Tegi orys AQSH azamaty Býnınniń sózinshe, Almatydaǵy keden qyzmeti onyń Qazaqstanǵa kirýine bes jylǵa tyıym salynǵanyn málimdegen.
"Maǵan Qazaqstanǵa kirýge bes jylǵa tyıym salǵan. Muny qazir ǵana bilip otyrmyn" dep jazdy Býnın. "Bishkekte bir aı bolyp (esh qıyndyqsyz) búgin keshke Almatyǵa ushqanymda, pasporttyq baqylaýda keri qaıtardy.
Onyń aıtýynsha, aldymen pasportyn surap alyp, bir jaqqa alyp ketken. Sodan 5-10 mınýt ótkende ushyp kelgen áýe kompanıasynyń qyzmetkerleri onyń Qazaqstanǵa kire almaıtynyn aıtyp, Bishkekke bılet alyp berýge kómek usynǵan. Kóp uzamaı pasporttyq baqylaý qyzmetiniń ókili kelip, onyń Qazaqstanǵa kirýine bes jylǵa tyıym salynǵanyn aıtqan.
"Sebebin suraǵanymda ol muny [Qazaqstan] syrtqy ister mınıstrliginen suraý kerek dedi. Sodan keıin ol menen Qazaqstan zańyn buzǵan-buzbaǵanymdy surady. Men buzbaǵanymdy aıttym. Ol "Elge kirýge sebepsiz tyıym salmaıdy" dep ketti" dedi ol.
"Qazaqstan, avtorıtarızm tozaǵyna bir taban jaqyndaı túsýińmen quttyqtaımyn" dep jazdy ol jaqsha ishinde.
Onyń sózinshe, osydan keıin oǵan ne pasport baqylaýynda qalyp, túrme kamerasy sekildi bólmede bolýdy, ne bılet alyp, transfer aımaǵyna ótýdi usynǵan.
"Qyrǵyzstanǵa kirýime tyıym salyp jibermegen bolar dep úmittenemin. Biraq osy oqıǵadan keıin ózimdi jaısyz sezinip otyrmyn, [qyrǵyz bıligi] túrtip alar dep kúdiktenemin" dep jazdy ol. "Bul jaǵdaıǵa eseńgirep qalmasam da, tańǵalyp otyrmyn. Sebebi meniń bilýimshe, Qazaqstanda mundaı presedentter kóp bolmaǵan (nemese olar Ózbekstandaǵydaı jarıa bolmaǵan).
Osylaısha, Qazaqstan Ortalyq Azıada Evgenıı Býnındi kirgizbeı qoıǵan ekinshi el atanyp otyr. 2019 jyly kúzde Ózbekstan da ony kirgizbegen.
Azattyq Qazaqstan syrtqy ister mınıstrligine habarlasyp, Býnınniń Qazaqstanǵa kirýinen ne sebepti tyıym salynǵanyn surady. Mınıstrliktiń resmı ókili Aıbek Smadıarov bul jóninde beıhabar ekenin, aqparatty naqtylaıtynyn aıtty. Ázirge jaýap bolǵan joq.
AQSH jáne Reseı elderiniń azamaty Evgenıı Býnın tilin zertteýmen aınalysqan. Óziniń aıtýynsha, 2018 jyly Qytaı bıligi ony elden ketýge májbúrlegen. Osydan keıin ol Qazaqstanǵa kelip, Shyńjańdaǵy qýǵyn-súrgin máselesin kótergen "Atajurt eriktileri" qoǵamdyq uıymy qatarynda jumys istep, aryzdanýshylardyń sózin aǵylshyn tiline aýdarýmen aınalysyp júrgen. Ol sondaı-aq, "Shyńjań qurbandarynyń derekqory" (Xinjiang Victims Database) jobasyn bastaǵan.
Halyqaralyq qaýymdastyq Qytaı bıligi Shyńjań ólkesindegi musylman halyqtarǵa qysym kórsetip otyr deıdi. Pekın Shyńjańdaǵy qazaq, uıǵyr sekildi dini ıslam túrki halyqtaryn jappaı lagerge qamap, olardy májbúrli eńbekke salǵan, áıelderge uryqsyzdandyrý otasyn jasaǵan dep aıyptalyp otyr. 2018 jyly BUU Shyńjań lagerlerinde bir mıllıonnan astam adam otyr dep málimdegen. Qytaı bul aıyptardy joqqa shyǵarady, lagerlerdi "kásip baýlý ortalyqtary" dep ataıdy.
