بەلگىلى قارجى ساراپشىسى ايبار ولجاي روسسوترۋدنيچەستۆو باسشىسى ەۆگەنيي الەكساندرۇلىن ناۋرىزدا الماتىعا كەزدەسۋگە شاقىردى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
ساراپشى بۇل تۋرالى Facebook پاراقشاسىندا جازعان. ول مۇنداي شەشىمگە كەلۋىن رەسەيدىڭ سوڭعى ۋاقىتتا كورشى مەملەكەتتەرگە دەگەن وكپەسىمەن بايلانىستىرادى.
«تاشكەنتتەگى جۋرناليستيكا جانە بۇقارالىق كوممۋنيكاسيالار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى جانە وزبەكستان ۇلتتىق ب ا ق قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى شەرزودحون كۋدراتقوجانىڭ يۋتۋبتا كيريلل التمانعا بەرگەن سۇحباتىمەن مۇقيات تانىسىپ شىقتىم. سۇحبات ءبىراز ماسەلەنىڭ باسىن اشادى. ءبىر قىزىعى، وسى سۇحبات، دالىرەك ايتساق وعان رەسەيدىڭ تىم وكپەشىل، نەمەسە شانتاجدىق رەاكسياسى كوكساراي مەن كرەمل اراسىن سۋىتۋى عاجاپ ەمەس. روسسوترۋدنيچەستۆو كۋدراتقوجانىڭ مىنا پىكىرىنە شۇيلىكتى، ودان كەيىن ءتىپتى وزبەك ەلشىسى نارازىلىق نوتاسىن الدى:
«ولار ءبىزدىڭ ءتىلدى 40-60 جىل بويى ۇيرەنبەدى (وزبەكستاندا تۇراتىن، وزبەكشە سويلەمەيتىن ادامدار تۋرالى – پوست اۆتورى). كارل ماركس ايتقانداي، ەكى ءتۇرلى ادام عانا ءوزى تۇراتىن ەلدىڭ ءتىلىن بىلمەيدى. ءبىرىنشىسى – وككۋپانت. ەكىنشىسى – يديوت. سوندىقتان وزدەرى وككۋپانت پا، يديوت پا، كىم ەكەنىن شەشسىن. ولار رەنجىمەسىن».
سوڭعى كەزدەرى رەسەيدىڭ بالالىق تراۆماسى ما، بولماي قالعان يمپەريالىق كومپلەكسى مە، قىزىق قۇبىلىس بايقالادى. بۇرىن كەڭەستىك كەڭىستىكتە بولعان كەز-كەلگەن ەلدىڭ ءوزىنىڭ ۇلتتىق ءتىلىن دامىتۋداعى قادامى رەسەي تاراپىنان «رۋسوفوبتىق، جاۋ نيەتتى» دەپ تانىلاتىن بولعان. مىسالى شەرزودحون ءوز سۇحباتىندا ورىس تىلىنە، ورىس ۇلتى وكىلدەرىنە قاتىستى ەشتەڭە ايتپادى. ءتىپتى ول «مەن رۋسوفوب ەمەسپىن. ورىس ءتىلىن جاقسى مەڭگەرگەنمىن» دەدى، اڭگىمە اراسىندا. ونىڭ "وزبەكستاندا اتام زاماننان بەرى تۇراتىن وتانداستارى نەگە ءبىر اۋىز وزبەكشە ۇيرەنبەگەن؟" دەپ سۇراق قويۋى ابدەن قيسىندى عوي. ءبىراق وعان روسسوترۋدنيچەستۆونىڭ رەنجيتىندەي قانداي ءجونى بار، ول جاعى مۇلدە تۇسىنىكسىز. ادەكۆاتتىقتىڭ بارلىق ەرەجەلەرى قوقىسقا تاستالعانىن كورە الامىز»، - دەيدى ايبار ولجاي.
وسى تۇستا ول قازاقستان مەن وزبەكستاندا مەملەكەتتىك تىلگە بايلانىستى قويىلاتىن تالاپتاردى رەسەي ەلى ورىس تىلىنە قارسى جاسالعان قادام رەتىندە قابىلدايتىنىن جەتكىزدى.
