مامانداردىڭ سوزىنە سەنسەك، توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ جانە ولاردى جويۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك ساياساتتى ىسكە اسىرۋ جۇيەلى نەگىزدە جالعاسىپ جاتىر.
مەملەكەت باسشىسى مەن ۇكىمەت بەلگىلەگەن تاپسىرمالار دەر كەزىندە ورىندالۋدا. توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ جانە جويۋ سالاسىنداعى حالىقارالىق ىنتىماقتاستىق اياسىندا بەلسەندى جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە.
سوىنمەن قاتار تاجىريبە الماسۋ جانە مۇمكىن بولاتىن توتەنشە جاعدايلاردى جويۋدا بىرلەسكەن ءىس-قيمىلداردى پىسىقتاۋ ماقساتىندا قازاقستان ۇقشۇ، تمد، شىۇ جانە حالىقارالىق ازاماتتىق قورعانىس ۇيىمى شەڭبەرىندەگى ازاماتتىق قورعاۋ سالاسىنداعى بايراقتى ءىس-شارالارعا دا مۇمكىندىگىنشە قاتىسۋدا. بۇل ورايدا، وزبەكستان جانە تۇركىمەنستانمەن ازاماتتىق قورعاۋ سالاسىنداعى ىنتىماقتاستىق تۋرالى ەكى ۇكىمەتارالىق كەلىسىمنىڭ كۇشىنە ەنۋ راسىمدەرى اياقتالعان.
ال جاقىندا وتكەن ۇكىمەت وتىرىسىندا الداعى جىلىتۋ ماۋسىمىنداعى ءورت قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى قارالدى. وندا توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ باسشىسى سىرىم ءشارىپحانوۆ ماۋسىم الدىنداعى الدىن الۋ جۇمىستارى تۋرالى باياندادى.
ستاتيستيكالىق مالىمەتتەرگە سۇيەنسەك، جىلىتۋ ماۋسىمىنىڭ باستالا سالىسىمەن جىل سايىنعىداي ءورت سانى ارتا تۇسكەن. جالپى، 2023 جىلدىڭ باسىنان بەرى وقىس وقيعا 4 مىڭنان استامى تۇرعىن ءۇي سەكتورىندا تىركەلگەن. 203 ادام قازا تاۋىپ، 193 تۇرعىندى كۇيىك شالىپتى، ۋلانعاندارى دا بار.
توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترىنىڭ ايتۋىنشا، ءورت سالدارىنان قازا بولعاندار سانىنىڭ ارتۋى شىمكەنت قالاسى، جامبىل، اقتوبە جانە قاراعاندى وبلىستارىندا بايقالادى.
– حالىقتى قورعاۋ دەڭگەيىن ارتتىرۋ جانە ورتتەن كەلەتىن شىعىندى ازايتۋ ماقساتىندا جۇيەلى تۇردە تۇرعىندارمەن پروفيلاكتيكالىق رەيدتەر، اكسيالار، ناۋقاندار مەن جيىندار وتكىزىلۋدە. ورتتەردىڭ الدىن الۋ جانە ءسوندىرۋدىڭ زاماناۋي تەحنولوگيالارىن ەنگىزۋ ماقساتىندا توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى الەمنىڭ ەڭ دامىعان ەلدەرىندە ءورت قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ حالىقارالىق تاجىريبەسىن زەرتتەپ، ءورتتىڭ جاھاندىق ستاتيستيكاسىن ساراپتادى. عىلىمي زەرتتەۋلەر ءورت كەزىندە ادام ءولىمى جالىن شارپىعان سوڭ 5-6 مينۋتتىڭ ىشىندە بولاتىنىن كورسەتتى، – دەدى سىرىم ءشارىپحانوۆ.
ءمينيستردىڭ سوزىنەن ۇققانىمىز، وسىعان بايلانىستى كەزەكشى ديسپەچەرلىك قىزمەتتەردىڭ جۇمىس بەكەتتەرىن اۆتوماتتاندىرۋ ارقىلى ءورت كەزىندە ازاماتتارعا كومەك كورسەتۋ ۋاقىتىن قىسقارتۋدىڭ بارلىق مۇمكىن جولدارى قاراستىرىلىپ جاتىر.
سونىمەن قاتار، 95 مىڭ مۇگەدەكتىگى بار ازاماتتىڭ تۇرعىلىقتى جەرى تۋرالى دەرەكتەر انىقتالدى، بۇل ءورت كەزىندە قوزعالىسى شەكتەۋلى ادامداردىڭ بولۋى تۋرالى دەرەكتەردى قۇتقارۋشىلارعا اۆتوماتتى تۇردە جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەدى.
