قازاقستاننىڭ دەپوزيتتەرگە كەپىلدىك بەرۋ قورىنىڭ (قدكبق) ساراپشىلارى وتاندىق بانك سەكتورىن جانە تاۋەكەل فاكتورلارىن بەس نەگىزگى كورسەتكىشتەر بويىنشا تالداپ، ءوز زەرتتەۋىن جاريالادى. وعان سايكەس، بانك سەكتورى ەلىمىزدەگى تابىستى سالالاردىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. كوممەرسيالىق بانكتەر تابىسىنىڭ جيىنتىق سوماسى 58،5 ترلن تەڭگەنى قۇرايدى، دەپ جازادى Dalanews.kz.
Kapital.kz مالىمەتىنشە، تالداۋعا نەگىز بەس نەگىزگى كورسەتكىش: بانك سەكتورىن كاپيتالداندىرۋ دەڭگەيى، اكتيۆتەردىڭ ساپاسى مەن قۇرىلىمى، كىرىستىلىگى جانە وتىمدىلىك قۇرىلىمى.
قازاقستاندىق بانك سەكتورى پاندەميا، گەوساياسي جاعداي جانە Credit Suisse جانە Silicon Valley Bank سىندى جاھاندىق الپاۋىتتار كەيستەرى تۇرىندەگى جاھاندىق كۇيزەلىستەرگە قارسى تۇرا ءبىلدى. ولار ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزعا سەلكەۋ تۇسىرە قويمادى. الايدا، بۇل وقيعالار حالىقارالىق دەڭگەيدە اۋقىمدى پىكىرتالاس تاقىرىبىنا اينالدى، سونىڭ ىشىندە دەپوزيتتەردى ساقتاندىرۋشىلار قاۋىمداستىعى تيىمدىلىك قاعيداتتارىنا بەلسەندى تۇردە ريەۆيزيا جۇرگىزىپ، دەپوزيتتەردى ساقتاندىرۋشىلاردىڭ بانكتەردەگى تۇراقتىلىق پەن تاۋەكەل دەڭگەيىن باعالاۋ سياقتى جۇمىسىنا باسىمدىق بەرىلە باستادى. بۇل رەتتە قازاقستاننىڭ دەپوزيتتەرگە كەپىلدىك بەرۋ قورى بانكتەردىڭ تۇراقتىلىعىن باعالاۋدىڭ وزىق ۇلگىسىنە يە.
2024 جىلى بانك سەكتورىن جوعارى كاپيتالداندىرۋ بانكتەر جانە قازاقستاننىڭ قارجى سەكتورىنىڭ تۇراقتىلىعىنىڭ نەگىزگى كورسەتكىشى بولىپ ءبىلدى
بانكتەردىڭ كاپيتال دەڭگەيى بانك وپەراسيالارىنىڭ تيىمدىلىگىن جانە بانكتەردىڭ قارجىلىق كۇيزەلىستەردى ەڭسەرۋدەگى الەۋەتىن باعالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بانكتەردەگى كاپيتال جەتكىلىكتىلىگىنىڭ نەگىزگى كورسەتكىشتەرى مينيمالدى نورماتيۆتىك تالاپتار، تابىس (تۇراقتى كىرىستىلىك كاپيتالدى قۇرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى) جانە اكتيۆتەردىڭ ساپاسى (ساپانىڭ تومەندىگى پايدانى رەزەرۆتەرگە بۇرادى) بولىپ تابىلادى. قازاقستانداعى كوپتەگەن بانكتە كاپيتالىنىڭ جەتكىلىكتىلىك دەڭگەيى ەڭ تومەنگى نورماتيۆتىك تالاپتاردان ەداۋىر اسىپ تۇسەدى. بۇل ءۇردىس بىرنەشە جىلدان بەرى جالعاسىپ كەلەدى. بانك سەكتورى ءۇشىن كاپيتال قورىن قامتاماسىز ەتۋگە 2017 جىلى باستالعان جانە بىرنەشە كەزەڭدەردە جۇزەگە اسىرىلعان ءبىرقاتار الدىن الۋ رەتتەۋ شارالارى كومەكتەستى. مىسالى، سوڭعى جىلدارى بانكتىك تاۋەكەلدەردى باسقارۋ جۇيەسىنە قويىلاتىن باقىلاۋ تەتىكتەرى مەن تالاپتارىنا بانك سەكتورى اكتيۆتەرىنىڭ ساپاسىن باعالاۋ ناتيجەلەرى (AQR)، سونداي-اق FSAP (Financial Sector Assessment Program) باعدارلاماسى شەڭبەرىندە الىنعان حالىقارالىق ۆاليۋتا قورى مەن دۇنيەجۇزىلىك بانكتىڭ ۇسىنىمدارى قويىلدى. بانك كاپيتالىن نىعايتۋدىڭ قوسىمشا وڭ فاكتورلارى ەكونوميكالىق جاعداي جانە 2023 جىلى ىسكەرلىك بەلسەندىلىكتىڭ جوعارى دەڭگەيى بولدى. پاندەميادان كەيىنگى تۇتىنۋشىلىق سۇرانىس جانە گەوساياسي وقيعالار اياسىندا قارجىلىق اكتيۆتەردىڭ اعىنى وسى كەزەڭدە بانكتىك وپەراسيالاردىڭ كەڭەيۋىنە جانە ايتارلىقتاي پايدا تابۋعا ىقپال ەتتى.
