تەگى ورىس اقش ازاماتى ءبۋنيننىڭ سوزىنشە، الماتىداعى كەدەن قىزمەتى ونىڭ قازاقستانعا كىرۋىنە بەس جىلعا تىيىم سالىنعانىن مالىمدەگەن.
"ماعان قازاقستانعا كىرۋگە بەس جىلعا تىيىم سالعان. مۇنى ءقازىر عانا ءبىلىپ وتىرمىن" دەپ جازدى بۋنين. "بىشكەكتە ءبىر اي بولىپ (ەش قيىندىقسىز) بۇگىن كەشكە الماتىعا ۇشقانىمدا، پاسپورتتىق باقىلاۋدا كەرى قايتاردى.
ونىڭ ايتۋىنشا، الدىمەن پاسپورتىن سۇراپ الىپ، ءبىر جاققا الىپ كەتكەن. سودان 5-10 مينۋت وتكەندە ۇشىپ كەلگەن اۋە كومپانياسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى ونىڭ قازاقستانعا كىرە المايتىنىن ايتىپ، بىشكەككە بيلەت الىپ بەرۋگە كومەك ۇسىنعان. كوپ ۇزاماي پاسپورتتىق باقىلاۋ قىزمەتىنىڭ وكىلى كەلىپ، ونىڭ قازاقستانعا كىرۋىنە بەس جىلعا تىيىم سالىنعانىن ايتقان.
"سەبەبىن سۇراعانىمدا ول مۇنى [قازاقستان] سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنەن سۇراۋ كەرەك دەدى. سودان كەيىن ول مەنەن قازاقستان زاڭىن بۇزعان-بۇزباعانىمدى سۇرادى. مەن بۇزباعانىمدى ايتتىم. ول "ەلگە كىرۋگە سەبەپسىز تىيىم سالمايدى" دەپ كەتتى" دەدى ول.
"قازاقستان، اۆتوريتاريزم توزاعىنا ءبىر تابان جاقىنداي تۇسۋىڭمەن قۇتتىقتايمىن" دەپ جازدى ول جاقشا ىشىندە.
ونىڭ سوزىنشە، وسىدان كەيىن وعان نە پاسپورت باقىلاۋىندا قالىپ، تۇرمە كامەراسى سەكىلدى بولمەدە بولۋدى، نە بيلەت الىپ، ترانسفەر ايماعىنا ءوتۋدى ۇسىنعان.
"قىرعىزستانعا كىرۋىمە تىيىم سالىپ جىبەرمەگەن بولار دەپ ۇمىتتەنەمىن. ءبىراق وسى وقيعادان كەيىن ءوزىمدى جايسىز سەزىنىپ وتىرمىن، [قىرعىز بيلىگى] ءتۇرتىپ الار دەپ كۇدىكتەنەمىن" دەپ جازدى ول. "بۇل جاعدايعا ەسەڭگىرەپ قالماسام دا، تاڭعالىپ وتىرمىن. سەبەبى مەنىڭ بىلۋىمشە، قازاقستاندا مۇنداي پرەسەدەنتتەر كوپ بولماعان (نەمەسە ولار وزبەكستانداعىداي جاريا بولماعان).
وسىلايشا، قازاقستان ورتالىق ازيادا ەۆگەنيي ءبۋنيندى كىرگىزبەي قويعان ەكىنشى ەل اتانىپ وتىر. 2019 جىلى كۇزدە وزبەكستان دا ونى كىرگىزبەگەن.
ازاتتىق قازاقستان سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنە حابارلاسىپ، ءبۋنيننىڭ قازاقستانعا كىرۋىنەن نە سەبەپتى تىيىم سالىنعانىن سۇرادى. مينيسترلىكتىڭ رەسمي وكىلى ايبەك سمادياروۆ بۇل جونىندە بەيحابار ەكەنىن، اقپاراتتى ناقتىلايتىنىن ايتتى. ازىرگە جاۋاپ بولعان جوق.
اقش جانە رەسەي ەلدەرىنىڭ ازاماتى ەۆگەنيي بۋنين ءتىلىن زەرتتەۋمەن اينالىسقان. ءوزىنىڭ ايتۋىنشا، 2018 جىلى جۇڭگو بيلىگى ونى ەلدەن كەتۋگە ماجبۇرلەگەن. وسىدان كەيىن ول قازاقستانعا كەلىپ، شىڭجاڭداعى قۋعىن-سۇرگىن ماسەلەسىن كوتەرگەن "اتاجۇرت ەرىكتىلەرى" قوعامدىق ۇيىمى قاتارىندا جۇمىس ىستەپ، ارىزدانۋشىلاردىڭ ءسوزىن اعىلشىن تىلىنە اۋدارۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن. ول سونداي-اق، "شىڭجاڭ قۇرباندارىنىڭ دەرەكقورى" (Xinjiang Victims Database) جوباسىن باستاعان.
حالىقارالىق قاۋىمداستىق جۇڭگو بيلىگى شىڭجاڭ ولكەسىندەگى مۇسىلمان حالىقتارعا قىسىم كورسەتىپ وتىر دەيدى. پەكين شىڭجاڭداعى قازاق، ۇيعىر سەكىلدى ءدىنى يسلام تۇركى حالىقتارىن جاپپاي لاگەرگە قاماپ، ولاردى ءماجبۇرلى ەڭبەككە سالعان، ايەلدەرگە ۇرىقسىزداندىرۋ وتاسىن جاساعان دەپ ايىپتالىپ وتىر. 2018 جىلى بۇۇ شىڭجاڭ لاگەرلەرىندە ءبىر ميلليوننان استام ادام وتىر دەپ مالىمدەگەن. جۇڭگو بۇل ايىپتاردى جوققا شىعارادى، لاگەرلەردى "كاسىپ باۋلۋ ورتالىقتارى" دەپ اتايدى.