مينيسترلىكتى ترانسفورماسيالاۋ جانە توتەنشە جاعدايلاردى جويۋدان الدىن الۋعا جۇيەلى كوشۋ شارالارى اياسىندا حالىقتىڭ قاۋىپسىزدىك مادەنيەتىن ارتتىرۋ بويىنشا كەشەندى جۇمىستار جۇزەگە اسىرىلۋدا.
كۇندەلىكتى ومىردەگى ءورت قاۋىپسىزدىگى تالاپتارىن ازاماتتارعا جەتكىزۋدىڭ ەڭ قولجەتىمدى جولى – كەڭ اۋقىمدى ۇگىت-ناسيحات پەن ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن ۇزدىكسىز جۇرگىزۋ. سول سەبەپتەن دە بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا 4،5 مىڭنان استام ماتەريال جاريالاندى.
– تامىز ايىندا توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى ىشكى ىستەر مينيسترلىگىمەن بىرلەسە وتىرىپ، العاش رەت «گاز بالونى» رەسپۋبليكالىق جەدەل-پروفيلاكتيكالىق ءىس-شاراسىن وتكىزدى، ونىڭ بارىسىندا جولدار مەن اۆتوتۇراقتاردا رەيدتىك ءىس-شارالار جۇرگىزىلدى. وتكەن جىلى جاپپاي ءاقپاراتتىق-تۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزىپ، زاڭسىز جۇمىس ىستەپ تۇرعان جاتاقحانالاردى انىقتاۋعا باعىتتالعان «جاتاحانا» ءورت قاۋىپسىزدىگى اكسياسى وتە جاقسى ناتيجە بەردى. رەيدتەر 1،5 مىڭعا جۋىق جاتاقحانانى قامتىدى، ولاردىڭ 700-دەن استامىندا ءورت قاۋىپسىزدىگى تالاپتارىنىڭ 3 مىڭنان استام بۇزۋشىلىقتارى انىقتالدى، – دەپ اتاپ ءوتتى مينيستر.
ال بۇل جۇمىستىڭ تيىمدىلىگى وسى ساناتتاعى عيماراتتاردا ءورت، جاراقات الۋ جانە قازا تابۋ سانىنىڭ ازايۋىمەن راستالادى. ماسەلەن، وتكەن جىلمەن سالىستىرعاندا ءورت 36 پايىزعا ازايىپ، ادام شىعىنى 2،5 ەسەگە، ادام ءولىمى 6 ەسەگە كەمىگەن. كەلەسى شارا قاراشا ايىنا جوسپارلانعان ەكەن.
– جىل سوڭىنا دەيىن «كومىرقىشقىل گازىنان ساقتان» جانە «ءقاۋىپسىز جاڭا جىل» اقپاراتتىق ناۋقاندارىن وتكىزۋدى كوزدەپ وتىرمىز، وعان بارلىق جەكە قۇرام تارتىلاتىن بولادى. بۇگىنگى تاڭدا 300 مىڭنان استام ءۇي پروفيلاكتيكالىق جۇمىستارمەن قامتىلدى، 800 مىڭعا جۋىق ازاماتقا نۇسقاۋ بەرىلدى، 100 مىڭعا جۋىق زاڭ بۇزۋشىلىق انىقتالدى، – دەدى سودان سوڭ ءشارىپحانوۆ.
وتكەن جىلدارداعىداي حالىقتىڭ الەۋمەتتىك وسال توپتارىن، اسىرەسە قارتتار مەن مۇگەدەكتەردى جانە كوپ بالالى وتباسىلاردى تۇرعىن ۇيمەن قامتاماسىز ەتۋگە بيىل دا نازار اۋدارىلدى. بۇل ساناتتا 130 مىڭنان استام ادام تىركەلگەن.
تاعى ءبىر ءتيىمدى تاجىريبە گازدىڭ جانە جانۋ ونىمدەرىنىڭ ءقاۋىپتى كونسەنتراسياسىن انىقتاۋعا ارنالعان سەنسورلاردى ورناتۋ بولدى. 2016 جىلدان بەرى ونىڭ 193 مىڭعا جۋىعى ءتيىستى ورىندارعا قويىلعان. اعىمداعى جىلىتۋ ماۋسىمى قارساڭىندا 8 مىڭعا جۋىعى ورناتىلادى.
– وسى جۇمىس باستالعالى بەرى ولاردى بەلسەندىرۋدىڭ 49 فاكتىسى تىركەلىپ، سونىڭ ارقاسىندا 219 ادامنىڭ ولىمىنە جول بەرىلگەن جوق. بۇل رەتتە حالىقتىڭ جەكە قاۋىپسىزدىگىنە قىزىعۋشىلىق تانىتپاۋ تەندەنسياسىن اتاپ وتكەن ءجون. ماسەلەن، بيىل 10 مىڭنان استام ءۇيدىڭ تۇرعىندارى پروفيلاكتيكالىق كەڭەس بەرۋدەن باس تارتتى. وسىعان وراي، ءبىز الەۋمەتتىك جەلىلەر، ءۇي چاتتارى جانە ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى ارقىلى «مەكتەپ-بالالار-اتا-انالار» اكسياسىن وتكىزىپ جاتىرمىز، بۇل اكسيا ارقىلى وتباسىلارعا ءورت قاۋىپسىزدىگىنىڭ نەگىزگى تالاپتارى كەدەرگىسىز ەنگىزىلەدى، – دەدى توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ ەەتەكشىسى.