2023 جىل وسىعان بايلانىستى رەكوردتىق جىل بولدى، بانك سەكتورىنىڭ كاپيتالى شامامەن ۇشتەن بىرگە ءوستى. 2024 جىلى دا بانكتەر ءۇشىن قولايلى بولدى: 10 ايدا بانك كاپيتالى 20،3%-عا ءوسىپ، 9،0 ترلن تەڭگەنى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە رەزەرۆتىك كاپيتال 30،1%-عا ءوستى. بانك كاپيتالىنىڭ اعىمداعى دەڭگەيى قازاقستاندىق بانكتەردىڭ ەكونوميكالىق تۋربۋلەنتتىلىك كەزەڭگە ىقتيمال دايىندىعىن كورسەتەدى.
جوعارى كاپيتالداندىرۋ بانكتەرگە بارلىق سەگمەنتتەر بويىنشا نەسيە بەرۋ فۋنكسياسىن ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى
جىل باسىنان بەرى بانك اكتيۆتەرى 7 ترلن تەڭگەگە ءوسىپ، 1 قاراشاداعى جاعداي بويىنشا 58،5 ترلن تەڭگەگە جەتتى. بانك سەكتورى اكتيۆتەرىنىڭ قۇرىلىمى ءارتاراپتاندىرىلعان، ءبىراق بانكتەن بانككە دەيىنگى ارالىقتاعى ءارتاراپتاندىرۋ دارەجەسى ءارتۇرلى جانە بۇل بيزنەس مودەلدەرىنە بايلانىستى. اكتيۆتەردىڭ كوپ بولىگى پايىزدىق كىرىستى قۇرايتىن اكتيۆتەرگە – نەسيەلىك پورتفەلگە (53،2%) جانە باعالى قاعازدار پورتفەلىنە (20،4%) باعىتتالعان.
بانك سەكتورىنداعى نەسيەلەرگە سۇرانىس تۇراقتى جوعارى دەڭگەيدە قالىپتاسقان. 2024 جىلعى 1 قاراشاداعى جاعداي بويىنشا بانكتەردىڭ نەسيە پورتفەلى 33،8 ترلن تەڭگەنى قۇرادى، بۇل وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا 20،4%-عا ارتىق. قول جەتكىزىلگەن ءوسىم بولشەك جانە كورپوراتيۆتىك سەكتورلاردا كرەديتتەۋ كولەمىنىڭ ۇلعايۋىنا بايلانىستى. ءوز كەزەگىندە، بانك سەكتورى بيزنەسكە بەرگەن قارىزدار كولەمىنىڭ جىلدىق ءوسىمى 2 ترلن تەڭگەنى (+17،4%) قۇرادى، ال بولشەك ساۋدا پورتفەلى 3،9 ترلن تەڭگەگە (+24،6%) ءوستى. بولشەك نەسيەلەۋ سالاسىنىڭ لوكوموتيۆءى ءالى دە تۇتىنۋشىلىق نەسيەلەر بولىپ تابىلادى. 2024 جىلدىڭ 10 ايىندا بۇل كولەم 27،1% - عا ءوستى. بەلسەندى ءوسىپ كەلە جاتقان تاعى ءبىر سەگمەنت - يپوتەكا. 2024 جىلدىڭ باسىنان بەرى يپوتەكالىق پورتفەل 10،6%-عا ءوستى. كورپوراتيۆتىك قارىزدار قۇرىلىمىندا نەگىزگى كولەم ونەركاسىپ سالاسىن تانىتۋشى كليەنتتەر ماڭايىندا شوعىرلانعان (40،2%).