«وتە ءقاۋىپتىسى – ۇعىمداردىڭ اۋىسىپ كەتۋى. قازاقستاندا، نە وزبەكستاندا قازاق، وزبەك ءتىلىن دامىتايىق، مەملەكەتتىك ءتىلدى قولدانۋعا قاتىستى تالاپ قويايىق دەگەن پىكىرلەردىڭ بارلىعى رەسەي تاراپىنان اۆتوماتتى تۇردە ورىس تىلىنە قارسى جاسالعان قادام رەتىندە قابىلدانادى. بۇل قازاق، وزبەك ءتىلىن دامىتۋلارىڭىزعا قارسىمىز دەگەن انىق سيگنال. ال ەگەر ءسال عانا ەكونوميكالىق تاۋەلدىلىك پايدا بولسا، ول بىردەن تىلگە قارسى جۇمىس ىستەي باستايدى. ءقازىر روسسوترۋدنيچەستۆو وسى العاشقى تريگگەردى قوزعاپ جىبەرۋگە ارنالعان مەكەمە ءرولىن ويناپ وتىر»، - دەيدى ول.
سونىمەن قاتار ساراپشى «وزبەكتەر رەسەيسىز ءومىر سۇرە الا ما؟» دەگەن سۇراققا دا توقتالىپ وتەدى.
«كارتينانى ۇستىنەن قاراساق، وزبەك ءتىلىن تولىق دامىتىپ، رەسەيدىڭ كونترقادامدارىنا ءمان بەرمەۋ ءۇشىن وزبەكستانعا ەكونوميكالىق جاعىنان رەسەيدەن تاۋەلسىز بولۋى كەرەك. جانە سوڭعى جىلدارى تاشكەنت وسى باعىتتا استانا سياقتى سىرت كوزگە بايقاتپاي استىرتىن قيمىلداي باستادى. ءبىر سوزبەن ايتساق، رەسەيدى قىتايمەن الماستىرۋ پروسەسى ورىن الۋدا. 2022 جىلدان باستاپ جۇڭگو رەسەيدى ىعىستىرىپ، وزبەكستاننىڭ سىرتقى ساۋداداعى ەڭ ءىرى سەرىكتەسى اتاندى.
ال تاشكەنتتىڭ رەسەيمەن قازىرگى بايلانىسى قانداي؟ 2023 جىلى وزبەكستان مەن رەسەي اراسىنداعى تاۋار اينالىمى 10 ميلليارد دوللاردان استى. بۇل كولەم جىل سايىن ءوسىپ كەلەدى. ءبىراق وزبەكستان رەسەيگە قاتىستى نەتتو ەكسپورتەر ەمەس. ياعني ونىڭ رەسەيگە ەكسپورتى يمپورتىنان اسپايدى. تۇسىنىكتى تىلمەن ايتساق، وزبەكتەر تاۋاردى رەسەيگە ساتقاننان كورى كەرىسىنشە كوبىرەك ساتىپ الادى. 2022 جىلدىڭ سترۋكتۋراسىنا قاراساق، وزبەكستان رەسەيدەن 6،2 ميلليارد دوللاردىڭ تاۋارىن يمپورتتاعان. ال وزدەرى جىبەرگەن ەكسپورت 3،1 ميلليارد دوللار بولعان. نەگىزىنەن رەسەيدەن الاتىنى وندىرىستىك تاۋارلار (مەتال، ەلەكتروجابدىقتار، قازاندىقتار، قۇبىرلار، تب)، مۇناي ونىمدەرى (بەنزين، ديزەل، مازۋت)، ازىق-تۇلىك، سۋسىن، تاباك ونىمدەرى. رەسەيگە ساتاتىنى جەمىس-جيدەك، تەكستيل. ونىمەن بىرگە، وزبەكستاندا بىرىككەن كاسىپورىندار اياسىندا رەسەيدىڭ 10 ميلليارد دوللار ينۆەستيسياسى قوردالانعان»، - دەپ اتاپ ءوتتى ايبار مىرزا.
وسىلايشا ساراپشى ەكونوميكالىق جاعدايعا تالداۋ جۇرگىزە وتىرىپ، وزبەكستان رەسەيگە تاۋەلدى ەكەنىن العا تارتتى.
