دەگەنمەن، ەسكەرتە كەتسەك: بۇل ارادا رەداكسيا ەشكىمنىڭ سويىلىن سوعىپ وتىرعان جوق. اۆتوردىڭ كوزقاراسىنا رەداكسيا جاۋاپ بەرمەيدى. رەكتور بەيسەمبەتوۆكە قاتىستى ءبىر تاراپتىڭ ايتقان پىكىرىنە قارسى تاراپ تا جاۋاپ قاتۋى مۇمكىن. ولارعا دا ورىن بەرۋگە ءازىرمىز.
سونىمەن، ماقالاعا كوز تۇرەلىك...
نازاربايەۆ نە دەپ ەدى؟
2015 جىلدىڭ جەلتوقسانىندا پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جارلىعىمەن قبتۋ مەن قازۇتزۋ بىرىكتىرىلىپ، قبتۋ-دىڭ رەكتورى ەسكەندىر بەيسەمبەتوۆ قازۇتزۋ-دىڭ دا رەكتورى بولىپ بەكىتىلگەن.
بۇعان دەيىن نازاربايەۆ «كوماندامەن كوشكەندى قويىڭدار» دەپ قىزمەتكەرلەرىنە تالاي ەسكەرتكەن. قانشا كوماندامەن كوشۋدى كورسەك تە، تايلى-تۇياعىمەن كوشكەن بەيسەمبەتوۆتاي كومانداشىلدى كورمەگەن ەكەنبىز.
بەيسەمبەتوۆ قازۇتزۋ-عا كەلە سالىسىمەن بۇكىل پرورەكتورلاردى اۋىستىردى. پرورەكتورلاردان كەيىن دەپارتامەنتتەر مەن ينستيتۋتتاردىڭ ديرەكتورلارىن قبتۋ-دان اكەلدى. قازىرگى كەزدە ءتىپتى كافەدرا مەڭگەرۋشىلەرىنىڭ دە 70 پايىزى قبتۋ-دان كەلگەن.
ءار جولعى لاۋازىمدى قىزمەت ورىندارىنا كونكۋرس جاريالانعاندا باسىمدىلىق قبتۋ-دان كەلگەن قىزمەتكەرلەرگە بەرىلەدى. قازىرگى كەزدە بۇرىنعى قازۇتزۋ-دىڭ باسشىلىق قۇرامى 90 پايىزعا كەتسە، پروفەسسورلىق-وقىتۋشىلىق قۇرام 70 پايىزعا وزگەردى. ەندى بىرەر جىلدا قازۇتزۋ-دا بۇرىننان قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان ەشكىم قالمايتىن ءتۇرى بار.
وندا تۇرعان نە بار؟
"اۋىسسا نەسى بار؟ جاڭا قۇرام جاڭا وزگەرىستەر اكەلىپ، قازۇتزۋ-دىڭ ساپاسىن ارتتىرار" دەپ ويلايتىن بولارسىزدار.
ءبىراق، جاڭا قۇرام، ءبىلىم تۋرالى زاڭدى بەلدەن باسىپ كەلىپ جاتىر.
ەلىمىزدەگى ءبىلىم بەرۋدەگى ۇشتىلدىلىك رەفورماسى باستالعاننان بەرى جوعارعى وقۋ ورىندارىنا ەنگىزىلە باستادى. ءجون دەيىك، تەحنيكانىڭ تەتىگىن قازاق بالاسى باسقارۋ ءۇشىن اعىلشىن ءتىلىن بىلگەنى قاجەتتىلىك، اعىلشىن توپتارىنىڭ اشىلعانى دا دۇرىس. ءبىراق، اعىلشىن ءتىلىن ءبىلۋدى تالاپ ەتۋ اعىلشىن ءتىلى مەن ورىس تىلىنە جول بەرىپ، مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلىن قالدىرىپ قويۋ ەمەس!
ءقازىر قازۇتزۋ ستۋدەنتتەرىنىڭ 80 پايىزى قازاق توبىندا وقيدى. ال باسشىلىق قۇرامنىڭ 80 پايىزى قازاق ءتىلىن بىلمەيدى.
باسشىلىق قۇرام ءۇش ءتىلدى وزدەرى تولىق بىلمەي تۇرىپ، قىزمەتكەرلەرىنەن ءۇش ءتىلدى ءبىلۋدى تالاپ ەتەدى.
نەگىزى ءۇش ءتىل ەمەس، ولاردىڭ تالاپ ەتەتىنى – تەك ەكى ءتىل. وزدەرى سياقتى قازاق ءتىلىن بىلمەيتىندەردى «ۇناتادى».