بانك سەكتورى اكتيۆتەرىنىڭ ساپاسى جاقسى دەپ باعالانادى: تاۋەكەلدەرى قالىپتى، ال نەسيە پورتفەلىنىڭ ساپاسى - جوعارى
وتاندىق بانك سەكتورىنىڭ اكتيۆتەرىمەن بايلانىستى تاۋەكەل دەڭگەيىنە قاراي كرەديتتىك پورتفەل ساپاسىنىڭ كورسەتكىشتەرىن شوعىرلانۋ دەڭگەيى (قارىز الۋشىنىڭ ءتيپى بويىنشا، 25 ءىرى قارىز الۋشىعا)، مەرزىمى وتكەن بەرەشەك كولەمى، رەزەرۆتەردىڭ جەتكىلىكتىلىك دەڭگەيى بويىنشا باعالاۋعا بولادى. بولشەك نەسيەلەۋ سەگمەنتىندەگى شوعىرلانۋدىڭ جوعارىلاۋى ەكى جولمەن قاراستىرىلۋى مۇمكىن. ءبىر جاعىنان، بۇل وسى بانكتىك قىزمەتكە سۇرانىستىڭ ءوسۋىن كورسەتۋى مۇمكىن، ەكىنشى جاعىنان، حالىقتىڭ نەسيەلەنۋ دەڭگەيى ارتىپ كەلەدى. قارىز الۋشى العان ءاربىر نەسيە ونىڭ كىرىستەرىن ازايتادى جانە قارىزعا قىزمەت كورسەتۋ ساپاسىن تومەندەتەدى. مۇنداي جاعداي بىردەن نازارعا ىلىنەدى. ەلىمىزدە بولشەك كرەديتتەردىڭ ۇلەسى جوعارى بانكتەر ءۇشىن كاپيتالدىڭ جەتكىلىكتىلىگىنە قويىلاتىن تالاپتاردى ارتتىرۋ، سونىمەن قاتار وزگە دە ءبىرقاتار شارالار ىسكە اسىرىلدى؛ قارجى رەتتەۋشىسى ورىنداۋعا مىندەتتى نورماتيۆ — قارىز الۋشىنىڭ تابىسىنا قارىزدىڭ كوەففيسيەنتىن ەنگىزدى. ءنورماتيۆتىڭ ماقساتى - ازاماتتاردىڭ بورىشتىق جۇكتەمەسىنىڭ شامادان تىس ءوسۋىن شەكتەۋ جانە قارىز الۋشىنى ءوز مۇمكىندىگىنەن اساتىن سوماعا كرەديتتەۋگە جول بەرمەۋ.
بانك سەكتورىنىڭ تاۋەكەلدەرىن جۇيەلىك دەڭگەيدە شەكتەۋ ءۇشىن ق ر ۇلتتىق بانكى قارجىلىق تۇراقتىلىق جونىندەگى كەڭەس دەڭگەيىندە كاپيتالدىڭ كونترسيكلدىك بۋفەرى سياقتى قۇرالدى دا بايقاپ، زەرتتەپ، تالقىلاپ جاتىر. سونىمەن قاتار، 25 ءىرى قارىز الۋشىنىڭ تاۋەكەلدەرىنىڭ شوعىرلانۋ دەڭگەيى ورتاشا دەپ باعالانادى جانە سەكتور بويىنشا ورتا ەسەپپەن 37% -دى قۇرايدى.
2024 جىلعى 1 قاراشاداعى جاعداي بويىنشا بانك سەكتورى بويىنشا مەرزىمى وتكەن بەرەشەك كولەمى 30 كۇننەن اسقاندارى (NPL30+) 4،4%-دى قامتىدى. سونىمەن قاتار، پروبلەمالىق قارىزدىڭ 90 كۇننەن اسا كەشىكتەرۋشىلەر ۇلەسى (NPL90+) 3،3% دەڭگەيىندە قالىپتاستى. نەسيەلىك پورتفەلدىڭ جىلدىق 20،4% وسۋىمەن npl90 + دەڭگەيى وزگەرگەن جوق. سونىمەن قاتار، 90 + پروبلەمالىق بەرەشەكتى پروۆيزيالارمەن جابۋ دەڭگەيى جوعارى دەڭگەيدە قالىپ وتىر - 68،9%.
