[caption id="attachment_13128" align="alignright" width="697"]
جازۋشى دارحان بەيسەنبەك ۇلى[/caption]
العاش بولىپ ءسوز العان جازۋشى نۇرداۋلەت اقىش مىرزا قازىرگى كەزدە جاس جازۋشىلار اراسىندا ارمان المەنبەتءتىڭ «ميمىرت» رومانىنان باسقا بۇل جانرعا ەشكىمنىڭ قالام تارتپاعانىن تىلگە تيەك ەتىپ، اتالعان روماننىڭ ادەبيەتىمىزگە قوسىلعان سۇبەلى ۇلەس ەكەنىن جانە وقىرماندارعا جاسالعان ەرەكشە تارتۋ بولاتىنىن اتاپ كورسەتتى.
شارانىڭ قىزىقتى وتۋىنە اتسالىسىپ، جۇرگىزۋشى مىندەتىن اتقارعان جازۋشى قانات ءابىلقايىر رومانداعى كەيىپكەرلەردىڭ وبرازدارىنا تالداۋ جاساپ، ولاردىڭ بويىندا ۇشىراساتىن ادامگەرشىلىك پەن پەندەلىك قاسيەتتەرىنە توقتالىپ ءوتتى. «قازىرگى كەزدەگى كوپتەگەن رومانداردا كلاسسيكالىق ۇلگى دە، پۋبليسيستيكا دا، ينتەللەكتۋالدىق وي دا ارالاسىپ جۇرەدى. ءبىراق بۇل ءۇردىستى الەم ادەبيەتى تۇرعىسىنان قاراعاندا كەمشىلىك سانالمايدى. تالقىلانىپ وتىرعان رومان كلاسسيكالىق ۇلگىدە باستالىپ، جارتىلاي دەتەكتيۆتىك سيپاتقا يە بولعان. بۇل جازۋشىنىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى دەپ قاراۋىمىزعا بولادى»، – دەدى ول ءوز سوزىندە.
اقىن ءتوقتارالى تاڭجارىق: «روماندا وقيعالار ءارتۇرلى سيپاتتا ورىلگەنىمەن، جۇيەلىلىك بار. ءارتۇرلى وقيعالاردى قيۋلاستىرۋ، ولاردى سوڭىنا دەيىن جەتكىزە ءبىلۋ وڭاي شارۋا ەمەس. مەن روماندى وقي وتىرىپ، دەتەكتيۆتىك وقيعالاردى سۋرەتتەگەندە، ديالوگ قۇرۋدا كىبىرتىكتەپ قالار ما ەكەن دەگەن كۇدىكتە بولدىم. ءبىراق قالامگەر شيەلەنىستى وقيعالاردى جاقسى اشا بىلگەن. جالپى، ءقازىر دەتەكتيۆتى كوركەم شىعارمالارعا قوسا ءبىلۋدىڭ ءوزى كاسىبيلىكتى بىلدىرەدى. الەمدە كوپ وقىلاتىن كەز كەلگەن شىعارمادا دەتەكتيۆ، قىزىقتى وقيعالار جۇرەدى. بۇل شىعارمانى وقىتۋدىڭ ءارى وقىرمان ساناسىنا اسەر ەتۋدىڭ ءبىر ءتاسىلى. ودان قاشۋدىڭ كەرەگى جوق. ءبىراق جالاڭ وقيعالار قۇرا بەرسەك بولدى دەۋ قاتە. سول جاعىنا اباي بولۋ كەرەك. الدا دارحاننىڭ باۋىرىن جازىپ، بۇدان دا تىنىستى شىعارمالار تۋدىرارىنا سەنەمىن»، – دەپ وي ءبىلدىردى.
«بۇل رومان – كينوعا سۇرانىپ تۇرعاندىعىمەن تارتىمدى. بۇرىن ادەبيەتتەن ەكرانعا اينالدىرساق، ءقازىر ەكراننان ادەبيەتكە اينالدىرۋ ءۇردىسى بار الەمدە. بۇل روماننان دا سونى بايقاۋعا بولادى»، – دەدى اقىن ىرىسبەك دابەي.
جاس قالامگەر ايبول يسلامعالييەۆ تە روماننان العان اسەرىن ايتا كەلىپ: «ءبىز ءوزىمىزدىڭ عانا ۇلتتىق ماسەلەلەرىمىزدى كوتەرەمىز دەپ، الەمدىك بيىكتىكتەن كورىنە الماي قالىپ جۇرمەيمىز بە؟» دەگەن جالپى ساۋال تاستادى. كەزەكتى ءسوز العان جازۋشى داۋرەن قۋات مىرزا جاۋاپ رەتىندە: «ارينە، كەز كەلگەن جاقسى ەڭبەكتىڭ وزىندىك كوتەرەتىن جۇگى بولادى. الەمدىك دەڭگەيگە جەتۋ ءۇشىن دە ەڭ الدىمەن ءوز ۇلتىنىڭ ۇدەسىنەن شىعا ءبىلۋى كەرەك. ماسەلەن، الەمگە ايگىلى ريۋنوسكە اكۋتاگاۆانىڭ شىعارمالارىنىڭ ءتىنى ءوزىنىڭ جاپوندارى جايلى. ول جاپونداردىڭ تۇرمىس-تىرشىلىگىن، كوزقاراسىن، جان-دۇنيەسىن اشۋ ارقىلى الەمگە تانىلدى.
