلىن ۇلعايتۋى ەسەبىنەن 61،6 ترلن تەڭگەگە جەتتى. NPL قارىزدارىنىڭ دەڭگەيى (90+) 3،1%-دى قۇرادى.
كەزدەسۋ بارىسىندا SREP جاڭارتىلعان ءادىسناماسى بويىنشا جىل سايىنعى قاداعالاپ باعالاۋدىڭ ناتيجەلەرى تالقىلاندى، ونىڭ شەڭبەرىندە تاۋەكەل-مەنەدجمەنت جانە كورپوراتيۆتىك باسقارۋ جۇيەلەرىنىڭ بولۋىن «فورمالدى» باعالاۋدان بانكتەردىڭ ىشكى پروسەستەرى ەگجەي-تەگجەيلى تالداۋعا كوشىرىلدى. SREP پروسەسىن اگەنتتىك اۆتوماتتاندىرادى، بۇل قاداعالاۋ قىزمەتىن سيفرلاندىرۋداعى ماڭىزدى قادام بولدى. باعالاۋ قورىتىندىسى بويىنشا بانكتەردىڭ بيزنەس-پروسەستەرىندەگى ەلەۋلى وڭ وزگەرىستەر اتاپ ءوتىلدى. تاۋەكەلدەردى باسقارۋ مەن ىشكى باقىلاۋدا پروگرەسس بار، سونىمەن بىرگە جەكەلەگەن پروسەستەردى جاقسارتۋعا بولادى.
تۇراقتى AQR جانە قاداعالاپ سترەسس-تەستىلەۋگە ەرەكشە نازار اۋدارىلدى. AQR قورىتىندىسى بويىنشا بانكتەردىڭ كرەديتتىك پورتفەلىنىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ بايقالادى. بۇل پورتفەلدىڭ جالپى وسىمىنە، جەكە پورتفەلدەر بويىنشا قارىز الۋشىلاردىڭ قارجىلىق جاعدايىنىڭ جاقسارۋىنا، سونداي-اق پروبلەمالىق بەرەشەكتى رەتتەۋ جونىندەگى بانكتەردىڭ جۇمىسىنا بايلانىستى. 11 بانك بويىنشا كاپيتال جەتكىلىكتىلىگىنىڭ جالپى دەڭگەيىن باعالاۋ 17،4%-دان 16،3%-عا دەيىن تومەندەدى، بۇل رەتتەۋشى مينيمۋمنان ەداۋىر اسىپ ءتۇستى. سونىمەن قاتار تۇراقتى AQR وتكىزۋ BICRA (بانك سەكتورىنىڭ سالا جانە ەل بويىنشا تاۋەكەلدەرىن باعالاۋ) رەيتينگىندە ەلدىڭ رەيتينگىن جاقسارتۋ فاكتورلارىنىڭ بىرىنە اينالدى.
قاداعالاپ سترەسس-تەستىلەۋ ناتيجەلەرى بانك سەكتورىنىڭ ورنىقتىلىعىن راستايدى، ونى حالىقارالىق ۇيىمدار مەن رەيتينگتىك اگەنتتىكتەر دە ەسكەرەدى.
اگەنتتىك ءتورايىمى SREP جانە AQR ناتيجەلەرى بويىنشا بانكتەرگە جەكە قاداعالاۋ ۇستەمەاقىسىنىڭ قولدانىلعانىن اتاپ ءوتتى. جالپى العاندا، بارلىق بانكتەردىڭ كاپيتال دەڭگەيى جەتكىلىكتى جانە ەڭ تومەنگى نورماتيۆتەردى بۇزبايدى.
اگەنتتىك كەشەندى تەكسەرۋلەردەن الشاقتاپ، نەگىزگى تاۋەكەلدەردى ناقتى باعالاۋ جانە قاداعالاۋ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن SREP جانە AQR قۇرالدارىن پايدالانا وتىرىپ، تاۋەكەلگە باعدارلانعان ءتاسىلدى قولدانادى. 2025 جىلى قاداعالاۋ قىزمەتىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى كورپوراتيۆتىك باسقارۋ، پايىزدىق، وپەراسيالىق، كرەديتتىك، مودەلدىك تاۋەكەلدەر، سونداي-اق كج/تقق جانە سانكسيالار بولادى.
شوعىرلاندىرىلعان قاداعالاۋدىڭ تيىمدىلىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا اگەنتتىك پرۋدەنسيالىق نورماتيۆتەردى جەتىلدىردى – بانك كونگلومەراتى قاتىسۋشىلارىنىڭ مەنشىكتى كاپيتالىنا قويىلاتىن ەڭ تومەنگى تالاپتاردى نەعۇرلىم ءدال باعالاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن كونگلومەراتتىڭ مەنشىكتى كاپيتالىنىڭ جەتكىلىكتىلىگىن ەسەپتەۋدىڭ جاڭا ءتارتىبى ەنگىزىلدى. بانك كونگلومەراتتارى ءۇشىن تاۋەكەلدەردى باسقارۋ جانە ىشكى باقىلاۋ جۇيەلەرىنە قويىلاتىن تالاپتار بەلگىلەندى.