بانك سەكتورىنىڭ اعىمداعى وتىمدىلىك قورى جوعارى دەڭگەيدە ساقتالىپ وتىر
وتىمدىلىك تۇرعىسىنان بانك سەكتورىنىڭ جاعدايى قولايلى، الدا-جالدا كوپتەپ قاراجات الىنسا، ونىڭ ورنىن جابۋ ءۇشىن ول قابىلەتتى. ماسەلەن، قىسقا مەرزىمدى وتىمدىلىكتىڭ نورماتيۆتىك دەڭگەيى ەڭ تومەنگى تالاپ ەتىلەتىن شەكتەن ەداۋىر اسىپ تۇسەدى جانە سەكتور بويىنشا 2024 جىلعى 1 قاراشادا 233،1% -دى قۇرايدى.
2024 جىلدىڭ قاراشا ايىنىڭ باسىندا بانك سەكتورىنىڭ جيىنتىق اكتيۆتەرىندەگى وتىمدىلىگى جوعارى اكتيۆتەردىڭ ۇلەسى تۇراقتى – 30،3% دەڭگەيىندە بولدى. بۇل رەتتە بانك سەكتورىنداعى وتىمدىلىگى جوعارى اكتيۆتەردىڭ جالپى جىلدىق ءوسىمى 3،1 ترلن تەڭگەنى (+21،5%) قۇرادى. الايدا وتىمدىلىك تاۋەكەلى ءوتىمدى اكتيۆتەردىڭ كورسەتكىشتەرىنە عانا بايلانىستى ەمەس. ەگەر قورلاندىرۋ كوزى شوعىرلانعان بولسا نەمەسە تۇراقسىز قارجىلاندىرۋ كوزدەرىنىڭ ەداۋىر بولىگى بولسا، بۇل وتىمدىلىكتىڭ جەتىسپەۋىشىلىگىنە اكەلىپ سوعۋى مۇمكىن.
بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندىق بانكتەر قارىز الۋدىڭ ءارتۇرلى كوزدەرىنە قول جەتكىزە الادى جانە ءوز قاراجاتىنىڭ جەتكىلىكتى كولەمىنە يە. بۇل قورلاندىرۋدىڭ تەڭدەستىرىلگەن قۇرىلىمىن قالىپتاستىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. الايدا، بانكتەر بۇگىندە رەسۋرستىق بازانى قالىپتاستىرۋدىڭ ىشكى كوزدەرىنە شوعىرلانعان: كليەنتتەردىڭ سالىمدارى بانكتىك مىندەتتەمەلەردىڭ 67،3% قۇرايدى. مۇنداي قورلاندىرۋ قۇرىلىمى سىرتقى ماكروەكونوميكالىق داعدارىس سالدارىنىڭ اسەرىنە تويتارىس بەرە الادى.
2024 جىلدىڭ قاراشا ايىنىڭ باسىندا كليەنتتەردىڭ سالىمدارى 39،3 ترلن تەڭگەگە جەتتى، بۇل وتكەن جىلعى كورسەتكىشتەن 18،7%-عا جوعارى. قازان ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا دەپوزيتتەردى دوللارلاندىرۋ دەڭگەيى 25،4% قۇرادى. ەكونوميكانى دوللارلاندىرۋعا قارسى ءىس-شارالار 2016 جىلى ىسكە اسىرىلا باستادى. ناتيجەسىندە تەڭگە تۇرىندەگى سالىمداردىڭ ۇلەسى 2016 جىلدان باستاپ 21،0% -دان 74،6 -عا دەيىن ءوستى. تەڭگەدەگى قورلاندىرۋدىڭ جوعارى ۇلەسى بانكتەردىڭ جالپى شىعىستارىن ارتتىرادى، ويتكەنى تەڭگەدەگى دەپوزيتتەر بويىنشا ستاۆكالار تاريحي ەڭ جوعارى دەڭگەيدە، الايدا ۆاليۋتالىق تاۋەكەلدى جانە ايىرباس باعامىنىڭ اۋىتقۋلارىنا تاۋەلدىلىكتى تەڭەستىرۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ءوز كەزەگىندە، كليەنتتەردىڭ جيىنتىق قاراجاتىنىڭ 57،7%-ى بولشەك سالىمدارعا تيەسىلى، بۇل سەكتوردىڭ ءىرى كورپوراتيۆتىك كليەنتتەرگە (دەپوزيتورلارعا) شوعىرلانۋ تاۋەكەلدەرىن ايتارلىقتاي تومەندەتەدى.