جىلىتۋ ماۋسىمىندا ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋدىڭ جەكە پروبلەمالىق ماسەلەسى تۇرمىستىق گازدى پايدالانۋمەن بايلانىستى توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ بولىپ تابىلادى.
ماسەلەن، 28 قىركۇيەكتە الماتى وبلىسىندا جابدىقتىڭ ىستەن شىعۋى سالدارىنان 2 تۇرعىن ۇيدە گاز قوسپاسى شىعىپ، سالدارىنان 9 ادام زارداپ شەككەن، تاعى 3 ادام قازا تاۋىپتى.
توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگىنىڭ ۇسىنىسى بويىنشا اتالعان فاكتىلەر مينيسترلىك وكىلىنىڭ قاتىسۋىمەن توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ جانە ولاردى جويۋ جونىندەگى وبلىستىق كوميسسيانىڭ جوسپاردان تىس وتىرىسىندا قارالعان. ناتيجەلەرى بويىنشا پروبلەمالىق ماسەلەلەر انىقتالدى.
– بۇگىندە وڭىرلەردە بىلىكتى ماماندار تاپشى، تۇرمىستىق تۇتىنۋشىلاردىڭ گاز جابدىقتارىن ءقاۋىپسىز پايدالانۋ تالاپتارىنىڭ ساقتالۋىنا جانە شتاتتىق بىرلىكتەردىڭ جوقتىعىنا باقىلاۋدى جۇزەگە اسىرۋ جولعا قويىلعان. سونىمەن قاتار، 2021 جىلدان باستاپ بۇل فۋنكسيا اكىمدىكتەرگە جۇكتەلىپ، ونى تۇرعىن ءۇي ينسپەكسياسى جۇزەگە اسىرادى. وتكەن اپتادا عانا مەن وبلىس اكىمىنىڭ ورىنباسارلارىمەن تۇرمىستىق گاز باللوندارى مەن گاز جابدىقتارىن پايدالانۋ كەزىندە حالىقتىڭ قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرۋ ماسەلەسى بويىنشا كەڭەس وتكىزدىم. ولارعا ءبىرقاتار ۇسىنىستار بەرىلدى، – دەدى سىرىم ءشارىپحانوۆ.
اتاپ ايتقاندا، جىلىتۋ ماۋسىمىنداعى ءىرى توتەنشە جاعدايلاردىڭ تۋىنداۋ ءقاۋپىن ازايتۋ ءۇشىن توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى اكىمدىكتەرگە دەپارتامەنتتىڭ اۋماقتىق بولىمشەلەرىمەن بىرلەسىپ، نىسانداردىڭ، ونىڭ ىشىندە مەملەكەتتىك جانە جەكە تۇرعىن ءۇي قورلارىنىڭ يەلەرىمەن پروفيلاكتيكالىق جۇمىستاردى جالعاستىرۋ قاجەت دەپ سانايدى. سونداي-اق قىزمەت كورسەتەتىن كومپانيالار ءورت قاۋىپسىزدىگى ستاندارتتارىن ساقتاۋدا مۇقيات بولعانى ابزال.
ءمينيستردىڭ پايىمىنشا، ەنەرگەتيكا، يندۋستريا جانە قۇرىلىس مينيسترلىكتەرىنە اكىمدىكتەرمەن بىرلەسىپ تۇرعىن ءۇي ينسپەكتورلارىنىڭ تۇرعىن ءۇي قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە، ونىڭ ىشىندە اكىمشىلىك شارالاردى قولدانا وتىرىپ، گازبەن جابدىقتاۋ سەكتورىنداعى قاۋىپسىزدىكتى ساقتاۋعا ءتيىمدى باقىلاۋدى كۇشەيتۋ بويىنشا شارالار قابىلداۋى قاجەت. گاز قۇيۋ ستانسيالارىنىڭ يەلەرى اراسىندا تۇرمىستىق باللونداردى ەسەپكە الۋ جۇيەلەرىن انىقتاۋ جانە پايدالانۋ ءتارتىبى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋدىڭ دە ارتىقتىعى جوق. ەڭ باستىسى، وسى ىسپەتتى شارۋالار جىل ون ەكى جالعاسۋى ءتيىس.