سونداي-اق اگەنتتىك جۇيەلىك ەمەس بانكتەر ءۇشىن كونسەرۆاسيالىق بۋفەردىڭ مولشەرىن 2%-دان 2،5%-عا دەيىن ۇلعايتتى، تاۋەكەلدەردى ءتيىمدى باسقارۋ ءۇشىن كرەديتتەر بويىنشا NPL انىقتاماسى كەڭەيتىلدى، تىكەلەي رەپو وپەراسيالارى شەكتەلدى، كاپيتال جانە كرەديتتىك تاۋەكەل بويىنشا اقپاراتتى جاريا ەتۋ كەزەڭ-كەزەڭىمەن ەنگىزىلۋدە.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ ەلگە سەنىمدى شەتەلدىك ءۇش بانكتى تارتۋ بويىنشا تاپسىرماسىن ورىنداۋ شەڭبەرىندە جانە بانك سەكتورىنداعى باسەكەلەستىكتى كۇشەيتۋ ءۇشىن اگەنتتىك شەتەلدىك بانكتەردىڭ فيليالدارىن اشۋ ءۇشىن تالاپتاردى جەڭىلدەتۋ بويىنشا زاڭنامالىق تۇزەتۋلەر ازىرلەدى.
اگەنتتىك باسشىسى ەكىنشى دەڭگەيدەگى بانكتەردىڭ ەكونوميكاعا كرەديت بەرۋىن ىنتالاندىرۋ ءۇشىن رەتتەۋشىنىڭ قاجەتتى رەتتەۋشىلىك جانە زاڭنامالىق شارالار قابىلدايتىنىن اتاپ ءوتتى. كاپيتالدى بوساتۋ ءۇشىن بيزنەسكە بەرىلەتىن كرەديتتەردى تاۋەكەل-سارالاۋ كوەففيسيەنتتەرى تومەندەتىلدى، پروۆيزيالاردى ەسەپتەۋ جونىندەگى تالاپتار جەڭىلدەتىلدى، كەپىلدەر بويىنشا وتىمدىلىك كوەففيسيەنتتەرى ارتتىرىلدى، ەنشىلەس شەتەلدىك بانكتەر ءۇشىن كرەديت بەرۋ مۇمكىندىكتەرى كەڭەيتىلدى.
بيىل مەنشىكتى كاپيتال جەتكىلىكتىلىگى نورماتيۆتەرىن ەسەپتەگەن كەزدە تاۋەكەل-سارالاۋ كوەففيسيەنتتەرىن تومەندەتۋ، شوب كرەديتتەرىنە كەپىلدىك بەرۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ، سينديكاتتالعان كرەديتتەۋ جانە قوسا قارجىلاندىرۋ تەتىگى ارقىلى ءىرى ينۆەستيسيالىق جانە ينفراقۇرىلىمدىق جوبالارعا كرەديت بەرۋ، سونداي-اق كورپوراتيۆتىك بانكروتتىق تەتىگىن جەتىلدىرۋ كوزدەلىپ وتىر.
سونداي-اق، كەزدەسۋ بارىسىندا زاڭ جوباسىنا ەنگىزىلگەن جانە پارلامەنت دەپۋتاتتارىنىڭ قاراۋىنداعى قارجى نارىعىنداعى الاياقتىققا قارسى ءىس-قيمىل شارالارى اتاپ كورسەتىلدى.
اگەنتتىك باسشىسى بيىل كرەديت بەرۋدى ىنتالاندىرۋعا جانە بانكتەرگە رەتتەۋشىلىك جۇكتەمەنى ازايتۋعا ەلەۋلى تۇردە كوڭىل بولىنەتىنىن اتاپ ءوتتى. بانكتەر تۋرالى جاڭا زاڭ ازىرلەۋ نەگىزگى باسىمدىققا اينالادى. قۇجاتتى دايىنداۋ شەڭبەرىندە زاڭنامانى رەتتەۋ مەن جەتىلدىرۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تالقىلاۋ ءۇشىن نارىق قاتىسۋشىلارىمەن اپتا سايىن كەزدەسۋلەر وتكىزۋ جوسپارلانىپ وتىر.
قاداعالاۋ ساياساتىن جانە بانك سەكتورىن دامىتۋدىڭ نەگىزگى باعىتتارىن تالقىلاۋ بارىسىندا بانكتەر مەن قازاقستان قارجىگەرلەرى قاۋىمداستىعىنىڭ وكىلدەرى قوسىمشا ۇسىنىستار ايتتى.
نارىقپەن تالقىلاۋدى ەسكەرە وتىرىپ پىسىقتالعان بانك سەكتورىن قاداعالاۋ ساياساتىنىڭ 2025 جىلعا ارنالعان نەگىزگى باسىمدىقتارى اگەنتتىكتىڭ رەسمي سايتىندا جاريالاناتىنى دا ناقتىلانادى.
بۇعان دەيىن سايتىمىزدا "قازاقستاندىقتار ءبىر جىل ىشىندە وزبەكستان مەن رەسەيگە 230 ملرد تەڭگە اۋدارعان" دەگەن ماتەريال جاريالاندى. سونداي-اق ەلىمىزدە ەندى مولشەرلەمەسى ارزان اۆتونەسيەنى الۋ وڭايىراق بولاتىنى دا جازعانبىز.
