نورۆەگياداعى اراق ۇرلاعان قازاقستان كونسۋلىنا قاتىستى ءبىراز جىل ەلىمىزدىڭ فرانسياداعى ەلشىلىگىندە قىزمەت ەتكەن بىلىكتى مامان قازىبەك بەيسەبايەۆ ءوز پىكىرىن ءبىلدىردى. «ۇكىمەت ەلدىڭ سىرتتاعى ءيميدجىن قالىپتاستىرۋعا قىرۋار قارجى بولەدى. استا-توك اقشا سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ (ءسىم) استاۋىنا تۇسەدى. ال الگىندەي ۇياتتى جاعدايدان كەيىن ءبىزدىڭ: «بۇل قارجى قايدا باعىتتالىپ جاتىر؟» دەپ سۇرايتىن قۇقىمىز بار» دەيدى مامان.
كەز-كەلگەن ەلشىلىكتىڭ مىندەتى ەل مەن ەلدىڭ اراسىنداعى ساياسي، ەكونوميكالىق جانە مادەني بايلانىستى ارتتىرۋ عوي. ەلشىلەر ءدال وسى باعىت بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. جاسىرارى جوق، بارلىق سالانى قاتار الىپ ءجۇرۋ قيىن. سوندىقتان كەيبىرەۋى ساياسي ساۋالدارمەن، ەندى ءبىرى ەكونوميكالىق بولماسا مادەني ماسەلەلەرمەن اينالىسادى. وسىلاي ەلشىلىك بەلگىلى ءبىر مەملەكەتپەن اراداعى ارىپتەستىك بايلانىسقا جاۋاپ بەرەدى. سايىپ كەلگەندە ەكى مەملەكەتتىڭ اراسىنداعى ارىپتەستىك دەڭگەيىنىڭ ءوزى ەڭ الدىمەن كونسۋلدىققا، ونىڭ ىشىندە تىكەلەي ەلشىگە بايلانىستى.
قازىرگى كۇنى قازاقستاننىڭ الەمنىڭ 60 –تان استام ەلىندە ءوز ەلشىلىگى، وكىلدىگى بار. ءيا، بارلىق ەلدەگى جاعدايدا بىركەلكى ەمەس. كەيبىر جەردە ەلشىلىككە قولايلى جاعداي جاسالعان بولسا، ەندى ءبىر ەلدە قاۋىپسىزدىك ماسەلەسى اقساپ جاتادى. سوندىقتان بۇل تاراپتا قازاقستاننىڭ الەمنىڭ ءار تۇكپىرىندەگى ەلشىلىكتەرىنە قانداي دا ءبىر باعا بەرۋ قيىن...
ءسويتىپ جۇرگەندە ءبىزدىڭ ەلشىلىكتىڭ جۇمىسىنان كەزەكتى رەت شي شىقتى. نەگە؟ بۇل نەنىڭ كورىنىسى؟ نەنىڭ بەلگىسى؟ ساۋال كوپ، جاۋاپ جوق. ەڭ ءبىرىنشى كەزەكتە سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى قىسقارتىپ ايتساق ءسىم مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ ءبىر بولشەگى ەكەنىن ەسكەرۋ كەرەك. سول سەبەپتى تۇتاس مەملەكەتتىك قىزمەت جۇيەسىندەگى كەمشىلىكتەر، اقاۋلار سىم-گە دە ءتان. ءبىراق ءبىر نارسە انىق. نورۆەگيادا جانە بۇدان بۇرىن باسقا دا مەملەكەتتە ورىن العان جاعداي ءسىم-نىڭ كادرلىق ماسەلەسى شاش ەتەكتەن ەكەنىن، جانە قاتتى اقساپ تۇرعانىن كورسەتەدى. بۇل ارادا ءسىم جانە ەلشىلىكتەردە جۇمىس ىستەيتىن ادامداردى ەرەكشە ەلەكتەن وتكىزۋ قاجەت دەمەيمىن. تۇتاس مەملەكەتتىك ورگان جۇيەسىندەگى كادرلىق ساياساتتى قايتا رەفورمالاۋ كەرەك. نەگە؟ سەبەبى، بىزدە مەملەكەتتىك قىزمەتكە قابىلداۋ سىرت كوزگە كونكۋرستىق نەگىزدە جۇرگىزىلگەنمەن، ءىس جۇزىندە بارلىق تامىر-تانىس ارقىلى شەشىلەتىنى بەسەنەدەن بەلگىلى.
ەلشىلىك قىزمەتتە 17 بويى ىستەگەن تاجىريبەلى مامان رەتىندە ايتارىم قالاي بولعان كۇندە كادرلىق ساياساتتى دۇرىستاۋ، كەرەك دەسەڭىز تۇبىرىمەن وزگەرتۋ قاجەت. ءوز قىزمەتىنە جاۋاپپەن قارايتىن ۇقىپتى، تياناقتى ازاماتتار جوق ەمەس. وكىنىشتىسى نورۆەگياداعى جاعداي، ودان بۇرىنعى باس كونسۋلدىڭ فرانكفۋرتتا كونتراباندامەن ۇستالۋى، سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىندە زاڭسىز ۆيزا تاپسىرۋمەن اينالىسىپ كەلگەن قىلمىستىق توپ مۇنى ءبارى دە ءبىزدىڭ ءسىم-نىڭ بەدەلىنە عانا ەمەس، ەلىمىزدىڭ سىرتقى ساياساتتاعى يميدجىنە دە نۇقسان كەلتىرىپ وتىر.
