Topkapy saraıy men Aııa Sofıa meshitine qarama-qarsy ornalasqan bul ǵımarat XVII ǵasyrǵa tıesili. 19 jastaǵy Ahmed I patshanyń buıryǵymen Vızantıa koroli ómir súrgen qamaldyń ornynda boı kótergen. Sol kezeńniń bas sáýletshisi Sedefkar Mehmet Aǵanyń arqasynda meshit áýede qalyqtap turǵandaı áser qaldyrady. Sebebi sheber kúmbezderdi jalpaqtaý etip salǵyzyp, al olardyń qurylysy kezinde kúmis jáne sur tústi kóp qoldanǵan.
Meshittiń basty ereksheligi – edennen bastap kúmbezge deıin aqshyl kók tústi 20 myńǵa jýyq plıtkanyń qoldanylýynda. Ahmed I Sultanahmet meshitiniń qurylysyna eń úzdik materıaldardyń paıdalanylýyn jiti qadalaǵan desedi. Sonyń arqasynda ıslam mádenıetiniń qaıtalanbas týyndysy búginge deıin qaz-qalpynda jetip otyr. Degenmen sultannyń ózi meshit qurylysy bastalǵan soń araǵa bir jyl salyp kóz jumǵan, sondyqtan ol Kók meshit aýlasyndaǵy baqta jerlengen.
Meshittiń 260 terezesi bar, sonyń arqasynda ishi kún sáýlesimen-aq jap-jaryq bolyp turatyndaı. Qosymsha tómen salbyrap turǵan shamdar qoıylǵan. Edende qanyq qyzyl tústi kilem jatyr. Meshittiń taǵy bir ǵajap elementteriniń biri – mıhrab, ıaǵnı minájat etetin qýys. Ol bútin bir mármárdan soǵylǵan. Mıhrabqa Qaǵbadan arnaıy ákelingen qara tas qoı̆ylǵan.
Sultanahmet meshitin erekshelep turatyn taǵy bir belgisi – munaralar sany. Ádette meshitterde olardyń sany tórteý bolsa, Kók meshitte alty munara bar. Kóp taraǵan ańyzdardyń birine sáıkes, sultan «altyn mınare», ıaǵnı altynnan jasalǵan munara turǵyzýdy tapsyrǵan, al sáýletshi qaǵys estip, alty munara salǵan. Búginde bul meshit bir ýaqytta 10 myń adamdy qushaǵyna syıdyra alady.
Ystambulda saparlas bolǵan áriptesimiz, 24.kz telearnasynyń tilshisi Mereı Murathanqyzy bul shahardyń ózine tartyp turatyn erekshe kúshi bar dep sanaıdy. Mereı Sultanahmet meshitiniń de musylman jurty úshin alar orny orasan degendi alǵa tartady.
Bul Ystambulǵa jasaǵan ekinshi saparym. Áserim óte keremet. Tarıhy tereń óńirdiń syryna qanyǵa bergiń keledi. Qyzyǵýshylyǵym eselene tústi, óıtkeni buryn bolmaǵan jerlerge bardyq. Mysaly, Bazılık sısternasy. Ondaǵy atmosfera múlde bólek. Arhıtektýrasy da aıryqsha. Al Sultanahmet meshitine kirgende bólek kúıge bólenesiń. Ony sózben aıtyp jetkizý qıyn.
Osy saparymyzdy Ózbekstan men Ázerbaıjannan kelgen áriptesterim de áserli ete túskendeı. Túbi uqsas bolsa da, ózgeshe órilgen tilderdiń toǵysýy bizdiń dúnıetanymymyzǵa yqpalyn tıgizdi. Rýhanı jáne kásibı turǵyda ósip keldik. Osyǵan sebepshi bolǵan «Túrkitildes jýrnalıser qoryna» alǵys aıtamyn, - dedi Mereı Murathanqyzy.
Aıtpaqshy, Kók meshit bes jyldyq jóndeý jumystarynan soń byltyr jazda esigin aıqara ashty. Mamandardyń aıtýynsha, elektrmen qamtamasyz etý júıesi tolyǵymen aýystyrylyp, tastary tazalanǵan. Sondaı-aq ǵımarattyń seısmıkalyq tózimdiligi de tekserýden ótken.
Sultanahmet meshitiniń sáýlet ónerinde ǵana emes, Túrkıa tarıhy men mádenıetinde de alar orny erekshe. Sebebi 400 jyldan astam ýaqyt boıy musylmandar minájat etetin kıeli oryn Osman ımperıasynyń qudiretin ańǵartyp turǵandaı.
Túrkıa jaıly tolyq aqparatty goturkiye.com saıtynan bile alasyzdar.