بانك سەكتورىنداعى قورلاندىرۋدىڭ تۇراقتىلىعى مەرزىمىنەن بۇرىن اقشا الۋعا شەكتەۋلەر ەنگىزىلگەن مەرزىمدى جانە جيناقتىق دەپوزيتتەرىنىڭ ارقاسىندا قامتاماسىز ەتىلەدى. دەپوزيتتىك پورتفەلدىڭ بۇل سەگمەنتى 2024 جىلدىڭ باسىنان باستاپ 15،5% - عا ءوسىمدى كورسەتتى. بۇل رەتتە جالپى ءوسىم 3،9 ترلن تەڭگەنى قۇرادى.
جوعارى تابىس - بانك قىزمەتىنىڭ تيىمدىلىگىنىڭ بەلگىسى
2022 جىلدان باستاپ بانك سەكتورى پايدا تابۋمەن كەلەدى. 2024 جىلدىڭ 10 ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا دا وڭ قارجىلىق ناتيجە بايقالادى – 2،1 ترلن تەڭگە، بۇل وتكەن جىلدىڭ ناتيجەسىنەن 18،2% - عا ارتىق. قارجىلىق ناتيجەنىڭ نەگىزگى قۇرامداس بولىگى جىلدىق ءوسىم 24،3%-دى كورسەتكەن تازا پايىزدىق كىرىستەر بولدى. پروۆيزيالاردى قالىپتاستىرۋعا ارنالعان شىعىستار ءبىر جىلدا 3،4%- عا شامالى ءوستى، بۇل جيىنتىق پايىزسىز شىعىستار قۇرىلىمىندا 3،8% -دى قۇرادى. باسقا كىرىستىلىك كورسەتكىشتەرىنە كەلەتىن بولساق، اكتيۆتەردىڭ كىرىستىلىگى (ROA) 2024 جىلدىڭ10ن ايىنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا 4،6% (سول كەزەڭدە 2023 — 4،6%)، كاپيتالدىڭ كىرىستىلىگى (ROE) — 33،3%-دى (36،6%) قۇرادى. تازا پايىزدىق مارجا كورسەتكىشى وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 6،4%-دان 6،6%-عا دەيىن ءوستى.
تۇتاستاي العاندا، قازاقستاننىڭ بانك سەكتورى سىن-قاتەرلەرگە، الەمدىك داعدارىستارعا جانە قولايسىز ىشكى ەكونوميكالىق فاكتورلارعا توتەپ بەرە الادى.
بۇل كاپيتالدىڭ جوعارى قورلارى، اكتيۆتەردى ءارتاراپتاندىرۋ، جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ جانە قاداعالاۋ جۇيەسى ارقىلى قامتاماسىز ەتىلەدى. سونىمەن بىرگە سەكتوردى ودان ءارى كەڭەيتۋ جانە دامىتۋ ءۇشىن مىنانداي العىشارتتار جاسالدى: قاۋىپسىزدىكتىڭ جەتكىلىكتى قورى قامتاماسىز ەتىلدى جانە قاجەتتى رەسۋرستىق بازا قالىپتاستىرىلدى. مۇنىڭ ءبارى حالىقارالىق رەيتينگتىك اگەنتتىكتەردىڭ باعالاۋى بويىنشا راستالادى. 2024 جىلعى 9 قىركۇيەكتە قازاقستان Moody' s – Baa1 حالىقارالىق رەيتينگ اگەنتتىگىنىڭ شكالاسى بويىنشا "تۇراقتى" بولجام دەگەندى الىپ، ءوز تاريحىنداعى ەڭ جوعارى رەيتينگكە يە بولدى. قازاقستاننىڭ كرەديتتىك رەيتينگىن ارتتىرۋ ەكونوميكانىڭ تۇراقتى ءوسۋ قارقىنىمەن ۇشتاستىرا وتىرىپ، ينستيتۋسيونالدىق نەگىزدەردىڭ ۇزدىكسىز جاقسارۋىنا بايلانىستى. قازاقستاندىق دەپوزيتتەرگە كەپىلدىك بەرۋ قورىنىڭ تۇراقتىلىعىنا كەلەتىن بولساق، قازىرگى ۋاقىتتا مۇندا تريلليون تەڭگەدەن استام كولەمدە رەزەرۆ جيناقتالعان.
قدكبق ارنايى رەزەرۆىنىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن دەپوزيتتەر كولەمىنە قاتىناسى نەمەسە ارنايى رەزەرۆتىڭ جەتكىلىكتىلىك كوەففيسيەنتى 5،1% قۇرايدى. ال زاڭنامالىق مينيمۋم - 5%.