ەلشىلىك قىزمەتكە دە تامىر-تانىس ارقىلى كىرەتىنىن، مۇندا دا ءبىزدىڭ جالپى مەملەكەتتىك جۇيەدە ساقتالعان ءداستۇردىڭ «ولمەگەنىن» ايتىپ ءوتتىم. جوعارىدا وتىرعان جاعالىعا قوڭىراۋ شالۋ، سوعىم سىيلاۋ، ءوتىنىش ايتۋ، اعاسىنا-كوكەسىنە ارقا سۇيەۋ...ءبىراق ءقازىر بۇعان بەسىكتەگى بالا دا تاڭعالمايدى. كۇندەلىكتى تۇرمىس-تىرشىلىكتە ادەپكى دۇنيەگە اينالىپ كەتكەن ءداستۇردىڭ «كوزىن قۇرتۋ قاجەت» دەپ الدەكىمدەر قۇساقتى وتىرىك ۇپاي جيناۋدان دا اۋلاقپىز.
[caption id="attachment_8116" align="alignnone" width="300"]
نورۆەگيادا جانە بۇدان بۇرىن باسقا دا مەملەكەتتە ورىن العان جاعداي ءسىم-نىڭ كادرلىق ماسەلەسى شاش ەتەكتەن ەكەنىن، جانە قاتتى اقساپ تۇرعانىن كورسەتەدى.[/caption]
ەلشى دەگەنىمىز ءوزى شىنتۋايتىندا شەنەۋنىك. سىرتتاعى شەنەۋنىك...سوندىقتان وعان دەگەن تالاپ تا قاتاڭ بولۋى ءتيىس. ياعني، شەتەلدەگى جۇرت ەلشىنى، ونىڭ جۇمىسىن كورە وتىرىپ، تۇتاس ەلگە باعا بەرەدى. بۇل تاراپتا مەن نەمىس ۇلتىنان دا ۇقىپتى، اسا مادەنيەتتى نورۆەگتتەردىڭ ءبىز تۋرالى نە ويلاعانىن ايتپاي-اق قويايىن، ال سىزدەر سۇراماي-اق قويىڭىزدار.
ەلشىنى ەركىنسىتىپ قويعان كىم؟ ەندىگى جەردە وسى ساۋالعا جاۋاپ بەرەيىن. بۇل ءبىرىنشى كەزەكتە زاڭ. ەلشىلىك قىزمەتتىڭ ۆەنا كونۆەنسياسى ارقىلى باقىلاناتىن ءوز جەڭىلدىكتەرى مەن باسىمدىقتارى بار. ايتالىق ولار ديپلوماتيالىق يممۋنيتەتتى پايدالانا الادى، ياعني ءوزى قىزمەت ەتەتىن ەلدە سول جەردىڭ قۇقىقتىق ورگانى ونى جاۋاپقا تارتىپ، تۇرمەگە قاماي المايدى. سوسىن...وزىنە قاجەتتى تاۋاردى ەشقانداي قوسىمشا قۇن سالىعىن (ققس) تولەمەي-اق ارنايى دۇكەننەن ساتىپ الا الادى.
قالاي بولعاندا مۇنداي جاعدايدان كەيىن ءبىزدىڭ ەل ەلشىلىك قىزمەتتە جۇمىس ىستەگىسى كەلەتىن ازاماتتاردى قاتاڭ سۇرىپتان وتكىزۋى قاجەت. ونىڭ سەبەبى بەلگىلى. ۇكىمەت قازاقستاننىڭ سىرتتاعى ءيميدجىن قالىپتاستىرۋعا قىرۋار قارجى بولەدى. استا-توك اقشا ءسىم-نىڭ استاۋىنا تۇسەدى. ال الگىندەي ۇياتتى جاعدايدان كەيىن ءبىزدىڭ: «بۇل قارجى قايدا باعىتتالىپ جاتىر؟» دەپ سۇرايتىن قۇقىمىز بار. جالپى ەلدىڭ اتىن تانىتۋعا باعىتتالعان شارالاردىڭ ءبىزدىڭ ەلشىلىكتىڭ ءبارى وتكىزەدى. ءبىراق مۇنداي دۇنيەلەر نەگىزىنەن كورمە ۇيىمداستىرۋمەن جانە ونى جەرگىلىكتى باسپاسوزدە جاريالاۋمەن عانا شەكتەلەدى. ماسەلە بۇدان كەلىپ كەتەر پايدا بار ما، جوق پا؟..