مۇنىڭىز قالاي، رەكتور مىرزا؟
اعىلشىن توپتارى تەك قازاق توپتارىنان اشىلادى، ورىس توپتارىنان اشىلىپ جاتقان جوق. سوعان قاراپ ءوزى قازاقشا بىلمەيتىن ءھام قازاقشا وتىنىشتەردى قابىلدامايتىن بەيسەمبەتوۆ قازۇتزۋ-دا قازاق توپتارىن اعىلشىن توپتارىنا اۋىستىرىپ، ورىسشا، اعىلشىنشا توپتار مەن ورىس ءتىلى مەن اعىلشىن ءتىلىن عانا بىلەتىن قىزمەتكەرلەردى جۇمىسقا قابىلداپ ءىnۇتزۋ جاساعالى ءجۇر مە دەگەن ويعا قالاسىز.
ولاي دەيتىنىمىز، اعىلشىن ءتىلىن تالاپ ەتۋ ءبىلىم ساپاسىن ارتتىرۋدى ماقسات ەتپەگەنى بىردەن بايقالادى.
لاۋازىمدى قىزمەت ورىندارىنا كونكۋرس جاريالانعاندا اعىلشىن ءتىلىن بىلسە بولدى عىلىمي دارەجەسى مەن ماماندىعىنا دا قاراماي قىزمەتكە قابىلداي بەرەدى.
ءسىز اعىلشىن ءتىلىن بىلسەڭىز، ماتەماتيكا جانە فيزيكا سياقتى بازالىق پاندەردى بىتىرسەڭىز بولدى، قازۇتزۋ-داعى كەز كەلگەن تەحنيكالىق ماماندىققا ءمۇعالىم بولا الاسىز. اعىلشىن ءتىلىن بىلسەڭىز بولدى، قازاق تىلىنەن ءبىر اۋىز ءسوز بىلمەي-اق، ماگيستر اكادەميالىق دارەجەسىن الماق تۇرماق، ماگيستراتۋرانى وقىماساڭىز دا اسسيستەنت بولا الاسىز، ماگيستراتۋا وقىپ جاتساڭىز بولدى، ديسسەرتاسيا قورعاماي-اق تيۋتور بولا الاسىز. ءوز ماماندىعىڭىز بويىنشا تاجىريبەڭىز بەن بىلىكتىلىگىڭىز قانشا جوعارى بولعانىمەن 75 پايىز قازاق تىلىندە ءبىلىم بەرەتىن ۋنيسۆەرسيتەتتە اعىلشىنشا سايراپ تۇرماساڭىز، تەحنيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى بولساڭىز دا سىزگە ورىن جوق.
بەيسەمبەتوۆ جالعىز ەمەس
«قازاق تىلىندە ءوتىنىش قابىلدامايمىن، ورىسشا جازىڭدار دەيتىن» رەكتوردان باستاپ قازاق ءتىلىن بىلمەيتىن قازۇتزۋ-دا قانشاما قىزمەتكەر بار. اتاپ ايتساق
رەكتوردىڭ ەكى اۋىز ءسوزدىڭ باسىن قۇراپ قازاقشا سويلەگەنىن قازۇتزۋ-دا ەشكىم دە كورمەسە، پرورەكتور يسكاكوۆ ريناتتىڭ دا قازاقشاعا ءتىلى كەلمەيتىنى، قازاق تىلدىلەردى ۇناتا قويمايتىنى بەلگىلى.
ال، عىلىم سالاسى بويىنشا پرورەكتور ورىنحانوۆ مۇرات وزىنە كىرگەن دوكتورانتتارعا ەسىكتەن كىرگەننەن ورىسشا سويلەۋدى تالاپ ەتەتىن، قازاقشا سويلەسە كەمسىتىپ، نامىسىنا تيەتىنى كوپ ايتىلادى.
جوعارعى وقۋ ورىننان كەيىنگى ءبىلىم بەرۋ دەپارتامەنتىنىڭ ديرەتورى ءسابيتوۆا ءدىلدا مەن حالىقارالىق قاتىناستار دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى يسايەۆا اينۇر ەكەۋى قازاقشا بىلسە دە سويلەمەيدى جانە وزدەرىنە بارعان ادامدارمەن وتە دورەكى سويلەسەدى.
