ىستامبۇل دەگەندە، الدىمەن كوزگە اييا سوفيا مەشىتى ەلەستەيتىنى راس. سوندىقتان تۇركيانىڭ مادەنيەت جانە تۋريزم مينيسترلىگى جانە TGA (تۇركيا تۋريزم تانىتۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى) ۇيىمداستىرعان باسپا ءسوز تۋرىمىزدىڭ ءدال وسى كيەلى ورىننان باستالۋى زاڭدىلىق. قاتپار-قاتپار تاريحتى قازىنالى ساندىقتاي بۇگىپ تۇرعان عيماراتتىڭ بۇگىنگى كۇنگە قاز-قالپىندا جەتۋى تاڭعالدىرماي قويمايدى. ايتپەسە مۇندا تالاي سوعىس تا، تابيعي اپات تا بولعان.
كوپشىلىك ىستامبۇلداعى اييا سوفيا مەشىتىن الەمنىڭ سەگىزىنشى كەرەمەتى دەپ سانايدى. بىزگە باز-باياعى قالپىندا جەتكەن عيماراتتان حريستياندىقتىڭ دا، اراب مادەنيەتىنىڭ دە بەلگىلەرىن بايقاۋ قيىن ەمەس. سول ءۇشىن بولسا كەرەك، يۋنەسكو-نىڭ مادەني مۇرا تىزىمىندەگى تاريحي عيماراتتا زيارات ەتۋگە ءبىر جىلدا 13 ميلليوننان استام ادام كەلەدى ەكەن. تىلسىم سىرى كوپ اييا سوفيانىڭ تاريحىنا El.kz اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى دە كوز جۇگىرتىپ كوردى.
كونستانتينوپلدىڭ باستى بەلگىسى رەتىندە بوي كوتەرگەن نىسان بۇگىندە ازيا مەن ەۋروپانىڭ توعىسقان جەرىندە تۇر. سونداعى ماقسات سولومون حان تۇرعىزىپ، كەيىننەن كۇللى ەۆرەي حالقى عيبادات ەتەتىن يەرۋساليم شىركەۋىنەن اسىپ ءتۇسۋ بولدى. دەگەنمەن بۇل جەردە بۇعان دەيىن دە، ياعني ۆيزانتيا يمپەراتورى كونستانتين ءى تۇسىندا شاعىن شىركەۋ بولعان، الايدا ونىڭ 404 جىلعى كوتەرىلىس كەزىندە ك ۇلى كوككە ۇشتى. ودان كەيىن سالىنعان تاعى ەكى شىركەۋدى دە وسىنداي تاعدىر كۇتىپ تۇردى.
ال VI عاسىردا بيلىك باسىنداعى يمپەراتور يۋستينيان كەزەكتى نارازىلىقتى باسۋ ءۇشىن الەمدە تەڭدەسى جوق شىركەۋ سالۋدى تاپسىرعان. مىنە، ءدال وسى وقيعا ىستامبۇلداعى اييا سوفيا مەشىتىنىڭ باستاۋى سانالادى. ونى تۇرعىزۋ ءۇشىن دۇنيەنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن مەنمىن دەگەن ساۋلەتشىلەر، ماتەماتيكتەر شاقىرتىلدى. وسىلايشا 532 جىلى شىركەۋدىڭ نەگىزى قالاندى. ال العاشقى كىرپىشى رودوس ارالىندا سەمەنت پەن مايدان جاسالعان بولاتىن. ودان بولەك قۇرىلىس كەزىندە ءتۇرلى تاستار، ءپىل سۇيەگى، التىن، كۇمىس قولدانىلعان.
900 جىل بويى بۇل شىركەۋ پراۆوسلاۆ پاتريارحى كونستانتينوپولدىڭ رەزيدەنسياسى بولسا، وسى ارالىقتا ول ەكى رەت جەر سىلكىنىسىنەن زارداپ شەگىپ، قۇلاعان كۇمبەزدەر قايتا تۇرعىزىلدى.
ال XV عاسىردىڭ ورتا تۇسىندا ۆيزانتيا يمپەرياسى قۇلاپ، شاھار وسمان يمپەرياسىنىڭ قاراماعىنا وتكەندە، مەحمەد سۇلتان سوفيانىڭ ماڭىنا مۇنارالار سالۋدى تاپسىرعان. وسى ساتتەن باستاپ اييا سوفيا 500 جىل بويى مۇسىلماندار ءمىناجات ەتەتىن قاعبادان كەيىنگى ەكىنشى ورىنعا اينالدى.
وسمان يمپەرياسى قۇلدىراعان سوڭ بيلىككە كەلگەن مۇستافا كەمال اتاتۇرىك اييا سوفياعا مۋزەي مارتەبەسىن بەردى. 1985 جىلى ول يۋنەسكو-نىڭ مادەني مۇرالار تىزىمىنە ەندى.
ال 2020 جىلعى 10 شىلدەدەن باستاپ تۇركيا پرەزيدەنتى رەجەپ تايىپ ەردوعاننىڭ شەشىمىمەن اييا سوفيا قايتا مەشىتكە اينالدى. وندا قۇلشىلىق ەتۋگە الەمنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن كەلگەن ادامداردى كورەسىڭ.
بۇگىندە مەشىتتىڭ جانىنان ارنايى مۋزەي اشىلعان. بۇل – ءمىناجات ەتەتىندەرگە كەدەرگى كەلتىرمەس ءۇشىن دە، قوناقتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن ساقتاپ، ساپالى قىزمەت كورسەتۋ ماقساتىندا دا جاسالعان قادام. ال مۋزەيدە نىساننىڭ سان جىلدىق تاريحىمەن ۆيزۋالدى تۇردە تانىسا الاسىز. تۋريستەرگە مالىمەتتەر 16 تىلدە قولجەتىمدى.
تۇركيا جايلى تولىق اقپاراتتى goturkiye.com سايتىنان بىلە الاسىزدار.