«قازاقستان ءوز مۇنايىنان ءبىر جىلدا 13،9 ميلليارد دوللار تابىس الدى. ءدال وسى كەزدە، رەسەيدە جۇمىس ىستەپ جۇرگەن 1 ميلليوننان استام وزبەك ازاماتى ءوز ەلىنە 2022 جىلى 14،5 ميلليارد دوللار اقشا اۋدارعان. وزبەكستاننىڭ قازىرگى ىشكى جالپى ءونىمى 105 ميلليارد دوللار دەپ شامالاساق، وندا رەسەيدەگى جۇمىس وزبەكستان ەكونوميكاسىنىڭ 13،8 پايىزىن بەرىپ وتىر. 2023 جىلدان باستاپ رەسەيدەگى وزبەك جۇمىسشىلارىنىڭ سانى 25-30 پايىزعا قىسقارعان. ءبىراق ءبارىبىر، ەكونوميكانىڭ 10 پايىزى ول ۇلكەن تاۋەلدىلىك. ال ەگەر اەس سىندى اۋقىمدى ورتاق جوبالار باستالسا، وندا بۇل تاۋەلدىلىك تىپتەن ارتا تۇسەدى. سوندىقتان ءدال ءقازىر وزبەكستان رەسەيگە تاۋەلدى بولىپ وتىر دەپ تولىق سەنىممەن ايتا الامىز.
ءدال وسى كەزدە وزبەكستانعا قازاقستاننىڭ لوگيستيكالىق قولداۋى وتە كەرەك بولىپ تۇر. بىزگە تاشكەنتتى الەمدىك نارىققا جاقىنداتۋ ءۇشىن بارىنشا كومەكتەسۋ قاجەت. وزبەكستاننىڭ رەسەيگە ارزانعا كەتىپ جاتقان ەكسپورتتىق تاۋارلارىن ترانسكاسپيي ارقىلى ەۋروپاعا شىعارىپ جىبەرسەك، سول ارقىلى جاڭا لوگيستيكالىق تىزبەك قۇرساق وڭدى بولار ەدى»، - دەيدى ايبار ولجاي.
وسى تۇستا ساراپشى روسسوترۋدنيچەستۆو باسشىسى ەۆگەنيي الەكساندرۇلىنا ۇندەۋ جاساپ، ونى الماتىعا كەزدەسۋگە شاقىردى.
«قازاقستاندا دا ماسەلەنىڭ بايىبىنا بارا الاتىن، جاعدايعا ءتۇرلى پوزيسيادان قاراي الاتىن جاندار از ەمەس. اتاڭىز، ەۆگەنيي ماكسيم ۇلى رەسەيدىڭ دامۋى مەن تۇراقتىلىعىنا ۇلكەن ۇلەس قوستى. ءبىراق ول ەلىنىڭ كورشىلەرىمەن ارازداسىپ، اركىممەن ءبىر جاعا جىرتىسقانىن قالاماعان ساياساتكەر. سول تەكتى اۋلەتتىڭ وكىلى رەتىندە سىزگە روسسوترۋدنيچەستۆونى اركىمگە وكپەلەپ، تونىن وتقا جاعاتىن جاۋلاستىرۋشى ورگاننان ناعىز پۋشكين، دوستويەۆسكيي مادەنيەتىن پاش ەتەتىن ەلدەستىرەتىن ورگانعا اينالدىرۋدى سۇرايمىن. ناۋرىزدا الماتىعا شاقىرامىن. تۇستە ساندىق رەستورانىنا بارىپ اس ءىشىپ، كەشكە كاراوكەگە بارىپ ءان ايتامىز. ورىسشام ءسىزدىڭ دەڭگەيدە، وتە جۇيرىكپىن. تالقىلايتىن، پىكىر الماساتىن ورتاق تاقىرىپتار بار. كەلىڭىز. جالپى كومپلەكس، بالالىق تراۆما پسيحوتەراپيا سەانستارىندا ەمدەلەدى. رەسەيگە جاقسى پسيحوتەراپيەۆت كەرەك بولىپ تۇرعانى جاسىرىن ەمەس. قازاقستان وسى رولگە كەلەتىن مەملەكەت. تەك رەسەي وزىندە دەرت بار ەكەنىن مويىنداۋى كەرەك. مويىندالسا عانا اۋرۋدى ەمدەۋگە بولاتىنىن مەدكوللەدجدىڭ ءار كۋرسانتىنا دەيىن بىلەدى»، - دەپ ءسوزىن تۇيىندەدى ول.