اقپاراتتىق تەحنولوگيالار دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى گورباتوۆ، اكىمشىلىك دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى كۆاشينا يۋليا، قوعاممەن بايلىنىس جونىندەگى دەپارتامەنتتىڭ ديرەكتورى ە.ا. راچەنكوۆقالار ءبىر اۋىز مەملەكەتتىك تىلدە سويلەي المايدى.
اسىرەسە، قوعاممەن بايلانىس دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى قازاق قوعامىنىڭ ءتىلىن بىلمەي تۇرىپ، قانداي قوعاممەن بايلانىس ورناتاتىنى تۇسىنىكسىز.
ينستيتۋتتاردىڭ ديرەكتورىنا كەلسەك تاۋ-كەن جانە مەتاللۋرگيا، اقپاراتتىق جانە تەلەكوممۋنيكاسيالىق تەحنولوگيالار، ساۋلەت جانە قۇرىلىس ينستيتۋتتارىنىڭ دا ديرەكتورى قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل ەكەنىن بىلمەيتىن دە سياقتى.
بۇرىنعى رەكتور قازاق ءتىلىن جارىتىپ سويلەي الماسا دا بۇكىل پرورەكتورلار مەن دەپارتامەنت، ينستيتۋتتاردىڭ ديرەكتورىنىڭ ءبارى قازاق ءتىلىن تولىق بىلەتىن.
ءقازىر قازاق ءتىلىن بىلەتىن پرورەكتور ەمەس، ديرەكتور تابۋىڭىز قيىن. سوعان قاراپ، ۇشتىلدىلىك دەگەنىمىز، قازاق ءتىلىنىڭ ورىنىن اعىلشىن تىلىمەن اۋىستىرۋ ما دە ويلاپ قالامىز. بۇنى بەيسەمبەتوۆ جاقسى ورىنداپ جاتىر.
ۇلتسىزداندىرۋ ءۇردىسىن بەيسەمبەتوۆشە باتىل ورىنداعان ەشكىم دە جوق شىعار.
ستۋدەنتتەر دە نارازى
قبتۋ-مەن قوسىلعاننان بەرگى بەيسەمبەتوۆ پەن ونىڭ باس «قولباسشىسى» يسكاكوۆتىڭ جۇرگىزىپ وتىرعان تارتىپ-ەرەجەلەرىنە قازۇتزۋ ۇستازدارى عانا ەمەس، ستۋدەنتتەرى دە نارازى. بۇعان دەيىن باسپاسوزدە ستۋدەنتتەردىڭ دە نارازىلىق حاتتارى جاريالانعان بولاتىن. ءتارتىپ ورناتامىز دەپ ستۋدەنتتەردىڭ «تىرناعىنىڭ استىنان كىر تاۋىپ» جازعى سەمەسترگە قالدىراتىن بيزنەستىڭ جاڭا ءتۇرىن تاپقان دا بولاتىن.
وعان مىسال، ەمتيحان كەزىندە پرورەكتوردىڭ «جاساقتارى» ستۋدەنتتەردەن التى مەتر الىستاعى قاعازدى «سەنىڭ كوشىرگىشىڭ» دەپ اكت جازىپ، جازعى سەمەسترگە قالدىرۋ جازاسىن بەرە سالادى.
تاعى ءبىر ايتا كەتەرىمىز، ءىس-قاعازدارى تەك ورىس تىلىندە جۇرەدى، كەز كەلگەن باسشىعا ورىس ءتىلىنسىز ءوتىنىش جازا المايسىز. نەگىزگى اقپاراتتىڭ باسىم بولىگى ورىس تىلىدە.
Kaznitu.kz دەپ ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جاڭا سايتىن اشار بولساڭىز دا الدىمەن ورىس تىلىندەگى نۇسقاسى اشىلادى. بۇل دا بولسا قۇلدىقتىڭ ايقىن كورىنىسى.
مەنىڭ بۇگىنگى ايتقانىم قازۇتزۋ-دى باسىپ العان قبتۋ «ارمياسىنىڭ» بىلىقتارىنىڭ ءبىر شەتى عانا. مەملەكەت جانە قوعام بولىپ اراشا بولماسا، قازاقتىڭ تەحنيكالىق ءبىلىم ورداسىنىڭ قارا شاڭىراعى ورتاسىنا ءتۇسۋدىڭ الدىندا تۇر. بەيسەمبەتوۆتىڭ بەيمەزگىلدەگى زاڭسىزدىقتارىنان قازۇتزۋ-دى ساقتاي كور دەپ بارشاعا جالىنۋدان باسقا امال قالمادى.
ازات الاشاحان