قازىرگى الەم ادەبيەتىندە ەكراندىق سيپات باسىم ەكەنى جاسىرىن ەمەس. ياعني، كەز كەلگەن رومان مەن پوۆەست، اڭگىمەلەر ەكرانعا لايىقتالىپ جازىلادى. اتالعان روماننان دا سول ءۇردىستى بايقاۋعا بولادى. بۇل ءۇشىن جازۋشىنى كىنالاۋعا دا بولمايدى. ويتكەنى، قازىرگى قوعامنىڭ تالابى دا وسىعان اكەلە جاتىر. سونداي-اق، دارحاننىڭ رومانى جالپى كوپشىلىككە ارنالعان، جەڭىل وقىلاتىن شىعارما. ءبىز بۇدان قاشۋعا ءتيىس ەمەسپىز. ءبىزدىڭ جازۋشىلاردىڭ كوبى وزىنە وتە قاتاڭ تالاپ قويىپ، ەرەكشە دۇنيە جاساۋدى ارماندايدى. ءبىراق وقىرماندارىن تابا الماي جاتادى. دارحاننىڭ «قىلتۇساۋى» ءوزىنىڭ وقىرمانىن تابارىنا سەنەمىن»، – دەگەن پىكىر ءبىلدىردى.
داۋرەن قۋات مىرزا رومانداعى سيۋجەتتىك جەلىنىڭ شىمىرلىعىن، وقيعالاردىڭ بىر-بىرىنە قاباتتاسىپ، شىنايى اسەرگە بولەيتىنىن ايتا وتىرىپ، روماندا ءالى دە بولسا شيراتاتىن تۇستار بولۋى مۇمكىن ەكەندىگىن دە ەسكەرتتى. ونىڭ پىكىرىنشە، شىعارمانىڭ باستى ەرەكشەلىگى دە وقىرمانىن «مەن دە مۇنداي رومان جازا الامىن، مۇنداي وقيعالاردى قۇراستىرۋ قولىمنان كەلەدى» دەگەن ويعا جەتەلەيتىندىگى.
جاس قالامگەر مۇحيت مۇقامەتكەرىم: «مەن كينو-رومان دەپ ەدىم. ويتكەنى، روماندا باسى ارتىق سۋرەتتەۋلەر مەن كەيىپكەرگە مىنەزدەمە بەرۋ جوق. كەيىپكەرلەردىڭ حاراكتەريستيكاسى وقيعانىڭ ءوربۋ بارىسىندا، ناقتى ىس-ارەكەتتەر ۇستىندە كورىنىپ وتىرادى. ءارى روماندى دەتەكتيۆتىك رومان دەۋگە دە كەلمەيدى. وقيعالار بارىسى كامەرا الدىندا كەزەكتەسىپ ءوتىپ جاتقان كورىنىستەر تىزبەگى ىسپەتتەس. بۇل ەڭبەكتى رومان دەگەننەن گورى جاقسى جازىلعان كينوسەناريي دەگەنىمىز ءجون سياقتى»، – دەگەن وزگەشە پىكىر ءبىلدىردى.
جالپى، كەش بارىسىندا بۇل روماندى دەتەكتيۆ پە، ەمەس پە دەگەن سۇراقتار تۋدى. ءبىر تاراپ روماننىڭ دەتەكتيۆتىك جانردا ەكەنىن ايتسا، ەكىنشى تاراپ تولىقتاي دەتەكتيۆ دەۋگە كەلمەيتىنىن ەسكەرتتى. شاراعا قاتىسۋشىلار ەگەر جارناماسى جاسالىپ، تارالىمى كوبەيەر بولسا، وسى سارىنداس شەتەلدىك شىعارمالاردى وقيتىن جاستاردىڭ سۇرانىسىنا ساي كەلەتىنىن دە اڭگىمە بارىسىندا ءسوز ەتتى. "ءبىز سىزدەن بۇدان گورى سالماقتى، ويلاندىرارلىق شىعارما كۇتىپ ەدىك" دەگەن جاس ادەبيەتشىلەر دە كەزىكتى.
عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ مەملەكەتتىك ادەبي-مەموريالدىق مۇراجاي كەشەنىنىڭ ديرەكتورى ءادىلعازى قايىربەكوۆ مىرزا كلاسسيك جازۋشى عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ ونەگەلى ءومىرى مەن شىعارمالارىنان سىر شەرتە وتىرىپ، كەلگەن قوناقتارعا العىسىن ءبىلدىردى. اتالعان شارانىڭ عابەڭنىڭ رۋحى سىڭگەن قاسيەتتى شاڭىراقتا وتكىزىلگەنىنە قۋانىشتى ەكەنىن، باسقا دا شارالار وتكىزەم دەگەندەرگە ەسىگى اشىق ەكەنىن ايتىپ، ىستىق ىقىلاسىن كورسەتتى. روماننىڭ اۆتورى دارقان بەيسەنبەك ۇلى دا كەلگەن قوناقتارعا ريزالىق تانىتىپ، العىسىن ايتتى. جينالعان قاۋىم «ديداحمەت ءاشىمحان ۇلى اتىنداعى جاس قالامگەرلەردىڭ رەسپۋبليكالىق شىعارماشىلىق بىرلەستىگىنىڭ» ۇيتقىسىمەن باسقا دا قالامگەرلەردىڭ شىعارمالارىن تالقىلاۋعا اي سايىن باسقوسىپ تۇرۋعا ۋاعدالاسىپ تارقاستى.
نۇرسەرىك تىلەۋقابىل
