توپكاپى سارايى مەن اييا سوفيا مەشىتىنە قاراما-قارسى ورنالاسقان بۇل عيمارات XVII عاسىرعا تيەسىلى. 19 جاستاعى احمەد I پاتشانىڭ بۇيرىعىمەن ۆيزانتيا كورولى ءومىر سۇرگەن قامالدىڭ ورنىندا بوي كوتەرگەن. سول كەزەڭنىڭ باس ساۋلەتشىسى سەدەفكار مەحمەت اعانىڭ ارقاسىندا مەشىت اۋەدە قالىقتاپ تۇرعانداي اسەر قالدىرادى. سەبەبى شەبەر كۇمبەزدەردى جالپاقتاۋ ەتىپ سالعىزىپ، ال ولاردىڭ قۇرىلىسى كەزىندە كۇمىس جانە سۇر ءتۇستى كوپ قولدانعان.
مەشىتتىڭ باستى ەرەكشەلىگى – ەدەننەن باستاپ كۇمبەزگە دەيىن اقشىل كوك ءتۇستى 20 مىڭعا جۋىق پليتكانىڭ قولدانىلۋىندا. احمەد I سۇلتاناحمەت مەشىتىنىڭ قۇرىلىسىنا ەڭ ۇزدىك ماتەريالداردىڭ پايدالانىلۋىن ءجىتى قادالاعان دەسەدى. سونىڭ ارقاسىندا يسلام مادەنيەتىنىڭ قايتالانباس تۋىندىسى بۇگىنگە دەيىن قاز-قالپىندا جەتىپ وتىر. دەگەنمەن سۇلتاننىڭ ءوزى مەشىت قۇرىلىسى باستالعان سوڭ اراعا ءبىر جىل سالىپ كوز جۇمعان، سوندىقتان ول كوك مەشىت اۋلاسىنداعى باقتا جەرلەنگەن.
مەشىتتىڭ 260 تەرەزەسى بار، سونىڭ ارقاسىندا ءىشى كۇن ساۋلەسىمەن-اق جاپ-جارىق بولىپ تۇراتىنداي. قوسىمشا تومەن سالبىراپ تۇرعان شامدار قويىلعان. ەدەندە قانىق قىزىل ءتۇستى كىلەم جاتىر. مەشىتتىڭ تاعى ءبىر عاجاپ ەلەمەنتتەرىنىڭ ءبىرى – ميحراب، ياعني ءمىناجات ەتەتىن قۋىس. ول ءبۇتىن ءبىر ءمارماردان سوعىلعان. ميحرابقا قاعبادان ارنايى اكەلىنگەن قارا تاس قوي̆ىلعان.
سۇلتاناحمەت مەشىتىن ەرەكشەلەپ تۇراتىن تاعى ءبىر بەلگىسى – مۇنارالار سانى. ادەتتە مەشىتتەردە ولاردىڭ سانى تورتەۋ بولسا، كوك مەشىتتە التى مۇنارا بار. كوپ تاراعان اڭىزداردىڭ بىرىنە سايكەس، سۇلتان «التىن مينارە»، ياعني التىننان جاسالعان مۇنارا تۇرعىزۋدى تاپسىرعان، ال ساۋلەتشى قاعىس ەستىپ، التى مۇنارا سالعان. بۇگىندە بۇل مەشىت ءبىر ۋاقىتتا 10 مىڭ ادامدى قۇشاعىنا سىيدىرا الادى.
ىستامبۇلدا ساپارلاس بولعان ارىپتەسىمىز، 24.kz تەلەارناسىنىڭ ءتىلشىسى مەرەي مۇراتحان قىزى بۇل شاھاردىڭ وزىنە تارتىپ تۇراتىن ەرەكشە كۇشى بار دەپ سانايدى. مەرەي سۇلتاناحمەت مەشىتىنىڭ دە مۇسىلمان جۇرتى ءۇشىن الار ورنى وراسان دەگەندى العا تارتادى.
بۇل ىستامبۇلعا جاساعان ەكىنشى ساپارىم. اسەرىم وتە كەرەمەت. تاريحى تەرەڭ ءوڭىردىڭ سىرىنا قانىعا بەرگىڭ كەلەدى. قىزىعۋشىلىعىم ەسەلەنە ءتۇستى، ويتكەنى بۇرىن بولماعان جەرلەرگە باردىق. مىسالى، بازيليك سيستەرناسى. ونداعى اتموسفەرا مۇلدە بولەك. ارحيتەكتۋراسى دا ايرىقشا. ال سۇلتاناحمەت مەشىتىنە كىرگەندە بولەك كۇيگە بولەنەسىڭ. ونى سوزبەن ايتىپ جەتكىزۋ قيىن.
وسى ساپارىمىزدى وزبەكستان مەن ازەربايجاننان كەلگەن ارىپتەستەرىم دە اسەرلى ەتە تۇسكەندەي. ءتۇبى ۇقساس بولسا دا، وزگەشە ورىلگەن تىلدەردىڭ توعىسۋى ءبىزدىڭ دۇنيەتانىمىمىزعا ىقپالىن تيگىزدى. رۋحاني جانە كاسىبي تۇرعىدا ءوسىپ كەلدىك. وسىعان سەبەپشى بولعان «تۇركىتىلدەس جۋرناليستەر قورىنا» العىس ايتامىن، - دەدى مەرەي مۇراتحان قىزى.
ايتپاقشى، كوك مەشىت بەس جىلدىق جوندەۋ جۇمىستارىنان سوڭ بىلتىر جازدا ەسىگىن ايقارا اشتى. مامانداردىڭ ايتۋىنشا، ەلەكترمەن قامتاماسىز ەتۋ جۇيەسى تولىعىمەن اۋىستىرىلىپ، تاستارى تازالانعان. سونداي-اق عيماراتتىڭ سەيسميكالىق توزىمدىلىگى دە تەكسەرۋدەن وتكەن.
سۇلتاناحمەت مەشىتىنىڭ ساۋلەت ونەرىندە عانا ەمەس، تۇركيا تاريحى مەن مادەنيەتىندە دە الار ورنى ەرەكشە. سەبەبى 400 جىلدان استام ۋاقىت بويى مۇسىلماندار ءمىناجات ەتەتىن كيەلى ورىن وسمان يمپەرياسىنىڭ قۇدىرەتىن اڭعارتىپ تۇرعانداي.
تۇركيا جايلى تولىق اقپاراتتى goturkiye.com سايتىنان بىلە الاسىزدار.
